Hiện nay, các nhà máy điện hạt nhân của Pháp nằm tại 19 địa điểm khác nhau, với tổng công suất 63 nghìn MW. Tỷ trọng điện hạt nhân trong sản lượng điện ở Pháp chiếm tới 71,6%, mức cao nhất thế giới hiện nay, bỏ xa các nước kế tiếp Slovakia (54%), Ukraina (54%), Bỉ (52%), Hungary (51%).

Tổng thống Pháp Macron phát biểu tại Điện Élysée ngày 27/11/2018

Toàn bộ 58 lò phản ứng còn hoạt động đều sử dụng công nghệ “thế hệ thứ hai”, lò phản ứng nước áp lực. Tất cả do Tập đoàn Điện lực Quốc gia Pháp (EDF) quản lý. Trong số các nhà máy hạt nhân còn hoạt động của Pháp, cũ nhất là Nhà máy Fessenheim ở vùng Haut-Rhin, nằm dọc theo sông Rhin. Theo dự kiến, nhà máy này sẽ phải đóng cửa trong khoảng thời gian từ cuối năm 2018 đến đầu năm sau. Tuy nhiên, kế hoạch đóng cửa nhà máy này có thể bị dời lại đến cuối năm 2019 hoặc hơn nữa.

Đa số các nhà máy điện hạt nhân hiện nay đã được đưa vào hoạt động trong thập niên 80 của thế kỷ trước. Hai nhà máy mới nhất bắt đầu sản xuất điện vào năm 2000 và 2002. Một lò phản ứng EPR (lò phản ứng thế hệ thứ ba) đang được xây dựng từ năm 2007 ở Flamanville.

Công nghệ EPR được xem là công nghệ hàng đầu của ngành điện hạt nhân Pháp, với công suất dự tính lên tới 1.650MW cho mỗi lò phản ứng và với nhiều hệ thống bảo đảm an toàn. Thế nhưng, công trình xây dựng lò phản ứng EPR này đã gặp nhiều khó khăn, bị chậm trễ. Theo dự kiến ban đầu, lò phản ứng ở Flamanville lẽ ra đã được đưa vào hoạt động từ năm 2012, nhưng cuối cùng phải đến cuối năm 2019 mới có thể bắt đầu được vận hành và bắt đầu sản xuất điện từ năm 2020, với tuổi thọ được thẩm định là 60 năm. Chi phí xây dựng lò EPR Flamanville tăng gấp 3 so với dự toán ban đầu, lên tới gần 11 tỉ euro.

Biểu tình phản đối điện hạt nhân ở Pháp

Có một câu hỏi đặt ra: Pháp giảm tỷ trọng điện hạt nhân bằng cách nào?

Ban đầu Chính phủ Pháp đề ra mục tiêu đến năm 2025 sẽ giảm tỷ trọng điện hạt nhân xuống còn 50%, nhưng sau đó đẩy lùi thời điểm này là đến năm 2030 hoặc 2035. Để đạt được mục tiêu đó, trong khuôn khổ kế hoạch năng lượng đến năm 2028, Chính phủ Pháp đang xem xét chọn 1 trong 3 kịch bản.

Trong kịch bản thứ nhất, ngoài 2 lò phản ứng hạt nhân ở Fessenheim sẽ đóng cửa trong nhiệm kỳ Tổng thống Macron, sẽ có 6 lò phản ứng đóng cửa trong thời gian từ năm 2023-2027, theo đúng yêu cầu của các tổ chức chống năng lượng nguyên tử. Kịch bản này cũng dự trù trong khoảng thời gian từ năm 2028-2035 sẽ đóng cửa thêm 6 lò phản ứng nữa. Chính phủ Pháp sẽ bồi thường cho EDF khi đóng cửa các lò phản ứng.

Như vậy sẽ có 14 lò phản ứng hạt nhân trên 58 lò hiện có sẽ ngưng hoạt động để Pháp đạt được mục tiêu giảm tỷ trọng điện hạt nhân xuống còn 50% từ năm 2030. Trong kịch bản này, không loại trừ khả năng là Pháp sẽ xây các lò phản ứng mới, nhưng sẽ không có lò phản ứng mới nào được đưa vào hoạt động trước năm 2035, ngoài lò phản ứng EPR ở Flamanville. Cũng theo kịch bản này, song song với việc tháo dỡ một số lò phản ứng hạt nhân, Pháp sẽ nỗ lực phát triển các nguồn năng lượng sạch, chủ yếu là điện gió và điện mặt trời, để đạt được mục tiêu nâng tỷ trọng năng lượng tái tạo lên 40% từ năm 2030.

