Chuyện các nhà xuất bản (NXB) liên kết với các đơn vị ngoài là những công ty, nhà sách để phát hành sách, ấn phẩm là bình thường; mô hình liên kết này đã có từ lâu. Thậm chí, theo thống kê thì hiện nay có đến khoảng 80-90% số đầu sách mỗi năm là sách liên kết.

Mặt tích cực của mối liên kết xuất bản này là điều không thể phủ nhận. Nó góp phần làm thị trường sách trở nên phong phú, đa dạng và sôi nổi hơn rất nhiều so với việc chỉ có NXB xuất bản sách. Và nếu để ý sẽ thấy, rất nhiều quyển sách hay, thuộc hàng “best seller” là những quyển sách liên kết.

Về mặt quy tắc, quy trình liên kết giữa NXB và đơn vị liên kết là một quy trình chặt chẽ, bày bản. Đơn vị liên kết thực hiện bản thảo sẽ nộp lại cho NXB, bản thảo này sẽ được các biên tập viên của NXB biên tập, sau đó mới trình lên lãnh đạo NXB duyệt và cấp phép in. Sau khi sách in xong nộp lưu chiểu, NXB kiểm duyệt lại lần nữa trước khi cấp phép phát hành. Nếu thực hiện nghiêm túc theo những quy trình, chất lượng một quyển sách liên kết là hoàn toàn có thể đảm bảo.

Hai quyển sách bị đình bản, thu hồi vì sai sót, phản cảm

Tuy nhiên, vấn đề là có lắm khi quy trình làm sách liên kết đó chỉ là trên lý thuyết, nhất là trong vòng xoáy của cuộc đua lợi nhuận của các NXB hiện nay. Dư luận không khỏi ngỡ ngàng trước con số thống kê của Cục Xuất bản, In và Phát hành. Chỉ 6 tháng đầu năm 2014, nhà quản lý đã xử lý đến 49 xuất bản phẩm vi phạm nội dung của 25 NXB, 88 xuất bản phẩm có nội dung sai lệch, vi phạm bản quyền… Và điều đáng nói là sách liên kết chiếm số lượng đa số trong những cuốn sách này!

Chỉ trong một thời gian ngắn mới đây, hàng loạt các quyển sách liên kết có sai sót, bị lỗi, nhảm nhí, phản cảm… phải nhận quyết định thu hồi, đình bản, thậm chí NXB còn bị phạt hành chính với số tiền hàng trăm triệu đồng, như vụ NXB Lao động - Xã hội (LĐ-XH) vừa qua.

Cụ thể đó là sách “Đồng dao dành cho trẻ mầm non”, liên kết giữa NXB Mỹ thuật và Công ty văn hóa Đinh Tị, đã bị thu hồi vì có nội dung không phù hợp, không có tính giáo dục. Thậm chí quyển sách được Viện Nghiên cứu phát triển giáo dục (IRED) trao giải thưởng Sách hay 2014 như quyển “Văn hóa tộc người VN”, liên kết giữa NXB Thời đại, Tạp chí Văn hóa nghệ thuật và nhà sách Thăng Long cũng vừa đã bị đình chỉ phát hành do có những thông tin sai lệch, biên tập cẩu thả. Cuốn sách “Bản đồ và vùng đất” liên kết giữa NXB Văn học và Công ty Nhã Nam bị thu hồi vì có quá nhiều lỗi dịch thuật...

Và đỉnh điểm nhất là quyển “Bộ luật dân sự và văn bản hướng dẫn thi hành 2014” của NXB LĐ-XH liên kết với Nhà sách Lao động. Thật khó hình dung khi một quyển sách về luật, đòi hỏi sự cao nghiêm túc, chính xác thì họ lại “đùa” khi lấy hình ảnh cắt ghép Công lý cởi trần, mặc quần nhỏ để làm bìa. Và quyển sách này đã bị gán tội là nhạo báng, xúc phạm ngành tư pháp.

Bìa sách luật phản cảm

NXB trút hết trách nhiệm cho đơn vị liên kết, nào là do phía nhà sách tùy tiện, cẩu thả nên một bìa sách nhố nhăng như thế ra đời! Nhưng ngay trong lời quy trách nhiệm cho nhà sách thì phía NXB cũng đã tự vạch tội mình, đó là sự chủ quan, phó mặc cho đơn vị liên kết.

Nhìn lại quy trình liên kết để xuất bản cuốn sách theo lời của ông Nguyễn Hoàng Cầm, Giám đốc NXB LĐ-XH thì sẽ thấy rõ vấn đề đó. Quyển sách được NXB duyệt đi in nhưng người chịu trách nhiệm lại không kiểm tra bản can, bản bông. Và đặc biệt là phía NXB đã không đã kiểm tra lại sau khi in nên mới có chuyện tựa đề quyển sách và hình bìa là khác so với những gì mà NXB đã duyệt trước đó.

Như vậy, lỗi ở Nhà sách Lao động là rõ ràng, đó là sự cẩu thả, tùy tiện thay đổi nội dung và phát hành sách ra thị trường ngay khi quyển sách chưa được cấp phép từ NXB. Nhưng nếu phía NXB làm tròn trách nhiệm của mình, không chủ quan, tắc trách thì chuyện hình bìa “Công Lý cởi trần, mặc quần nhỏ” sẽ không thể nào chui “lọt” ra thị trường sách một cách dễ dàng như vậy.

Nhưng, không thể từ câu chuyện của quyển sách “Bộ luật Dân sự và văn bản hướng dẫn thi hành 2014” mà quy tội chung tất cả các đơn vị liên kết với NXB, bởi đây là trách nhiệm của cá nhân, các cá nhân trong một tập thể nhất định.

 Và dư luận đang rất đồng tình với cách giải quyết vấn đề của nhà quản lý xuất bản đó là truy trách nhiệm tới cùng đối với những cá nhân và tập thể để sai sót trong ấn phẩm phát hành; đồng thời phạt thật nặng với những trường hợp đó để góp phần chấn chỉnh thị trường xuất bản sách.

Trúc Vân