Hồi sinh củi lũ thành tác phẩm nghệ thuật

Củi lũ tái sinh

3 năm nay, một xưởng mộc rộng hơn 250m2 nằm lặng lẽ cách bờ biển An Bàng (Hội An) khoảng 2km là nơi ra đời của những tác phẩm củi lũ. Những khúc củi lũ, như cái cách của Lê Ngọc Thuận (SN 1980, trú tại phường Cẩm An, Hội An, tỉnh Quảng Nam) bảo, đó là những “kho báu trôi xuôi”. Những xác củi lũ ấy vốn là những bè củi, những thân gỗ bị cuốn theo dòng nước lũ từ thượng nguồn về xuôi, qua bàn tay và cái nhìn tinh tế của gã làm nghệ thuật tay ngang này đã được tái sinh, trở thành những tác phẩm nghệ thuật hút hồn người chơi.

Các tác phẩm từ củi lũ của Thuận với giá trị về văn hóa, câu chuyện

Thuận, với nụ cười hiền và nét chất phác vốn có của người con phố Hội, lý giải rằng, anh chỉ là người làm nghệ thuật tay ngang, chẳng qua trường lớp gì. Thế nhưng, dường như trong trái tim và khối óc của gã đàn ông này chất chứa nhiều lắm những ý tưởng, những ước muốn giản dị đến tận cùng cho những khúc gỗ lạc dòng vô tri kia. Chuyện đời của Thuận cũng lênh đênh y hệt củi lũ. Thuận từng chật vật lắm mới tốt nghiệp được trung học phổ thông, chưa một ngày có cơ hội ngồi giảng đường đại học vì nhà nghèo quá. Thuận phải mưu sinh bằng nghề rửa bát thuê, rồi phấn đấu lên phụ bếp và đứng bếp chính. Rồi nhờ vay mượn, sự giúp đỡ của người thân gia đình và bạn bè, cùng với đó là sự tích góp nhiều năm, Thuận mở được một số homestay và quản lý hệ thống chuỗi 3 nhà hàng hiện nay.

Khó có thể kể hết những vất vả lập thân của gã đàn ông này. Bởi ngoài việc là bếp chính, quản lý nhiều homestay, Thuận còn tự mày mò học nghề mộc. Những ý tưởng biến hình cho củi lũ được Thuận nảy sinh từ năm 2012, để rồi sau nhiều năm tìm tòi học hỏi, tự trang bị cho mình những kiến thức về nghề mộc và điêu khắc, đã khiến Thuận có niềm đam mê sáng tạo từ củi lũ. Thuận bảo, phải đặt hồn mình vào từng thanh củi rồi mới có cảm xúc, có câu chuyện, mình tái sinh những khúc gỗ vô tri để nó có đời sống mới thay vì vứt bỏ. Cái lý của Thuận không phải không có cơ sở. Bởi những thân củi, những khúc gỗ từ thượng nguồn trôi xuôi theo dòng nước ra biển, nếu không đốt bỏ thì sẽ trở thành rác nằm vương vãi trên những bãi bồi cửa biển. Và, trong con mắt của gã mộng mơ này, những khúc củi ấy vẫn mang những hình dáng nghệ thuật đặc biệt, độc đáo. Chỉ có điều, sự thô ráp của những thân củi ấy cần bàn tay con người chế tác, biến hình, để mang một dáng dấp mới đầy tính nghệ thuật.

Những thanh củi lũ tưởng vứt đi được nhặt về từ những bãi bồi nơi cửa sông

Cứ thế, mấy năm gần đây, bên cạnh duy trì kinh doanh homestay, thời gian chính của Thuận dành cho củi lũ. Thuận và những người thợ của mình nhặt nhạnh củi lũ về, bóc tách những phần hư hỏng hay dư thừa, qua bàn tay khéo léo và ý tưởng đa dạng, những thanh củi mục biến hình thành tác phẩm nghệ thuật, mang tính ứng dụng trong đời sống. Điều đặc biệt, mỗi sản phẩm từ củi lũ của Thuận là một tác phẩm riêng, không sản phẩm nào giống sản phẩm nào vì từng công đoạn đều làm thủ công. Cũng thật bất ngờ, những tác phẩm điêu khắc với chất liệu củi lũ được khách du lịch đón nhận, lùng mua với giá cao. Hiện nay, với sự đầu tư bài bản, xưởng củi lũ của Thuận đã thu hút hơn chục thợ lành nghề, thu nhập khá.

Làng củi lũ bên bờ sông xanh

Mấy năm nay, cùng xưởng mộc cho ra đời của những tác phẩm củi lũ, Thuận còn đau đáu tìm hướng đi mới cho nghề mộc Kim Bồng. Anh kể về câu chuyện đưa Kim Bồng ra thế giới bằng cách khác, cũng dựa trên nền tảng những người thợ Kim Bồng nhưng xây dựng một ngôi làng mới, đó là Làng củi lũ hiện nay.

Thuận - người tái sinh cho củi lũ

Sau khoảng thời gian dài ấp ủ ý tưởng và thử nghiệm, chiều tối ngày 24-3-2023, tại làng rau Trà Quế (xã Cẩm Hà, Hội An), Lê Ngọc Thuận đã tự tin cho ra mắt Làng củi lũ - nơi những khúc củi lũ được tái sinh với những câu chuyện văn hóa sâu sắc, được nâng tầm thành “đại sứ nghệ thuật tái chế Việt Nam”.