Kịch bản thứ hai là ngoài hai lò phản ứng ở Fessenheim, sẽ không có lò phản ứng nào bị đóng cửa trong thời gian từ nay đến năm 2028, theo đúng yêu cầu của Chủ tịch, Tổng giám đốc EDF Jean-Bernard Lévy. Kịch bản này dự trù đóng cửa 12 lò phản ứng, tập trung vào giai đoạn 2028-2035, Chính phủ không bồi thường đồng nào cho EDF. Kịch bản thứ hai cũng để ngỏ khả năng xây các lò phản ứng hạt nhân mới, nhưng sẽ không có lò phản ứng nào được đưa vào hoạt động trước năm 2035. Cũng theo kịch bản này, mục tiêu 40% năng lượng sạch sẽ đạt được chậm nhất là năm 2032.

Kịch bản thứ ba có lợi nhất cho điện nguyên tử, vì sẽ chỉ có 9 lò phản ứng đóng cửa trong khoảng thời gian từ năm 2028-2035. Nhưng phải đến năm 2040 Pháp mới có thể đạt được mục tiêu giảm tỷ trọng điện hạt nhân xuống còn 50%. Kịch bản này cũng ghi rõ bằng giấy trắng mực đen là ngoài 2 lò phản ứng EPR ở Flamanville, Pháp sẽ xây thêm 4 lò phản ứng mới trong giai đoạn 2034-2041. Nhịp độ phát triển năng lượng sạch sẽ chậm hơn, tức là phải đến năm 2034 mới có thể đạt được mục tiêu 40%.

Ban đầu, các tổ chức bảo vệ môi trường đều phản đối cả 3 kịch bản nói trên và theo họ, chính phủ không thật sự nỗ lực để giảm tỷ trọng điện nguyên tử. Và ngay sau bài phát biểu chỉ đóng cửa 6 lò phản ứng của Tổng thống Pháp và không theo bất cứ một kịch bản nào, giới chống năng lượng hạt nhân ở Pháp đã phản ứng dữ dội.

Theo họ, tuyên bố của Tổng thống Macron rất xa so với mục tiêu đã đề ra. Tuyên bố với Hãng tin AFP, một đại diện của Tổ chức Greenpeace nhắc lại yêu cầu của họ là phải đóng cửa các lò phản ứng hạt nhân trong nhiệm kỳ của Tổng thống Macron.

Các lò phản ứng hạt nhân tại Pháp

Một đại diện của Tổ chức CLER-Reseau Action Climat thì cho rằng, Chính phủ Pháp đã nhượng bộ trước sức ép của giới vận động hành lang cho ngành điện hạt nhân.

Pascal Canfin - Tổng giám đốc của Tổ chức WWF France kêu gọi Chính phủ Pháp không nên dời việc đóng cửa các lò phản ứng đến một thời điểm quá xa và trước mắt phải ngừng đầu tư vào công nghệ EPR, vì công nghệ này đã không chứng tỏ được hiệu quả. Về mục tiêu giảm tỷ trọng điện hạt nhân xuống còn 50%, ông Canfin cho rằng, không nên để quá năm 2035, vì toàn bộ các lò phản ứng hiện nay đều sẽ hết hạn sử dụng và sẽ phải đóng cửa.

Có những tranh cãi khác liên quan tới việc thẩm định tuổi thọ của các lò phản ứng hạt nhân ở Pháp hiện nay. Theo Tập đoàn EDF, tuổi thọ của các nhà máy điện hạt nhân thế hệ thứ hai của Pháp ít nhất là 40 năm. Thế nhưng các tổ chức bảo vệ sinh thái, như Tổ chức Sortir du Nucléaire (Thoát khỏi hạt nhân), không đồng ý với thẩm định đó. Họ cho rằng, hệ thống nhà máy điện nguyên tử của Pháp hiện đang lão hóa, khiến cho sự an toàn hạt nhân bị đe dọa nghiêm trọng.

Xem ra câu chuyện chuyển đổi năng lượng ở Pháp nói chung và việc giảm tỷ trọng điện hạt nhân nói riêng sẽ còn phải bàn cãi nhiều. Vấn đề là Chính phủ Pháp sẽ chọn theo phe bảo vệ điện hạt nhân hay phải chấp thuận nhường bước trước các tổ chức môi trường.

S.P

Ba Lan buộc phải xây nhà máy điện hạt nhân

Thụy Sĩ tái khởi động nhà máy điện hạt nhân lâu đời nhất thế giới

Ukraine tiếp thu công nghệ điện hạt nhân của Mỹ