TS. Nguyễn Linh Ngọc - Chủ tịch Hội Nước sạch và Môi trường Việt Nam phát biểu khai mạc diễn đàn.

Phát biểu khai mạc diễn đàn, TS Nguyễn Linh Ngọc - Chủ tịch Hội Nước sạch và Môi trường Việt Nam cho biết: Luật Bảo vệ môi trường 2020 đưa ra 06 Điều quy định về quản lý chất thải rắn sinh hoạt (CTRSH). Trong đó, Điều 75 của Luật này quy định về phân loại, lưu giữ, chuyển giao CTRSH. Nghị định số 45 của Chính phủ cũng quy định về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường.

Mặc dù thời điểm chính thức áp dụng việc xử phạt đối với hành vi này sẽ bắt đầu từ ngày 1/1/2025, nhưng nếu không làm tốt công tác chuẩn bị, không có lộ trình rõ ràng, sẽ rất khó đưa chính sách vào cuộc sống. Phân loại rác thải sinh hoạt sẽ mang lại lợi ích lâu dài nhưng là khó khăn trước mắt. Việc phân loại, thu gom và xử lý rác thải sinh hoạt là bài toán khó giải quyết ở cả thành thị lẫn nông thôn”, TS Nguyễn Linh Ngọc cho biết thêm.

Tại diễn đàn, các đại biểu đại diện đơn vị, công ty đang hoạt động trong lĩnh vực thu gom, xử lý rác thải sinh hoạt, các chuyên gia, nhà khoa học cùng chia sẻ, nêu ra thực trạng, khó khăn, vướng mắc của các địa phương trong việc thực hiện phân loại rác sinh hoạt hiện nay; khó khăn về thiết bị, hạ tầng cơ sở, các điểm tập kết cũng như nguồn kinh phí bố trí cho việc thu gom, xử lý rác thải sinh hoạt tại các địa phương. Trên cơ sở đó, đề xuất, kiến nghị hoàn thiện cơ chế, chính sách và các giải pháp để việc phân loại rác thải sinh hoạt đi vào thực tiễn.

Ông Nguyễn Thành Lam - Đại diện Cục Kiểm soát ô nhiễm môi trường, Bộ TN&MT trình bày tham luận tại diễn đàn

Theo ông Nguyễn Thành Lam - Đại diện Cục Kiểm soát ô nhiễm môi trường (Bộ TN&MT) cho biết: Lượng CTRSH vẫn tiếp tục gia tăng trên phạm vi cả nước. Theo báo cáo Hiện trạng môi trường Quốc gia năm 2019, tổng khối lượng CTRSH phát sinh trên phạm vi cả nước khoảng 64.658 tấn/ngày, trong đó khu vực đô thị phát sinh khoảng 35.623 tấn/ngày, khu vực nông thôn khoảng 28.394 tấn/ngày. Hiện nay, tổng khối lượng CTRSH phát sinh trên phạm vi cả nước khoảng 67.877,34 tấn/ngày, khu vực đô thị phát sinh khoảng 38.143,05 tấn/ngày; khu vực nông thôn khoảng 29.734,30 tấn/ngày.

Về công tác thu gom, vận chuyển CTRSH, theo thống kê, trong năm 2023, tổng lượng CTRSH được thu gom, vận chuyển trên toàn quốc đạt 88,34%, tại đô thị đạt 96,60%, tại nông thôn đạt 77,69% (số liệu của 61 tỉnh/TP).

Về hiện trạng xử lý CTRSH, cả nước có 1.548 cơ sở xử lý CTRSH. Trong đó, cơ sở đốt CTRSH là 340 cơ sở (chiếm 21,96%); Cơ sở xử lý CTRSH thành mùn/phân hữu cơ 30 cơ sở (chiếm 1,94%; Cơ sở chôn lấp CTRSH 1.178 cơ sở (chiếm 76,10%, trong đó nhiều cơ sở không hợp vệ sinh.

Nói về thách thức trong quản lý CTRSH, ông Nguyễn Thành Lam cho biết: Trong phân loại chưa triển khai phân loại tại nguồn đồng bộ tại các địa phương; trong thu gom, vận chuyển chưa cung cấp đủ dịch vụ thu gom CTRSH tại nhiều khu vực nông thôn, miền núi; thiếu thiết bị thu gom, phương tiện vận chuyển chuyên dụng đáp ứng yêu cầu; thiếu địa điểm tập kết, trạm trung chuyển đáp ứng quy định làm tồn đọng CTRSH kéo dài gây ô nhiễm môi trường khiến người dân bức xúc; các quy định về định mức, đơn giá thu gom, vận chuyển, xử lý còn thiếu; trong xử lý thì công nghệ chôn lấp vẫn là chủ yếu…

Ông Lê Hải Bằng - Phó Chi Cục trưởng Chi Cục Bảo vệ môi trường tỉnh Thái Nguyên trình bày tham luận tại diễn đàn.

Ông Lê Hải Bằng - Phó Chi Cục trưởng Chi cục Bảo vệ môi trường tỉnh Thái Nguyên cho hay: Tỉnh Thái Nguyên có nền công nghiệp nặng phát triển sớm. Hiện tại, trên toàn địa bàn tỉnh có gần 300 dự án sản xuất, kinh doanh cùng 11 cụm công nghiệp. Sự phát triển của các cụm công nghiệp đóng góp rất lớn vào sự phát triển kinh tế của toàn tỉnh, tuy nhiên, nó cũng đặt ra vấn đề về việc quản lý chất thải công nghiệp.

