Thất nghiệp vì khuyết tật

Tại Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội, em Nguyễn Thị Huyền, 21 tuổi, đến từ huyện Phú Xuyên vừa được bác sĩ tư vấn xong, cho biết: “Em bị bệnh run hai tay, hằng ngày chỉ nấu cơm và làm việc nhà. Hôm nay đến sàn giao dịch Hà Nội, em muốn tìm công việc tin học văn phòng với mức lương chỉ 1-2 triệu đồng/tháng. Tuy nhiên, dù mức lương thấp như vậy, vẫn không có ai nhận em”.

Chị Nguyễn Thị Đào ở Hoài Đức, Hà Nội lại đen đủi theo kiểu khác. 7 tuổi, bị một trận sốt khiến đôi chân của chị không thể đi lại được. Gia đình nghèo lại đông anh em, nên chị Đào không được đến trường như bạn bè cùng trang lứa. Khi trưởng thành, chị mong muốn có được việc làm để tự nuôi sống bản thân nhưng điều đó thực sự là khó khăn. “Mình cũng đã xin việc nhiều nơi nhưng không chỗ nào nhận, có chỗ thương cảm họ nhận vào làm nhưng được vài tháng lại có lý do này nọ rồi cho nghỉ. Những người khuyết tật như mình nếu có được công việc ổn định thì sẽ bớt nỗi tủi thân hơn”, chị Đào tâm sự.

Một người khuyết tật đi tìm việc làm ở Trung tâm Dịch vụ việc làm Hà Nội

Còn chị Đoàn Ngân Hà, ở quận Gò Vấp, TP Hồ Chí Minh bị khiếm thính đã chia sẻ tại Hội thảo “Người khuyết tật - Thách thức và cơ hội việc làm” rằng, sau khi tốt nghiệp Đại học Mỹ Thuật TP Hồ Chí Minh vào tháng 9-2015, chị đã tìm được công việc vẽ ở một công ty nhỏ, nhưng thời gian làm việc của Hà tới 10 tiếng/ngày mà lương lại không bằng những nhân viên bình thường khác.

Tương tự, chị Nguyễn Thị Bích Huyền ở quận 10, TP Hồ Chí Minh, cũng đã tự đi tìm việc làm với bằng tốt nghiệp của Trường Đại học Văn Lang trong tay. Tưởng chừng với bằng tốt nghiệp đại học này, Huyền sẽ đỡ vất vả trong tìm việc mưu sinh. Nào ngờ long đong lận đận mãi mới tìm được việc làm ở một công ty chuyên về đồ họa. Nhưng trớ trêu ở chỗ, làm được 5 tháng, công ty đổi giám đốc mới. Người mới lên thấy chị bị khiếm thính nên cho chị nghỉ việc.

Nguyên nhân từ hai phía

Theo số liệu năm 2015 của Bộ LĐ-TB&XH, Việt Nam có trên 7 triệu người khuyết tật, chiếm 7,8% dân số. Trong đó, có tới 15% người khuyết tật nghe nói, nhóm đối tượng này hiện còn gặp rất nhiều khó khăn, đặc biệt trong lĩnh vực đào tạo nghề, tìm kiếm việc làm.

Trong chương trình khảo sát được thực hiện tại ba tỉnh Thái Nguyên, Thừa Thiên - Huế và Tây Ninh với hơn 500 phụ nữ khuyết tật (PNKT), TS Nguyễn Thị Thu Hoài, Học viện Phụ nữ Việt Nam cho biết, có chưa tới 1/3 số PNKT có việc làm. Có những người đã từng đi làm, nhưng phải bỏ công việc vì nhiều lý do, trong đó phần nhiều vì không tìm được công việc phù hợp với sức khỏe của mình. Nhiều người bị sa thải hoặc từ chối do hiệu quả công việc thấp, bị kỳ thị, phân biệt, khó khăn trong việc đi lại.

Theo TS Nguyễn Thị Thu Hoài, PNKT bị kỳ thị từ khi phỏng vấn cho đến khi được tuyển dụng. Nhiều khi nhà tuyển dụng “gieo rắc” vào đầu họ suy nghĩ sức khỏe của họ không đảm bảo công việc. Còn gia đình không đồng ý cho họ đi làm bởi lý do thời gian đưa đón “quá tội” so với việc để ở nhà ăn, ngủ. Những công việc PNKT thường làm là những việc mang tính tự phát do không có nhiều lựa chọn; lao động đơn giản vì tỷ lệ được đào tạo nghề không cao… Có một thống kê, cứ 4 người PNKT đang làm việc thì có 1 người phải làm việc trong điều kiện không tốt.

Bà Nguyễn Hồng Oanh, Giám đốc Trung tâm Hành động vì sự phát triển hòa nhập (IDEA) nhận định, PNKT không chỉ gặp những rào cản như những phụ nữ khác, mà còn thêm rào cản về tình trạng khuyết tật của họ. Vì thế, PNKT là một trong các nhóm yếu thế nhất trong xã hội bởi các lý do về giới tính, khuyết tật và sự nghèo đói. PNKT thường gặp nhiều rủi ro, dễ bị lạm dụng lao động và tình dục hơn so với những phụ nữ bình thường, các quyền về sức khỏe sinh sản của họ ít được quan tâm và đảm bảo… PNKT cũng chịu nhiều tác động của nghèo đói do các rào cản về giới. Những khó khăn mà PNKT gặp phải cao hơn ít nhất 3 lần so với nam giới và là đối tượng yếu thế cần được bảo vệ.

Phải nâng cao học vấn và đào tạo nghề

Bà Nguyễn Quỳnh Trang, điều phối viên của Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO), cho rằng: “Qua khảo sát của ILO cùng một số đối tác, hiện các trường dạy nghề vẫn thiếu các điều kiện cơ sở vật chất, tài liệu, kỹ năng làm việc của giáo viên và chưa tiếp cận được với người khuyết tật”.

Bà Trang cũng cho biết thêm: Thúc đẩy việc làm cho PNKT cần sự phối hợp và thể hiện vai trò của các bên như các cơ quan quản lý Nhà nước; doanh nghiệp; các hiệp hội đoàn thể và bản thân người khuyết tật. Đi làm và có công việc là một cách hòa nhập vào xã hội nhanh nhất và khẳng định giá trị bản thân tốt đối với người khuyết tật, bà Trang nhấn mạnh.

TS Nguyễn Thị Thu Hoài khẳng định, để tăng cơ hội việc làm đối với PNKH, cần quan tâm đến vấn đề giáo dục, nâng cao học vấn và đào tạo nghề cho PNKT, đặc biệt là với nhóm PNKT trẻ tuổi - nhóm có thu nhập bấp bênh nhất, đang học và làm một nghề không được bảo đảm. Bên cạnh đó, cần cung cấp thông tin, tư vấn và giới thiệu việc làm cho PNKT, hỗ trợ vốn, phương tiện đi lại. Đồng thời, có phương hướng thức đẩy việc thực hiện trách nhiệm xã hội của các doanh nghiệp trong vấn đề tạo việc làm cho PNKT; tích cực truyền thông, giảm kỳ thị với người khuyết tật nói chung và PNKT nói riêng. Ngoài ra, chủ trương tạo ra việc làm bền vững cho PNKT cũng cần thay đổi. Đó là cách đào tạo nghề cho PNKT để phù hợp với khả năng của họ. Đồng thời, cần tạo ra môi trường làm việc phù hợp với nhóm yếu thế này, từ cơ sở hạ tầng, trợ giúp về phương tiện đi lại và sinh hoạt, bồi dưỡng kỹ năng sống và kỹ năng pháp lý.