Thực trạng và thách thức

Theo báo cáo của TKV tại Hội nghị tổng kết 2015, triển khai kế hoạch năm 2016, Tổng giám đốc TKV Đặng Thanh Hải cho hay, năm 2016, bên cạnh thuận lợi như nhu cầu than trong nước tăng cao, Tập đoàn cũng tiếp tục phải đối mặt với nhiều khó khăn thách thức trong thời gian tới. Đó là giá bán than ở mức thấp, cộng với các loại thuế, phí tăng cao làm cho lợi nhuận ngành than sẽ giảm mạnh. Thuế tài nguyên và tiền cấp quyền khai thác khoáng sản hiện ở mức 9-11% và sẽ tiếp tục tăng lên 12-14% vào năm 2017. Ngoài ra, áp dụng Luật Bảo hiểm xã hội mới cũng khiến chi phí bảo hiểm xã hội năm 2016 tăng thêm 300 tỉ đồng và đến năm 2018 tăng trên 1.000 tỉ đồng.

Có thể thấy, trong 5 năm trở lại đây, lợi nhuận của TKV giảm sút mạnh. Nếu như năm 2011 mức lợi nhuận đạt 8.600 tỉ đồng thì giai đoạn 2012-2014, lợi nhuận của TKV đã giảm mạnh, chỉ đạt khoảng 2.000-3.000 tỉ đồng/năm. Năm 2015, trận mưa lũ lịch sử tại Quảng Ninh là nguyên nhân chính khiến cho ngành than thiệt hại nặng, lợi nhuận chỉ đạt mức 600 tỉ đồng.

Theo Tổng giám đốc Đặng Thanh Hải, nguyên nhân chính lợi nhuận của ngành than giảm trong những năm gần đây là do ảnh hưởng của khủng hoảng tài chính và suy giảm kinh tế cho nên sản lượng than cũng như giá bán xuất khẩu giảm mạnh. Trong khi đó, chi phí sản xuất than lại tăng do điều kiện khai thác ngày càng khó khăn vì phải xuống sâu hơn, hệ số bóc đất tăng, cung độ vận chuyển xa hơn, tỷ lệ than hầm lò tăng, các chi phí xử lý áp lực mỏ lớn, khí, nước nhiều khiến giá thành tăng bình quân 4-5%/năm; suất đầu tư tăng cao. Sản lượng giảm, làm chi phí cố định tính cho 1 tấn than tăng; do các loại thuế phí tăng cao như thuế tài nguyên (năm 2007 thuế tài nguyên bình quân là 7.000 đồng/tấn, năm 2015 đã tăng lên bình quân 186.000 đồng/tấn than tiêu thụ) công tác tuyển dụng và “giữ chân” thợ lò còn rất gian nan. Một thách thức lớn nữa với thực tế giá dầu tiếp tục giảm và hiện đang ở mức quanh ngưỡng 30USD/thùng, giá than cũng chịu ảnh hưởng không nhỏ.

Nhiều giải pháp quan trọng

Để đối phó với những thực tế này, lãnh đạo Tập đoàn đang tiếp tục hoàn thiện cơ chế giải pháp tiết kiệm chi phí, kiểm soát chặt chẽ chi phí từ đầu vào đến đầu ra ở tất cả các công đoạn sản xuất kinh doanh, xây dựng kế hoạch và điều hành chi phí phù hợp với tình hình thực tế, luôn đảm bảo cân đối được tài chính. Năm nay, mục tiêu được đặt ra là tiếp tục ổn định sản xuất, nhập khẩu hợp lý, đáp ứng tối đa nhu cầu than cho nền kinh tế, phát triển bền vững các ngành nghề than, khoáng sản, điện lực và các ngành công nghiệp, dịch vụ hỗ trợ phù hợp. Đồng thời, hoàn thiện cơ cấu tổ chức, cơ chế quản lý phù hợp, tạo bước chuyển biến mạnh đổi mới công nghệ, tiết kiệm chi phí, nâng cao chất lượng, năng suất, sức cạnh tranh của sản phẩm, đảm bảo tăng trưởng hợp lý, hiệu quả, bền vững. Cải thiện tiền lương, điều kiện làm việc và phúc lợi cho người lao động, đặc biệt là đội ngũ thợ lò.

