PV: Là một chuyên gia về lĩnh vực NLTT, ông đánh giá như thế nào về tiềm năng NLTT của Việt Nam?

TS Nguyễn Anh Tuấn

TS Nguyễn Anh Tuấn: Việt Nam có tiềm năng NLTT rất lớn và đa dạng với gió, mặt trời và sóng biển. Ngoài ra, thủy điện, sinh khối, địa nhiệt cũng là các nguồn NLTT rất tốt. Tuy nhiên, nguồn NLTT ở nước ta phân bố không đều, không ổn định, không tập trung ở các vùng có nhu cầu phụ tải cao. Do đó, từ tiềm năng lý thuyết đến tiềm năng có thể khai thác và việc khai thác, sử dụng hiệu quả NLTT là một câu chuyện dài, cần phải có các cơ chế hỗ trợ, thời điểm chín muồi về công nghệ và giá thành hợp lý để phát triển bền vững.

PV: Nhiều ý kiến cho rằng, dù tiềm năng lớn nhưng trong thực tế, phát triển NLTT còn nhiều khó khăn. Quan điểm của ông về vấn đề này như thế nào?

TS Nguyễn Anh Tuấn: Hiện nay chúng ta đang ở giai đoạn đầu của việc đánh giá chính xác các tiềm năng NLTT có thể khai thác, cho nên có rất nhiều khó khăn hiện diện trong giai đoạn này.

Theo quan điểm của tôi, tiềm năng NLTT của chúng ta không phải là vô tận, vì vậy, cần phải đánh giá lại các tiềm năng kỹ thuật, tiềm năng khai thác kinh tế, tiềm năng thương mại. Nếu chúng ta khai thác NLTT không hiệu quả sẽ rất lãng phí. Khó khăn thứ hai là sự phụ thuộc quá nhiều vào yếu tố tự nhiên của môi trường và giá thành cao của NLTT. Bởi vậy, phải có các cơ chế hỗ trợ thích hợp thúc đẩy việc nghiên cứu, nâng cao nguồn lực, giá hỗ trợ để tạo các đòn bẩy trong giai đoạn đầu phát triển. Khó khăn thứ ba là nghiên cứu, chế tạo, cơ sở hạ tầng và công nghiệp hỗ trợ, vận hành, bảo trì, bảo dưỡng, sửa chữa (O&M)... của chúng ta còn yêu kém để có thể thúc đẩy NLTT phát triển bền vững và hiệu quả. Khó khăn cuối cùng chính là cơ sở pháp lý về NLTT chưa rõ ràng, năng lực quản lý còn hạn chế. Ví như rất nhiều thủ tục liên quan đến phát triển NLTT còn nhiêu khê, bất cập, cần phải đơn giản hóa để hỗ trợ các nhà đầu tư và dự án NLTT đi vào hoạt động.

Tổ hợp điện gió và điện mặt trời tại Ninh Thuận

PV: Phải chăng chúng ta chưa có chiến lược bài bản phát triển NLTT, chưa đủ sức hấp dẫn, thu hút các nhà đầu tư, thưa ông?

TS Nguyễn Anh Tuấn: Đúng là việc phát triển NLTT cần phải có một chính sách dài hạn và ổn định thì mới khuyến khích các nhà đầu tư, vì các dự án NLTT đều cần thời gian dài để khảo sát, lập các phương án phát triển và vận hành. Các chi phí phát triển dự án NLTT cũng tương đối lớn. Thời gian vừa qua, một số cơ chế hỗ trợ phát triển NLTT bị giới hạn về cả thời gian và giá hỗ trợ cho nên không làm các nhà đầu tư mặn mà với lĩnh vực này. Ngoài ra, do khả năng tích hợp vào hệ thống điện khó khăn và các hạn chế về quy hoạch phát triển dẫn đến sự thay đổi về cơ chế chính sách hỗ trợ, làm ảnh hưởng đến việc phát triển nguồn NLTT. Đó là còn chưa nói đến sự cạnh tranh gay gắt cũng làm giảm sự nhiệt tình của các nhà đầu tư.

Tổ hợp điện mặt trời lớn nhất Đông Nam Á tại Ninh Thuận bao gồm hơn 1 triệu tấm pin

PV: Trong thực tế, giá mua điện tái tạo còn thấp, ví dụ như điện mặt trời, hay cơ chế vay vốn, số giờ vận hành nguồn điện thấp, cơ sở hạ tầng lưới điện ở một số khu vực nhiều tiềm năng về NLTT chưa sẵn sàng giải phóng công suất… dường như đang làm hạn chế sự phát triển NLTT. Ông có nhận xét gì về thực tế đó?

TS Nguyễn Anh Tuấn: Các nhà đầu tư luôn hướng cái nhìn đến hiệu quả kinh doanh và lợi nhuận của các dự án NLTT. Mặt khác, nhằm phát triển hài hòa, bền vững và hiệu quả, ở tầm vĩ mô và hệ thống, sự phát triển quá nhanh NLTT cũng đang tạo ra các vấn đề quan ngại về hỗ trợ giá, gánh nặng cho hệ thống khi phải xây dựng đường dây và trạm biến áp, chi phí dự phòng... Mặc dù những khó khăn đó có thể làm hạn chế phát triển nguồn NLTT, nhưng theo tôi, nói riêng về điện mặt trời, công suất điện mặt trời tăng nhanh chóng thời gian qua cho thấy sự hiệu quả nhất định của cơ chế hỗ trợ giá điện mặt trời, giá mua điện không thấp.

Tổ hợp 3 nhà máy BIM Energy lắp đặt hơn 1 triệu tấm pin, công suất đến 330 MW

PV: Để giải quyết những khó khăn đó nhằm phát triển NLTT, nguồn năng lượng tất yếu của tương lai, theo ông, chúng ta cần phải làm gì?

TS Nguyễn Anh Tuấn: Để NLTT phát triển bền vững, hiện chúng ta đang xây dựng các lộ trình cụ thể cho từng dạng công nghệ NLTT, có tính toán đến nhu cầu, khả năng của nền kinh tế, dự báo sự phát triển công nghệ trong tương lai, yếu tố an ninh năng lượng..., từ đó có thể đề ra được các chính sách hỗ trợ dài hạn. Tuy nhiên, theo tôi, có một vấn đề đáng lưu ý, đó là mục đích không phải là phát triển NLTT như tiềm năng đang có, mà là phát triển NLTT hiệu quả, bền vững và bảo đảm an ninh năng lượng.

PV: Xin cảm ơn ông!