Hình ảnh thành phố cổ Babylon bị tàn phá (phía trước) và phần mới xây dựng lại (phía sau), cách Baghdad (Iraq)100km về phía Nam

Trong khi các quan chức Iraq còn đang tính toán quy mô thiệt hại do nhóm khủng bố IS gây ra tại Thành phố cổ Hatra của nước này - di sản thế giới được UNESCO công nhận, thì một cựu nhân viên ngoại giao của Mỹ có tên Peter Van Buren đã tiết lộ quy mô phá hủy các di tích cổ mà quân đội Mỹ gây ra trong thời gian đóng quân tại đây.

Ngày 7/3, phiến quân IS đã bắt đầu phá hủy Thành phố cổ Hatra - di tích có niên đại 2.200 năm tuổi và cướp đi hết các cổ vật, tiền vàng và bạc được lưu giữ tại đó.

Vài ngày sau, chính phủ Iraq cho biết IS lại tiếp tục tấn công thành phố cổ Nimrud của người Assyria, nằm bên bờ sông Tigris, cách Mosul - thị trấn hiện đang nằm dưới sự kiểm soát của phiến quân khoảng 30km về phía Đông Nam. Chúng lấy xe ủi san phẳng thành phố đồng thời cướp bóc những cổ vật có giá trị. Những thứ không thể lấy đi thì chúng sẽ phá hủy.

Tuy nhiên, hoá ra không chỉ có phiến quân IS mới là kẻ duy nhất phá hủy các di tích ở thung lũng sông Tigris và Euphrates.

Peter Van Buren đã có mặt ở Iraq cùng quân đội nước này vào năm 2009, tiết lộ rằng người Mỹ cũng góp phần phá hủy các di tích cổ ở đây.

Căn cứ quân sự được dựng ngay bên ngoài thành phố cổ Babylon, ngày 26/7/2003

Trong một bài báo viết cho Reuters, Van Buren tiết lộ, vào khoảng thời gian đầu cuộc xâm chiếm Iraq năm 2003, Thuỷ quân lục chiến Mỹ đã xây dựng một bãi đáp trực thăng trên nền đổ nát của thành phố Babylon. Họ nhét đầy các mảnh vỡ khảo cổ vào trong bao cát công sự, nghiền nát những mảnh gốm và viên gạch được khắc chữ Ba Tư cổ và đặt tên thánh cho nơi này là Trại Alpha.

“Quy mô phá huỷ và mục đích của họ rõ ràng là khác xa những gì IS đang gây ra. Nhưng mất mát là mất mát, dù lớn hay nhỏ”.

Khi quân đội Mỹ xây dựng căn cứ tiền phương đầu tiên tại đây, họ đã phát hiện nhiều sọ người cổ và những đoạn xương dài. “Thỉnh thoảng, bạn có thể phát hiện ra những chiếc xương cổ ở hành lang bằng đất để bảo vệ căn cứ. Quân đội Mỹ đã sử dụng một ngôi làng cổ để diễn tập pháo binh và họ đã thổi bay hầu hết các nóc nhà ở đó”, Van Buren viết.

Một người lính cho hay: “Nếu nó đã cũ và đổ vỡ rồi, chúng tôi bắn vào đó thì có gì không được?” Khu vực này đã được chuyển giao cho người Iraq và giờ đây quân đội họ cũng dùng nó làm nơi diễn tập bắn đạn thật, ảnh hưởng nghiêm trọng tới khu vực khảo cổ nằm trong khu vực đó.

Vào ngày 9/3, Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc Ban Ki-moon đã tuyên bố hành động phá hủy thành phố Hatra của IS là một tội ác chiến tranh đồng thời kêu gọi cộng đồng quốc tế bảo vệ các hiện vật văn hoá.

Tổng Thư ký Liên Hiệp Quốc Ban-Ki Moon lên án mạnh mẽ hành động phá hủy các di tích lịch sử

Tuy nhiên, cho tới nay, chưa ai đả động gì đến những thứ còn sót lại sau khi quân đội Mỹ rút quân khỏi Iraq. Bảo tàng Iraq ở Baghdad đã bị cướp vào năm 2003, chỉ một thời gian ngắn sau khi thành phố này đầu hàng quân đội Mỹ. Sự kiện này đã dấy lên những chỉ trích rằng chẳng có ai đứng ra bảo vệ những hiện vật quý giá của nền văn minh Sumeria và Babylon.

Bảo tàng này vừa được mở cửa trở lại cách đây vài tuần. Họ ước tính đã có khoảng 15.000 hiện vật đã bị lấy đi trong thời điểm hỗn loạn và người ta mới chỉ thu hồi lại được 1/3 trong số đó.

Hà My (tổng hợp)