Tarkhan Batirashvili (bên trái) đứng cùng các thành viên của nhóm Nhà nước Hồi giáo (hình ảnh do hãng truyền thông thánh chiến al-Itisam Media công bố hôm 29/6/2014)

Những chiến binh người Chechnya không phải là nhóm lớn nhất trong số hàng nghìn chiến binh nước ngoài trong hàng ngũ IS tại Iraq và Syria, nhưng họ đóng một vai trò rất lớn. Theo các chuyên gia chống khủng bố, tổng cộng có hàng trăm chiến binh Chechnya được cho là đang chiến đấu ở Syria và Iraq bên cạnh nhóm Nhà nước Hồi giáo và các nhóm có liên hệ với al-Qaeda như Mặt trận Al-Nusra.

Nhờ dày dạn kinh nghiệm chinh chiến, các chiến binh Chechnya đã làm nên những chiến thắng của nhóm IS khắp Syria và Iraq. Mặc dù Nga tiêu diệt thành công những chiến binh Chechnya hàng đầu như Shamil Basayev, Ibn al-Khattab, Abu Hafs al-Hudani, Abu al-Walid, Doku Umarov, các phần tử nổi dậy chưa chịu bỏ cuộc. Chúng tập hợp lại lực lượng dưới một thủ lĩnh mới được cho là ở Dagestan, ngay sát Chechnya về phía đông.

Nhiều người trong số đó tham chiến tại Syria từ rất sớm, khi cuộc nổi dậy bùng ra vào năm 2011 biến thành một cuộc nội chiến hỗn loạn. Một số trong số những chiến binh ít kinh nghiệm có thể đã được khuyến khích tích lũy thêm kinh nghiệm chiến trường ở Syria bởi người đứng đầu mạng lưới phiến quân Chechnya lúc đó là Doku Umarov. Umarov, người sáng lập một tổ chức gọi là Tiểu vương quốc Kavkaz vào năm 2007, đã chết vào tháng 8/2013, có thể là do bị đầu độc.

Bill Roggio, người sáng lập Long War Journal - một website chuyên theo dõi những nhóm thánh chiến, nói: "Những chiến binh từ vùng Chechnya có kinh nghiệm chiến đấu nhiều năm với quân đội chuyên nghiệp Nga. Họ đã chiến tranh du kích hàng nhiều thập kỷ và kinh nghiệm này đang được áp dụng vào chiến trường. Họ rất giỏi về chiến thuật".

"Đây không phải là những người đi chiếm biệt thự của ai đó rồi ngồi quanh hồ bơi ăn kẹo Snickers. Họ là những chiến binh thứ thiệt"- Richard Barrett, Phó chủ tịch Soufan Group, một tập đoàn tư vấn an ninh ở New York, nhìn nhận

Trong số những chiến binh nhiều kinh nghiệm đi tới Syria có Tarkhan Batirashvili, tên chiến đấu là Omar al Shishani. Batirashvili, một người thuộc sắc dân Chechnya, lớn lên ở một vùng xa xôi ở nước cộng hòa Gruzia và từng phục vụ trong quân đội Gruzia. Thậm chí có tin nói rằng hắn ta từng chiến đấu chống lại lực lượng vũ trangcủa Nga trong cuộc chiến tháng 8/2008.

Theo tình báo Mỹ, Batirashvili năm nay đã trở thành một chỉ huy quân sự cấp cao của nhóm IS và là thành viên của Hội đồng Shura, cơ quan tham vấn hàng đầu cho giới lãnh đạo Nhà nước Hồi giáo, gồm có cả thủ lĩnh Al-Baghdadi.

Charles Lister, một nhà phân tích nổi tiếng và là chuyên gia đến nghiên cứu tại Trung tâm Doha của Viện Brookings, cho rằng Batirashvili đã đảm nhận vai trò chỉ huy quân đội rất nổi bật trong những chiến dịch ở Syria của IS. Hắn ta rất có thể là chỉ huy hoạt động quân sự cao cấp nhất ở Syria. Phần lớn những cuộc tấn công đáng chú ý của IS ở phía bên kia biên giới Syria có liên hệ bằng cách này hay cách khác với sự lãnh đạo của Batirashvili.

Vụ chiếm giữ sân bay Minigh hồi tháng 8/2013 gần thành phố Aleppo, Syria, được cho là do Batirashvili chỉ huy với sự tham gia của nhiều kẻ đánh bom tự sát.

Ngoài Batirashvili còn có Murad Margoshvili, được biết tới với cái tên Muslim al Shishani. Margoshvili từng phục vụ trong bộ phận phòng không của quân đội Liên Xô tại Moldova trước khi bỏ sang chiến đấu bên cạnh một thủ lĩnh chủ chốt trong những nhóm khủng bố Chechnya hơn một thập kỷ trước đây.

Một video được sản xuất công phu cho thấy Margoshvili đào tạo những chiến binh, và đã được lưu truyền trên YouTube trong những tuần gần đây. Đoạn video được công bố ngày 2/9 cho thấy những chiến binh nói tiếng Arập đứng gần một chiến đấu cơ bị chiếm giữ tại một căn cứ không quân Syria.

Lý tưởng chiến đấu của phiến quân người Chechnya tại Syria không đồng nhất. Các nhóm khác nhau có những sự trung thành khác nhau. Ở Syria, quyết định của Batirashvili nguyện trung thành với thủ lĩnh nhóm Nhà nước Hồi giáo đã gây nên rạn nứt giữa các đơn vị người Chechnya. Những chiến binh thuộc đơn vị cũ của hắn ta, Lữ đoàn Muhajireen, duy trì lòng trung thành của họ với Tiểu vương quốc Kavkaz tự xưng, vốn có quan hệ với al-Qaida từ hơn một thập kỷ trước. Điều này có thể củng cố mối liên hệ của Tiểu vương quốc Kavkaz với al-Qaida trong dài hạn.

Những tiết lộ về vai trò những chiến binh người Chechnya trong hàng ngũ IS là tín hiệu không mấy khả quan không chỉ cho những nỗ lực của Mỹ nhằm đẩy lui nhóm này trong tương lai gần, mà còn báo hiệu một chu kỳ bạo lực mới đang dần hiển hiện ở vùng bắc Kavkaz vốn nhiều bất ổn của Nga.

"Tôi chắc chắn rằng người Nga cũng lo lắng về điều đó như bất cứ ai. Khi Nhà nước Hồi giáo bị Mỹ đánh bật, có nhiều khả năng những chiến binh sẽ bị đẩy trở lại các khu vực khác như Chechnya”-ông Barnett nói.

Ngày 24/9 vừa qua, Bộ Ngoại giao và Bộ Tài chính Mỹ đã áp đặt thêm những biện pháp trừng phạt tài chính mới nhắm vào một số nhân vật Chechnya hàng đầu và những đơn vị quân sự mà chúng lãnh đạo. Margoshvili, người đứng đầu trung đoàn Chechnya Junud al Sham, là một trong hàng chục cá nhân bị Bộ Ngoại giao Mỹ trừng phạt.

Thăng Long (tổng hợp)