Quy định về phá rừng của châu Âu (EUDR), đã gây ra một làn sóng phản đối từ các quốc gia và công ty trên khắp thế giới phân phối các sản phẩm thực phẩm và lâm nghiệp cho 450 triệu người tiêu dùng của EU. Khi thời hạn tuân thủ các quy định mới đến gần, nhiều doanh nghiệp phàn nàn rằng họ không có thời gian để điều chỉnh và vẫn đang chờ hướng dẫn.

Đầu tháng 10/2024, các quan chức EU đã thừa nhận những lo ngại này và quyết định hoãn EUDR thêm 12 tháng cho đến cuối năm 2025.

Bước lùi này cho thấy tầm ảnh hưởng của EU trong việc hướng thế giới vào chương trình nghị sự bảo vệ khí hậu của mình. Nó cũng phản ánh sự thay đổi tình hình chính trị ở châu Âu, nơi các đảng cánh hữu đã giành được thắng lợi trong cuộc bầu cử với lời kêu gọi làm loãng các chính sách xanh và ưu tiên khả năng cạnh tranh của khu vực.

Liên minh châu Âu (EU) quyết tâm trở thành người dẫn đầu toàn cầu trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu.

EUDR là gì?

EUDR được thiết lập để ngăn chặn việc chặt phá rừng để nuôi trồng các loại cây, gia súc tạo ra các loại hàng hóa và sản phẩm được bán ở châu Âu, bao gồm dầu cọ, đậu nành, gia súc, gỗ, cao su và cà phê.

Để nhập khẩu vào EU hoặc xuất khẩu chúng khỏi khối này, các công ty sẽ phải chứng minh rằng chúng không được sản xuất trên vùng đất bị phá rừng kể từ ngày 31/12/2020. Họ cũng cần chứng minh rằng chúng được sản xuất theo đúng luật pháp địa phương, bảo vệ quyền con người và lợi ích của người dân bản địa.

Các hệ thống theo dõi phức tạp được yêu cầu để tuân thủ các quy tắc, sẽ được thực thi bằng cách phạt tiền. Nhà nhập khẩu phải thu thập dữ liệu chính xác về các lô đất nơi hàng hóa được trồng. Một hệ thống đèn giao thông được thiết kế để chỉ định cho từng quốc gia dựa trên rủi ro được đánh giá về nạn phá rừng ở đó. Các công ty không tuân thủ các quy tắc có thể phải đối mặt với khoản tiền phạt ít nhất là 4% doanh thu hàng năm của họ tại EU.

Khi nào EUDR có hiệu lực?

Các biện pháp này chính thức có hiệu lực vào cuối tháng 6/2023. Các công ty được cho là có thời gian đến cuối năm 2024 để tuân thủ, với thời gian gia hạn thêm 6 tháng dành cho các doanh nghiệp nhỏ hơn.

Vào ngày 2/10/2024, EU đã nhượng bộ trước làn sóng khiếu nại rộng rãi và quyết định hoãn thời hạn thêm 12 tháng nữa, tức là đến cuối năm 2025.

Quyết định đó vẫn cần được Nghị viện châu Âu và Hội đồng châu Âu chấp thuận.

Tại sao EU cố gắng giải quyết nạn phá rừng ngoài biên giới của mình?

Đốt hoặc chặt phá rừng giải phóng khí nhà kính và tước đi của hệ sinh thái các loại cây hấp thụ carbon. Phần lớn diện tích đất được khai hoang được sử dụng để trồng cây hoặc chăn nuôi, tạo ra nhiều khí thải làm khí hậu nóng lên. EU chịu trách nhiệm cho 16% nạn phá rừng liên quan đến thương mại quốc tế vào năm 2017, chỉ đứng sau Trung Quốc, ở mức 24%, theo báo cáo năm 2021 của Quỹ Quốc tế Bảo vệ Thiên nhiên. Chỉ riêng nhu cầu về cao su của châu Âu đã liên quan đến 520 km2 rừng bị phá ở Tây Phi kể từ cuối thế kỷ trước.

Cho đến thời điểm này, các nỗ lực ngăn chặn phá rừng chủ yếu tập trung vào thuyết phục và các động lực tích cực. EU đang tập trung vào thương mại để thay đổi điều đó sau khi cam kết tại Hội nghị khí hậu COP26 năm 2021 sẽ đảo ngược tình trạng phá rừng.

Đây không phải là lĩnh vực duy nhất mà khối này dùng thương mại để theo đuổi các mục tiêu về khí hậu vượt ra ngoài biên giới của mình. Khối này cũng đã quyết định đánh thuế carbon đối với hàng hóa nhập khẩu như thép và nhôm từ các quốc gia có quy định về môi trường kém nghiêm ngặt hơn, trong khi các nhà sản xuất bao bì bên ngoài khối cũng sẽ phải tuân thủ các quy định về tái sử dụng và tái chế của khối.

