Các tư liệu lịch sử cho biết, phiên họp được tiến hành giản đơn, không có nghi thức, song nội dung phiên họp hết sức quan trọng nhằm giải quyết những nhiệm vụ cấp bách của Chính phủ trong thời kỳ mới. Chính phủ Lâm thời của nước VNDCCH phải đối mặt với những khó khăn to lớn, chồng chất bởi nền tài chính đất nước kiệt quệ, nạn đói vẫn còn đe dọa và giặc dốt khiến đại đa số nhân dân không biết chữ…

Chính phủ lâm thời Việt Nam Dân chủ Cộng hoà ra mắt tháng 8/1945. Ảnh: TTXVN

Vì thế, ngay trong phiên họp đầu tiên của Hội đồng Chính phủ này Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nêu ra những nhiệm vụ cấp bách của Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa bao gồm sáu vấn đề:

Thứ nhất, giải quyết nạn đói. Người đề nghị Chính phủ "phát động một chiến dịch tăng gia sản xuất. Trong khi chờ đợi ngô, khoai và những thứ lương thực phụ khác, phải ba bốn tháng mới có, tôi đề nghị mở một cuộc lạc quyên. Mười ngày một lần, tất cả đồng bào chúng ta nhịn ăn một bữa. Gạo tiết kiệm được sẽ góp lại phát cho người nghèo".

Thứ hai, giải quyết nạn dốt. Theo Người, một dân tộc dốt là một dân tộc yếu. Vì vậy, cần đề nghị mở một chiến dịch để chống nạn mù chữ.

Thứ ba, Người đề nghị Chính phủ "tổ chức càng sớm càng hay cuộc tổng tuyển cử với chế độ phổ thông đầu phiếu. Tất cả công dân trai gái 18 tuổi trở lên đều có quyền ứng cử và bầu cử, không phân biệt giàu nghèo, tôn giáo, dòng giống.

Thứ tư, phải giáo dục nhân dân trừ bỏ những thói xấu do chế độ thực dân đã dùng mọi thủ đoạn để đầu độc và hủ hoá dân ta, Người đề nghị "mở một chiến dịch giáo dục lại tinh thần nhân dân bằng cách thực hiện: cần, kiệm, liêm, chính".

Thứ năm, Người đề nghị bỏ ngay ba thứ thuế: thuế thân, thuế chợ, thuế đò và "tuyệt đối cấm hút thuốc phiện".

Thứ sáu, đề nghị Chính phủ ta tuyên bố: tín ngưỡng tự do và Lương - Giáo đoàn kết.

Trong đó, nhiệm vụ cấp bách đầu tiên được Bác đề cập đến là việc giải quyết nạn đói. Trong thư gửi đồng bào toàn quốc ra sức cứu đói tháng 9/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đề nghị với đồng bào cả nước và Người nêu gương thực hành trước "Cứ mười ngày nhịn ăn một bữa, mỗi tháng nhịn ba bữa. Đem gạo đó (mỗi bữa một bơ) để cứu dân nghèo”.

Cùng với thực hiện những biện pháp cứu đói kịp thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh kêu gọi: "Tăng gia sản xuất! Tăng gia sản xuất ngay! Tăng gia sản xuất nữa! Đó là khẩu hiệu của ta ngày nay. Đó là cách thiết thực của chúng ta để giữ vững quyền tự do, độc lập".

Nhờ đó, nạn đói được đẩy lùi, đời sống của nhân dân, đặc biệt là nông dân lao động được dần dần ổn định. Tiếp sau việc giải quyết nạn đói và tăng gia sản xuất, một nhiệm vụ cấp bách quan trọng mà Chính phủ lâm thời đề ra là chống nạn mù chữ trong toàn quốc. Ngay sau khi đất nước độc lập, ngày 8/9/1945, Chính phủ lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ban hành Sắc lệnh thành lập Nha bình dân học vụ để "trông nom việc học của nhân dân".

Sau khi các Sắc lệnh được ban hành, phong trào toàn dân tham gia Bình dân học vụ phát triển rộng khắp, lôi cuốn được mọi tầng lớp, mọi lứa tuổi, mọi giới tham gia. Ở các địa phương, nơi nào cũng có thể trở thành lớp học, từ đình chùa đến cổng làng, bờ ruộng, xưởng máy. Nhờ vậy, chỉ sau một năm thực hiện, ta đã mở được 15.000 lớp học, đào tạo 95.000 giáo viên. Nạn mù chữ được thanh toán một bước quan trọng.

Làm theo lời chỉ dẫn của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Tổng tuyển cử là một dịp cho toàn thể quốc dân tự do lựa chọn những người có tài, có đức để gánh vác công việc nước nhà”, tỷ lệ nhân dân cả nước đi bầu cử trong cuộc Tổng tuyển cử đầu tiên trung bình là 89%, nhiều nơi đạt 95%. Trong tình thế cách mạng muôn vàn khó khăn, Hồ Chủ tịch đã nhanh chóng lãnh đạo tổng tuyển cử bầu Quốc hội để có cơ sở xây dựng Hiến pháp 1946. Hiến pháp 1946 khẳng định sự ra đời hợp Hiến của Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hoà trước cộng đồng quốc tế.

Một trong các công việc cấp bách quan trọng mà Chính phủ lâm thời đề ra là tự do tín ngưỡng và đoàn kết lương giáo. Với tinh thần đoàn kết lương giáo, hòa hợp dân tộc, Người đã tập hợp được đông đảo chức sắc, tín đồ các tôn giáo hết lòng phấn đấu vì sự nghiệp cứu nước, kiến quốc, từ đó xóa dần những định kiến, mặc cảm do lịch sử để lại và âm mưu chia rẽ tôn giáo của các thế lực thù địch.

Có thể nói, những chính sách lớn của Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa được bàn thảo và quyết định trong phiên họp ngày 3 tháng 9 năm 1945 Đã được thực hiện thành công mang đầy đủ ý nghĩa xây dựng một xã hội mới, tạo tiền đề quan trọng để kháng chiến kiến quốc, tiến tới trận đại thắng Điện Biên phú lững lẫy năm châu chấn động địa cầu.

71 năm đã qua, ngày 3 tháng 9 được in đậm trong tâm trí người đương thời và thế hệ cháu con tiếp bước cha ông để nhớ về Người Cha Già Dân Tộc…