Nhiều tác phẩm từ củi lũ của Thuận có giá trị về văn hóa, câu chuyện

Khi lập ra Làng củi lũ, Thuận mong muốn đây là nơi cộng đồng các thợ thủ công, nhà điêu khắc, những người sáng tạo cùng làm ra những tác phẩm độc bản, có một không hai. Làng củi lũ với diện tích khoảng 2.000m2 là không gian trưng bày và trải nghiệm điêu khắc từ củi lũ, là nơi Thuận cùng những người thợ mộc kể cho du khách gần xa câu chuyện về những cánh rừng nguyên sinh bị tàn phá. “Những câu chuyện mang thông điệp cùng nhau bảo vệ môi trường và hướng đến du lịch xanh, du lịch bền vững. Con đường tôi đang đi là sử dụng những thanh gỗ bỏ đi, đặc biệt là những loại gỗ lũ, phải là gỗ người ta vứt đi mình mới sáng tạo ra tác phẩm và thổi vào đó hồn văn hóa Cơ Tu, Hội An, đặc biệt là văn hóa Quảng Nam. Khách du lịch quốc tế, khách yêu nghệ thuật trong nước chính là phân khúc khách hàng tinh túy mà tôi nghĩ tới!” - Thuận hào hứng chia sẻ.

Thuận cho biết, thị trường của tượng củi lũ rất tiềm năng, hiện ở hai đầu đất nước đã có nhiều đối tác đặt mua, nhưng anh chưa muốn sản xuất và bán số lượng lớn, cũng không đặt nặng vấn đề kinh tế. Điều Thuận muốn nhất là được kể câu chuyện “tái sinh củi lũ” một cách gần gũi, lan tỏa sâu rộng đến với mọi người, mọi nhà. Được biết, thời gian qua, Thuận đã viết xong đề án xin chính quyền TP Hội An làm công viên nghệ thuật tái chế và chuẩn bị hình thành chuỗi cung ứng sản phẩm cho các resort, sau đó đưa sản phẩm cho các làng nghề, đem đấu giá gây quỹ ủng hộ người khởi nghiệp. Dự kiến trung tuần tháng 8-2023, Thuận sẽ đưa bộ sưu tập 12 con giáp của mình qua Đức, Pháp (theo lời mời của UNESCO và TP Hội An) để quảng bá văn hóa Việt Nam ra toàn cầu.

Nhiều du khách đến với Làng củi lũ để cùng lan tỏa ý niệm bảo vệ môi trường

Mục sở thị các sản phẩm nghệ thuật từ củi lũ, PGS.TS Đỗ Thị Thanh Thủy, chuyên gia Ban thực hiện Đề án phát triển mạng lưới thành phố sáng tạo, thốt lên: “Mỗi tác phẩm mỹ thuật tái chế từ củi lũ và gỗ phế phẩm của Lê Ngọc Thuận với câu chuyện độc đáo và sự biểu cảm nghệ thuật, không cần một tuyên ngôn đao to búa lớn nào nhưng tự thân nó, từ chất liệu, câu chuyện có khả năng tạo nên sự rung động và thức tỉnh nhận thức của người xem về việc cần phải tôn trọng môi trường sống, tôn trọng thiên nhiên, về sức mạnh của sự sáng tạo là vô hạn và sức hút của giá trị văn hóa dân tộc”.

Chị Eliene Petronella (Hà Lan) khi ghé thăm đã vô cùng bất ngờ với Làng củi lũ. Eliene Petronella nói: “Tôi thấy mô hình này rất thú vị, những tượng gỗ rất đẹp. Đây thực sự là cách làm sáng tạo để tái sử dụng các loại gỗ tưởng như bỏ đi. Du khách còn được tham gia workshop nghệ thuật, tự tạo tác phẩm cho riêng mình dưới sự hỗ trợ của các nghệ nhân bậc thầy. Điều đó thật tuyệt vời và là ý tưởng hay để làm quà tặng bạn bè, người thân”.

Ông Phạm Phú Ngọc, Giám đốc Trung tâm Quản lý bảo tồn di sản văn hóa Hội An, cho hay: “Làng củi lũ bước đầu đã cho ra nhiều sản phẩm như mong muốn, truyền đi thông điệp bảo vệ môi trường, tái sử dụng gỗ lũ, gỗ trồng để người dân Quảng Nam thay đổi dần suy nghĩ, tạo ra công ăn việc làm, đồng thời lưu giữ được văn hóa làng nghề, giáo dục cộng đồng về ý thức sử dụng tài nguyên một cách hợp lý, khoa học. Tất cả vì sự phát triển bền vững trong tương lai”.

Xưởng chế tác của Thuận

Với Lê Ngọc Thuận, những thân củi mục đã được tái sinh, trở thành những tác phẩm nghệ thuật, được nâng lên tầm cao mới, lồng ghép trong đó cả những câu chuyện độc đáo, những giá trị văn hóa, tâm hồn nghệ sĩ Việt Nam.