Hiện nay, việc đẩy mạnh đầu tư xây dựng cơ bản cũng đang được TKV triển khai quyết liệt. Đến nay, tỷ lệ than được khai thác bằng cơ giới hóa chiếm 10% trong tổng sản lượng than hầm lò, tăng 7% so với năm 2011. Tập đoàn đặt ra mục tiêu tổng doanh thu là 110.016 tỉ đồng, lợi nhuận 1.000 tỉ đồng, nộp ngân sách Nhà nước 12,25 nghìn tỉ đồng, đầu tư xây dựng cơ bản là 23.810 tỉ đồng. Để đạt được mục tiêu trên, Tập đoàn đưa ra nhiều giải pháp, trong đó trọng tâm là đẩy mạnh sản xuất, tiêu thụ, nâng cao hiệu quả trong các lĩnh vực kinh doanh; Tiếp tục đẩy mạnh nghiên cứu, đầu tư phát triển áp dụng công nghệ mới, cơ giới hóa, tự động hóa sản xuất; Hoàn thiện công tác quản lý, phát triển thị trường sản phẩm và cơ chế quản lý tiêu thụ, kênh bán hàng phù hợp trong điều kiện có nhiều đơn vị kinh doanh than và đa dạng nguồn than; Hoàn thiện mô hình tổ chức và đổi mới quản trị doanh nghiệp.

Chỉ đạo tại Hội nghị triển khai kế hoạch 2016, Phó thủ tướng Hoàng Trung Hải đặc biệt lưu ý, năm 2016 có nhiều thách thức đối với ngành than, chính vì vậy, Tập đoàn phải thực hiện nghiêm chủ trương, chỉ đạo của Chính phủ, bám sát diễn biến thị trường để triển khai có hiệu quả toàn bộ các hoạt động sản xuất kinh doanh. Đặc biệt là sản xuất than phải đáp ứng được nhu cầu than trong nước, khai thác, xuất nhập khẩu hợp lý. Các chỉ tiêu về kinh tế, tài chính, hiệu quả sản xuất kinh doanh, thu nhập và đời sống của người lao động bảo đảm không thấp hơn năm 2015; phát động các chỉ tiêu thi đua chào mừng 80 năm Ngày Truyền thống thợ mỏ. Thời gian tới cần phải tiếp tục tái cấu trúc doanh nghiệp, tiết kiệm chi phí, hạ giá thành và nâng cao năng suất lao động. Đồng thời, bám sát diễn biến thị trường để triển khai có hiệu quả toàn bộ các hoạt động sản xuất, kinh doanh. Đặc biệt là sản xuất than phải đáp ứng được nhu cầu than trong nước, khai thác, xuất nhập khẩu hợp lý.

Bên cạnh đó, Tập đoàn cũng cần tăng cường công tác tìm kiếm, thăm dò, nâng trữ lượng xác minh để có cơ sở dữ liệu đầy đủ cho hoạch định chính sách năng lượng và phát triển kinh tế - xã hội sau này. Tăng cường huy động các nguồn lực xã hội để thu hút vốn cho các dự án đầu tư, tập trung cho các dự án mỏ hầm lò mới. Ngoài ra, Phó thủ tướng yêu cầu Tập đoàn tiếp tục thực hiện các giải pháp đồng bộ, quyết liệt về công tác an toàn lao động nhằm hạn chế đến mức thấp nhất các vụ tai nạn chết người và sự cố lớn; làm tốt công tác bảo vệ môi trường, đặc biệt là các dự án khai thác khoáng sản ở Tây Nguyên, Lào Cai, Thái Nguyên, Quảng Ninh…

Không để người lao động chịu thiệt

Một trong những nhiệm vụ hàng đầu và xuyên suốt của TKV đó là đảm bảo công ăn việc làm cho trên 11 vạn lao động. Năm vừa qua, dù lợi nhuận giảm, nhưng đời sống người lao động tại TKV, đặc biệt là khối thợ mỏ tiếp tục được cải thiện. Tiền lương bình quân toàn Tập đoàn năm 2015 đạt 8,7 triệu đồng/người/tháng, tăng 3% so với năm 2014, trong đó riêng sản xuất than đạt 9,7 triệu đồng/tháng. Số lượng lao động tại TKV cũng giảm 5.057 người trong năm 2015, xuống còn 116.934 người do đổi mới cơ cấu sắp xếp lao động hợp lý.

Điều đó cho thấy, những năm qua Tập đoàn và các doanh nghiệp đã có nhiều cố gắng cải thiện tiền lương, điều kiện việc làm và phúc lợi cho người lao động. Theo thống kê, Tập đoàn đã tạo ra 116.934 việc làm cho người lao động. Tiền lương bình quân chung của Tập đoàn là 9,1 triệu đồng/người/tháng. Trong đó, lương của sản xuất than đạt 9,8 triệu đồng/người/tháng, tăng 5% so với mức tiền lương thực hiện năm 2015.

Trong năm 2016, Tập đoàn cũng đặt mục tiêu tiền lương bình quân chung toàn Tập đoàn là 9,1 triệu đồng/người/tháng, trong đó sản xuất than đạt 9,8 triệu đồng/tháng, tăng 5% so với mức tiền lương thực hiện năm 2015. Riêng thợ lò trực tiếp làm việc khai thác, đào lò sẽ có mức tăng tổi thiểu 10% so với mức lương ngành nghề quy định của Tập đoàn.