Theo ông Trần Văn Bảy, Chánh Thanh tra TP HCM, trong giai đoạn từ năm 2021 - 2023 và 6 tháng đầu năm 2024, ngành Thanh tra thành phố đã thực hiện 828 cuộc thanh tra (669 cuộc thanh tra theo kế hoạch và 159 cuộc đột xuất). Kết quả các sai phạm chủ yếu phát hiện qua thanh tra, thuộc các lĩnh vực như quản lý, sử dụng tài chính công, tài sản công, quy hoạch, đất đai, đấu thầu, đấu giá, mua sắm tài sản công, lựa chọn nhà đầu tư, cổ phần hóa doanh nghiệp nhà nước và một số lĩnh vực khác.

Tọa đàm “Giải pháp thu hồi tài sản tham nhũng trên địa bàn TP HCM” diễn ra sáng ngày 11/10.

Năm 2021, số tiền phải thu hồi sau thanh tra hơn 22 tỷ đồng và 104,36m² đất, tuy nhiên chỉ thu hồi được hơn 10 tỷ đồng; Năm 2022 đã thu hồi hơn 37 tỷ đồng song số tiền phải thu là hơn 42 tỷ đồng và 183 m² đất; Năm 2023 thu hồi hơn 20 tỷ đồng đạt tỷ lệ 78,66%; Riêng 6 tháng đầu năm 2024 đã thu hồi gần 28 tỷ đồng (đạt gần 100%) và 26.684 m2 đất.

Tuy nhiên, theo Chánh Thanh tra TP HCM, việc thu hồi tài sản qua công tác thanh tra gặp phải khó khăn chủ yếu do các quy định về thu hồi tài sản trong các vụ việc tham nhũng, kinh tế còn mang tính nguyên tắc, chưa cụ thể, thiếu quy định về các biện pháp cưỡng chế, chế tài xử lý đối với trường hợp các đối tượng thanh tra chây ì, cố tình né tránh, trốn tránh trách nhiệm.

Cơ chế chính sách về đất đai, bất động sản, trái phiếu, chứng khoán chưa đồng bộ và còn lỏng lẻo, gây khó khăn cho việc xử lý, thu hồi khi thi hành án và xử lý sau thanh tra.

Ông Trần Văn Bảy, Chánh Thanh tra TP HCM cho biết việc thu hồi tài sản qua công tác thanh tra gặp nhiều khó khăn.

Trong khi đó, hành vi tội phạm và tham nhũng kinh tế có thể đã được phát hiện từ hoạt động thanh, kiểm tra và từ đơn thư phản ánh, tố cáo của cá nhân, tổ chức hoặc qua công tác tự kiểm tra của các cơ quan, tổ chức, đơn vị. Thế nhưng thời điểm áp dụng biện pháp kê biên tài sản chỉ được áp dụng đối với bị can, bị cáo.

Từ thực tiễn trên, ông Trần Văn Bảy đề xuất, tiếp tục phổ biến, quán triệt, triển khai thực hiện đầy đủ, nghiêm túc các chủ trương của Đảng, pháp luật, chính sách của Nhà nước về công tác thu hồi tài sản bị thất thoát, chiếm đoạt trong các vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế.

Cần có quy định pháp luật cụ thể để chỉ rõ thẩm quyền, trách nhiệm, trình tự, thủ tục thu hồi tài sản ngay từ khi thanh tra, kiểm toán; có quy định cụ thể về thẩm quyền trực tiếp của cơ quan thanh tra đối với tài sản là bất động sản, động sản và giấy tờ có giá trị; có thẩm quyền yêu cầu phong tỏa, kê biên tài sản ngay trong giai đoạn thanh tra đối với cá nhân, tổ chức có liên quan đến việc tài sản bị chiếm đoạt, chiếm giữ, sử dụng trái phép hoặc bị thất thoát do hành vi trái pháp luật.

Thượng tá Ngô Thuận Lăng, Phó trưởng Phòng Cảnh sát Kinh tế Công an TP HCM.