Hiện nay, trên địa bàn tỉnh có 3 nhà máy xử lý chất thải công nghiệp đặt tại 3 thành phố: Sông Công, Phổ Yên và Thái Nguyên.

Từ năm 2000, tỉnh Thái Nguyên đã bắt đầu quan tâm đến việc xử lý chất thải sinh hoạt. Trong suốt quá trình thực hiện Luật Bảo vệ Môi trường, tỉnh đã thực hiện nhiều giải pháp thúc đẩy để bảo vệ môi trường nói chung và thu gom, xử lý chất thải công nghiệp nói riêng.

Ông Lê Hải Bằng cũng chỉ ra một số khó khăn, vướng mắc trong công tác phân loại, thu gom và xử lý rác thải sinh hoạt tại tỉnh đó là lực lượng cán bộ làm việc trong công tác bảo vệ môi trường, quản lý chất thải rắn còn mỏng; hạ tầng về thu gom, xử lý rác thải chưa được đồng bộ; các nhà máy đã được đầu tư công nghệ xử lý rác thải trong hoạt động về kiểm soát ô nhiễm vẫn chưa được ổn định. Bên cạnh những lý do trên, ý thức của một bộ phận người dân vẫn còn hạn chế, nhiều người coi thường chuyện thu gom rác và cho rằng đó là việc của công nhân môi trường.

Chia sẻ kinh nghiệm áp dụng tại TP Hải Phòng, ThS. Đào Thu Huyền - Phó Trưởng phòng Phòng Quản lý chất thải rắn, Sở Tài nguyên và Môi trường TP Hải Phòng cho biết, với niềm tin phân loại rác tại nguồn là tốt, là điều cần làm, phải làm; chắc chắn phân loại rác tại nguồn sẽ thành công, đặc biệt phải kiên trì. Với động lực Nếu không phân loại tại nguồn: Bị từ chối tiếp nhận; Kinh nghiệm, bài học về ùn ứ rác từ sự cố các bãi rác; Ưu tiên ở vùng tập trung hữu cơ cao, "Mô hình điểm" (chính quyền, người dân quan tâm…); Nông thôn: chính quyền, người dân thấy hiệu quả rõ rõ rệt của phân loại rác tại nguồn tại các mô hình điểm; Tại đô thị: Thực tế tham quan nhà máy phân mùn compost để cảm nhận được ý nghĩa, giá trị của phân loại rác tại nguồn. Cùng với đó, tiếp thu kiến thức hỗ trợ từ chuyên gia thành phố Kitakishư; Vừa làm, vừa tìm tòi ra cách làm hay, làm hiệu quả hơn, tài liệu tuyên truyền (trực quan, dễ hiểu….); Phát huy vai trò của lực lượng nòng cốt (bí thư, tổ dân phố, phụ nữ...),

TS. Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch Mạng lưới Không khí sạch Việt Nam phát biểu tại diễn đàn.

Theo TS. Hoàng Dương Tùng - Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam, hiện nay, hầu hết các địa phương khá lúng túng khi triển khai phân loại rác tại nguồn theo Luật Bảo vệ môi trường 2020, kể cả một số địa phương đã ban hành Kế hoạch Phân loại rác tại nguồn. Các địa phương đang đợi hướng dẫn của Bộ để triển khai thực hiện. Các hộ dân, các chủ nguồn thải vẫn chưa hiểu rõ phải phân loại rác như thế nào, phải trả tiền theo lượng rác thải ra sao; đổ rác phân loại ở đâu, như thế nào? Các đơn vị thực hiện dịch vụ thu gom vẫn chưa có hướng dẫn về trang thiết bị, tần suất địa điểm thu gom rác đã phân loại, vẫn thực hiện theo nội dung hợp đồng đã ký kết (theo QD 592 năm 2014 của Bộ Xây dựng), chưa có thay đổi trong công tác thu gom, vận chuyển xử lý. Vẫn còn khoảng trống trong việc xử lý rác thực phẩm (đầu tư, qui trình, định mức và tiêu thụ đầu ra…

Tại diễn đàn, TS Bùi Thị Thanh Hương - Trường Khoa học Liên ngành và Nghệ thuật, Đại học Quốc gia Hà Nội cũng có những chia sẻ, giáo dục đóng một vai trò quan trọng đó là bắt đầu là câu chuyện của giáo dục và kết thúc sẽ tạo nên câu chuyện của văn hóa và khi văn hóa đã có sẽ tạo nên văn hóa của thói quen và nhận thức. Khi đã trở thành nhận thức thì giống như ở Nhật Bản sẽ là rác của mình không phải để người khác dọn. Nhà nước và các ngành khác không phải tốn tiền của và sức lực cho cái việc không chỉn chu và gọn gàng của từng cá nhân.

Liên quan đến phân loại rác tại nguồn, một số ý kiến cho rằng, từ việc tuyên truyền, hướng dẫn cộng đồng, đến việc đồng bộ trong tất cả các khâu, bao gồm đầu tư hạ tầng thu gom, vận chuyển và xử lý tái chế rác thải sinh hoạt. Đặc biệt, thay đổi nhận thức và nâng cao ý thức của người dân trong việc phân loại rác.

N.H

Giải pháp giảm rác thải nhựa từ thương mại điện tử

Đề xuất xây dựng nhà máy xử lý rác thải thành điện năng tại Trà Vinh

Hà Nội: Bất cập trong thu gom và xử lý rác thải

TP HCM: Chi hơn 600 tỷ đồng cải tạo, con kênh vẫn "ngập" rác thải