PV: Ông đánh giá như thế nào về sự phát triển của điện gió tại Việt Nam thời gian qua?

TS Mai Duy Thiện

TS Mai Duy Thiện: Việt Nam có tiềm năng rất lớn về điện gió. Tuy nhiên, đến nay điện gió vẫn chưa phát triển tương xứng với tiềm năng. Bởi từ trước tới nay, nước ta đã quen với nguồn năng lượng truyền thống. Phải đến Quy hoạch điện VII trở đi Việt Nam mới đề cập nhiều đến năng lượng tái tạo (NLTT), trong đó có điện gió.

Vì điện gió là nguồn năng lượng mới, nên cơ chế, chính sách… chưa hoàn thiện, gây vướng mắc cho các chủ đầu tư. Ví dụ, Việt Nam chưa có cơ chế ưu tiên vay vốn với lãi suất ưu đãi cho các dự án điện gió; thủ tục triển khai các dự án vẫn còn nhiều vướng mắc, phải qua rất nhiều cấp như: Địa phương cấp đất, duyệt dự án; Bộ Công Thương duyệt quy hoạch; EVN thực hiện đấu nối...

Đáng chú ý, tiềm năng gió của Việt Nam rất lớn, nhưng chỉ có thể phát triển tại các địa phương từ Quảng Bình trở vào phía Nam, còn phía Bắc thường xuyên có bão, độ ổn định của gió thấp.

PV: Có ý kiến cho rằng, thời gian qua, chưa nhiều nhà đầu tư tham gia vào lĩnh vực điện gió là do giá điện gió chưa hấp dẫn. Quan điểm của ông về vấn đề này ra sao?

TS Mai Duy Thiện: Đúng vậy! Trước khi Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 39/2018/QĐ-TTg ngày 10/9/2018 về cơ chế hỗ trợ phát triển các dự án điện gió tại Việt Nam, giá điện gió ở Việt Nam chỉ ở mức 7,8 UScent/kWh, quá thấp so với các nước trong khu vực và trên thế giới, trong khi vốn đầu tư các dự án điện gió rất lớn, khoảng 2-2,5 triệu USD/MW, do hầu hết các thiết bị, công nghệ đều phải nhập khẩu. Giá bán thấp, vốn đầu tư lớn, dẫn đến lợi nhuận thấp, thời gian thu hồi vốn kéo dài, nhà đầu tư khó thu xếp vốn.

Tuy nhiên, với mức giá điện gió vừa được tăng lên theo Quyết định số 39/2018/QĐ-TTg (giá điện gió các dự án trên đất liền 8,5 UScent/kWh, trên biển 9,8 UScent/kWh), có thể lĩnh vực điện gió sẽ thu hút nhiều các nhà đầu tư hơn trong thời gian tới.

PV: Hiện số dự án điện gió đã triển khai vẫn chỉ đếm trên đầu ngón tay. Ngoài giá bán điện, nguyên nhân còn do đâu, thưa ông?

TS Mai Duy Thiện: Trước tiên phải kể đến năng lực của nhà đầu tư. Điện gió là một lĩnh vực mới ở Việt Nam, có hàm lượng khoa học công nghệ rất cao. Nhiều nhà đầu tư có nguồn lực tài chính nhưng lại chưa đủ trình độ về công nghệ để triển khai và quản lý dự án. Ngược lại, nhiều nhà đầu tư đủ năng lực về công nghệ, lại không huy động được nguồn tài chính...

Ngoài ra, cũng có một số nhà đầu tư “ảo”, thấy Nhà nước có chủ trương phát triển điện gió, nhiều ưu đãi về thuế đất thì đăng ký dự án, nhưng không đủ năng lực triển khai, chờ khi giá điện gió tăng sẽ chuyển nhượng dự án cho nhà đầu tư khác…

Nhà máy Điện gió Bạc Liêu

PV: Theo ông, cần phải làm gì để “loại” những nhà đầu tư “ảo”, năng lực kém khi phê duyệt các dự án điện gió?

TS Mai Duy Thiện: Tôi cho rằng, Chính phủ, chính quyền địa phương cần phải xem xét, cân nhắc kỹ lưỡng năng lực của các nhà đầu tư khi phê duyệt dự án, tránh đầu tư điện gió trở thành “phong trào ảo”, tính thực tiễn không cao, đồng thời tránh hiện tượng các nhà đầu tư kém năng lực chiếm dự án, còn các nhà đầu tư có năng lực lại mất cơ hội. Ví dụ, khi nhà đầu tư nước ngoài vào khảo sát, đến đâu cũng thấy có dự án điện gió, nhưng đều là dự án “treo”.

Ngoài ra, rất cần rà soát lại một cách tổng thể các dự án đầu tư điện gió, từ cấp địa phương đến cấp Trung ương, nhà đầu tư nào thực sự có khả năng thì tiếp tục cho đầu tư; kiên quyết thu hồi dự án của những nhà đầu tư “ảo”.

PV: Ở góc độ điều hành hệ thống điện, nhiều người cho rằng, NLTT nói chung, điện gió nói riêng độ ổn định không cao sẽ ảnh hưởng đến độ tin cậy cung cấp điện. Ý kiến của ông về vấn đề này?

TS Mai Duy Thiện: Với thực tế nguồn điện của nước ta hiện nay, nếu NLTT tham gia quá sâu, rất dễ dẫn đến việc mất an ninh năng lượng. Do vậy, cần phải có lộ trình cụ thể, từng bước, nghiên cứu đưa tỷ lệ NLTT phù hợp vào lưới điện ở từng giai đoạn cụ thể.

Bên cạnh đó, ngành điện Việt Nam cần phải nâng cao năng lực dự phòng, bảo đảm bù đắp nhanh, kịp thời khi sản lượng điện từ NLTT sụt giảm.

Về lâu dài, khi NLTT tham gia sâu hơn vào hệ thống điện, cần phải nâng cao năng lực của hệ thống điều độ; đầu tư công nghệ, kiểm soát, tính toán được nguồn NLTT trên lưới trong từng thời điểm, từng khu vực, để có giải pháp vận hành hệ thống điện ổn định…

Hiện nay, nhiều nước trên thế giới đã nghiên cứu sâu về điều khiển mạng lưới điện thông minh khi NLTT chiếm tỷ trọng lớn trong hệ thống điện. Việt Nam có thể tham khảo, phối hợp với các chuyên gia nước ngoài để tiếp cận công nghệ này.

PV: Từ thực tế của Việt Nam, ông có khuyến nghị gì góp phần thúc đẩy điện gió phát triển trong thời gian tới?

TS Mai Duy Thiện: Yếu tố quan trọng nhất là giá điện gió, đã được Thủ tướng Chính phủ chỉnh sửa, thay với mức giá mới hợp lý hơn, hấp dẫn các nhà đầu tư hơn. Tuy nhiên, để thúc đẩy điện gió phát triển, ngoài giá điện, Nhà nước cần cơ chế ưu đãi về vốn, lãi suất, thủ tục hành chính... tạo điều kiện thuận lợi cho các nhà đầu tư.

Cùng với đó, khi phê duyệt quy hoạch, cần sự phối hợp chặt chẽ giữa địa phương và ngành điện. Bởi nếu địa phương cấp phép ồ ạt, không phù hợp với quy hoạch của lưới điện truyền tải, chắc chắn dự án điện gió sẽ gặp khó khăn khi phát lên lưới điện...

PV: Trân trọng cảm ơn ông!

Hạnh Lê

	Trần giá điện gió là 9,8 Uscents/kWh
	Voltalia trúng thầu một dự án điện gió lớn ở Brazil