Ai phản đối EUDR?

Chính phủ một số nước cho biết các quy định này sẽ không công bằng với những người nông dân có quy mô nhỏ, những người thường thiếu các công cụ lập bản đồ phức tạp cần thiết để EU chấp thuận vụ thu hoạch của họ. Như Indonesia - một nhà sản xuất dầu cọ lớn - thậm chí còn cáo buộc khối này là “chủ nghĩa đế quốc quản lý”. Những nước khác coi đó là một hình thức bảo hộ thương mại. Một nhóm gồm 20 nhóm ngành - từ nhà cung cấp thức ăn chăn nuôi đến thương nhân buôn bán ngũ cốc - đã cảnh báo về tình trạng gián đoạn nguồn cung sắp xảy ra và lạm phát do thiếu thông tin về các quy định.

Các doanh nghiệp phàn nàn rằng họ không biết liệu giấy tờ họ đang chuẩn bị có đúng quy định hay không và không rõ cách tải lên cơ sở dữ liệu của EU. Khối này đến ngày 2/10/2024 mới công bố hướng dẫn chi tiết về việc thực hiện EUDR.

Sự phản đối từ các chính phủ ngày càng tăng sau khi EU trì hoãn một phần quan trọng của quá trình thực hiện.

Theo hệ thống đèn giao thông đã lên kế hoạch, 9% hàng hóa đến từ các quốc gia được coi là có nguy cơ phá rừng cao sẽ phải chịu kiểm soát hải quan, so với 1% đối với những quốc gia được coi là có nguy cơ thấp. Nhiều chính phủ phản đối ý tưởng này, lo ngại các công ty sẽ hủy bỏ các khoản đầu tư vào quốc gia của họ nếu bị coi là có nguy cơ cao.

EU sau đó quyết định áp dụng một mức rủi ro chuẩn ban đầu, sau đó chuyển sang hệ thống phân cấp. Sự thay đổi này làm gia tăng thêm sự bất đồng, vì Mỹ và một số quốc gia thành viên EU cho rằng, cho đến khi hệ thống phân cấp được hoàn thiện, họ sẽ bị gộp chung với các quốc gia có nạn phá rừng diễn ra trên diện rộng.

Cơ quan điều hành EU - Ủy ban châu Âu (EC), đã thay đổi chiến lược một lần nữa vào ngày 2/10/2024 khi cho biết họ sẽ phân loại phần lớn các quốc gia là "rủi ro thấp" khi hệ thống phân loại có hiệu lực vào năm tới, qua đó giảm bớt gánh nặng cho tất cả những bên liên quan.

Những phản ứng trước đề xuất trì hoãn EUDR

Ủy ban châu Âu cho biết động thái này "hoàn toàn không nằm trong mục tiêu đã được các nhà lập pháp EU thống nhất".

Một số nhà lãnh đạo doanh nghiệp đã thở phào nhẹ nhõm. Một số tổ chức nông dân coi sự chậm trễ này là bằng chứng cho thấy EU đã lắng nghe mối quan tâm của nông dân và các quốc gia xuất khẩu.

Các nhà vận động vì môi trường và các nhóm nhân quyền lên án những gì họ coi là sự thụt lùi trong các nỗ lực bảo vệ rừng và quyền của người dân bản địa. Một số người lên tiếng phẫn nộ về thời gian bao lâu để EC ban hành hướng dẫn thực hiện. Greenpeace cho biết người dân châu Âu sẽ có các sản phẩm phá rừng trên kệ siêu thị của họ trong một năm nữa. Tổ chức Theo dõi Nhân quyền cho biết sự chậm trễ được đề xuất này trái ngược với cam kết của EU theo tuyên bố Glasgow năm 2021 về việc chấm dứt tình trạng phá rừng.

EUDR có ý nghĩa gì đối với người tiêu dùng châu Âu?

Giải quyết nạn phá rừng trong chuỗi cung ứng đã nhận được sự ủng hộ đông đảo của người dân thông qua tham vấn công khai của EU. Nhưng việc tuân thủ rất tốn kém và dự kiến ​​sẽ ảnh hưởng đến giá cả của mọi loại hàng hóa, từ cà phê đến sô cô la.

Một nghiên cứu được công bố vào năm 2022 cho thấy, các biện pháp mới sẽ tạo ra chi phí tuân thủ tương đương với 3,5% doanh thu của các nhà sản xuất dầu cọ. Một nghiên cứu gần đây từ nhóm vận động hành lang về thức ăn chăn nuôi đã định giá chi phí tìm nguồn cung ứng bổ sung lên tới 2,25 tỷ euro. Những người ủng hộ các quy tắc mới cho biết các công ty sẽ thu lại được những chi phí đó vì người tiêu dùng sẽ sẵn sàng trả nhiều hơn nếu họ biết rằng hàng hóa thân thiện với môi trường.