Theo Thượng tá Ngô Thuận Lăng, Phó trưởng Phòng Cảnh sát Kinh tế Công an TP HCM, trong giai đoạn 2021 - 2023, đơn vị đã thụ lý giải quyết điều tra 208 vụ án/512 bị can, xử lý 419 vụ việc về kinh tế tham nhũng… với tổng số tài sản bị thất thoát chiếm đoạt lên tới gần 2.000 tỷ đồng. Quá trình điều tra, Cơ quan điều tra đã thu hồi 1.260 tỷ đồng (đạt 63%). Kết quả này khá cao, tuy nhiên, trong giai đoạn phát hiện, kê biên và thu hồi tài sản tại cơ quan điều tra đã gặp phải không ít khó khăn.

Cụ thể, về pháp lý, việc kê biên tài sản chỉ áp dụng với bị can, bị cáo và phong toả tài sản chỉ áp dụng với người bị buộc tội, tài sản tịch thu phải liên quan trực tiếp đến tội phạm, trong đó việc kê biên và phong toả số tiền trong tài khoản phải tương ứng. Việc này rất khó xác định bởi trong giai đoạn tiền tố tụng, kể cả trong giai đoạn điều tra, lên tin báo, tiến hành khởi tố vụ án đều khó xác định vì các dòng tiền đan xen nhau, đòi hỏi cơ quan điều tra phải rất thận trọng trong việc xác định.

Khu đất số 2-4-6 Hai Bà Trưng, quận 1, TP HCM, liên quan đến vụ án biến đất công thành đất tư, được TAND cấp cao tại Hà Nội xét xử phúc thẩm vào tháng 1/2022.

Vì vậy, để gia tăng hiệu quả thu hồi tài sản tham nhũng, đồng thời thực hiện các chỉ đạo của Ban Chỉ đạo phòng chống tham nhũng, tiêu cực Trung ương và TP HCM, các cấp, Cơ quan điều tra Công an TP HCM đã tập trung với nguyên tắc không có vùng cấm, không có ngoại lệ trong hoạt động điều tra tội phạm phòng chống tham nhũng.

"Trước tiên, cần xây dựng hành lang pháp lý tạo cơ sở cho các cơ quan tiến hành tố tụng hoặc phục vụ các cơ quan liên quan thực hiện nhiệm vụ được minh bạch, quyết liệt hơn. Trong đó, quy định trách nhiệm cụ thể của các đơn vị khi không thực hiện phải cung cấp và trao đổi thông tin, hỗ trợ cho cơ quan xác định các tài sản phạm tội, phục vụ cho công tác kê biên và thu hồi tài sản", ông Ngô Thuận Lăng nói.

Dự án Mũi Đèn Đỏ tại quận 7, TP HCM, liên quan đến vụ án xảy ra tại Tập đoàn Vạn Thịnh Phát.

Đưa ra giải pháp về vấn đề trên, Luật sư Phan Trung Hoài, Phó Chủ tịch Liên đoàn LSVN kiến nghị, cần thống nhất quan điểm coi trọng vị trí, vai trò của luật sư, tạo điều kiện cho việc tham gia của luật sư ngay từ khi xác minh tin báo, tố giác tội phạm, kiến nghị khởi tố xuyên suốt quá trình điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án.

Đặc biệt, trong quá trình thi hành án, TP HCM cần thành lập Hội đồng xử lý tài sản thi hành án đối với các vụ đại án kinh tế, tham nhũng. Thông qua đó có thể tập trung sức mạnh tổng hợp và có cơ chế tháo gỡ khó khăn về pháp lý cũng như thủ tục để hồi sinh các dự án bất động sản có giá trị đặc biệt lớn, ở các vị trí “đất vàng” của TP HCM (như dự án 2-4-6 Hai Bà Trưng; dự án số 8-12 Lê Duẩn, 152 Trần Phú, dự án Mũi Đèn Đỏ…). Kết quả đạt được sẽ có nguồn tiền khắc phục hậu quả vụ án.

Giải pháp này sẽ giúp xử lý minh bạch, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của bị cáo, đương sự, lợi ích của Nhà nước, cơ quan, tổ chức có liên quan đối với các tài sản bị kê biên, phong tỏa có giá trị lớn, hồ sơ pháp lý phức tạp (các dự án bất động sản còn vướng mắc, chưa hoàn thiện về pháp lý).

5 nhóm nhiệm vụ, giải pháp đẩy lùi tham nhũng, tiêu cực

Sai phạm trong lĩnh vực đất đai, đấu thầu, chứng khoán, ngân hàng... gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng

Quản lý nhà nước về trái phiếu doanh nghiệp: Không để trục lợi, lợi ích nhóm, tiêu cực, tham nhũng