Việc này diễn ra sau khi các thành viên của Ủy ban Điều tra thuộc Quốc hội Đức nhất trí tới Moskva (Nga) để trực tiếp gặp Edward Snowden (đầu tháng 7) và đối thoại không chính thức với cựu nhân viên CIA nhằm làm rõ những thắc mắc xung quanh tiết lộ nghe lén của NSA.

Edward Snowden

Đức quyết định động thủ với Mỹ

Ngày 4-6, nữ phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Marie Harf tuyên bố, cách tốt nhất để giải quyết những quan ngại của Berlin liên quan đến cáo buộc Washington nghe lén điện thoại di động của Thủ tướng Angela Merkel là thông qua các kênh ngoại giao. Đồng thời nhấn mạnh, việc này đã được đưa ra bàn luận trực tiếp với Chính phủ Đức. Ngoài ra, bà Marie Harf cũng cho biết, Tổng thống Barack Obama đã thảo luận sâu rộng vấn đề kể trên với bà Angela Merkel khi Thủ tướng Đức thăm Mỹ hồi tháng 4 vừa qua. Động thái này diễn ra sau khi Tổng Công tố liên bang Đức Harald Range quyết định mở cuộc điều tra hình sự đối với NSA nghe lén điện thoại của Thủ tướng Angela Merkel. Nên khi được hỏi về việc này bà Marie Harf chỉ thông báo, hiện chưa có bất kỳ thông tin nào về khả năng Mỹ sẽ hợp tác với Đức trong vấn đề này.

Trước đó (3-6), tờ Sueddeutsche Zeitung (Báo Nam Đức) cho biết, Tổng Công tố liên bang Đức Harald Range đã quyết định mở cuộc điều tra hình sự đối với NSA và đây là phản ứng cứng rắn của Đức đối với vụ việc nhạy cảm này. Tuy nhiên, ông Harald Range cũng nhận định, việc điều tra và xét xử sẽ chỉ mang tính chất tượng trưng vì không thể thu thập bằng chứng về hoạt động của NSA cũng như Cơ quan Tình báo Anh (GCHQ) trên đất Đức. Điều đáng nói là vụ nghe lén quy mô lớn đối với công dân Đức của NSA lại tạm thời chưa bị chính thức điều tra.

Theo giới truyền thông Đức, Cơ quan Tình báo nước ngoài (BND) của Đức muốn mở rộng hoạt động do thám trong thế giới ảo nhằm tránh bị tụt hậu so với các nước khác trong lĩnh vực thông tin tình báo. Theo đó, BND muốn truy cập vào các trang xã hội theo thời gian thực. Và việc theo dõi theo thời gian thực sẽ giúp BND có được bức tranh chuẩn xác hơn về tình hình ở nước ngoài. Ngoài ra, chương trình này còn giúp mang lại góc nhìn cụ thể hơn về những diễn biến chính trị, xã hội ở các khu vực cần theo dõi. Nhưng để thực hiện dự án "Phân tích dòng dữ liệu theo thời gian thực" của BND, Quốc hội Đức cần bổ sung khoản ngân sách 300 triệu euro cho BND trong những tuần tới.

Theo giới chuyên môn, đây là một phần trong Công nghệ sáng kiến chiến lược (SIT) tới năm 2020 và sẽ theo một phần mô hình các phương pháp tình báo được NSA và Cơ quan Tình báo Anh (GCHQ) sử dụng. Bên cạnh đó, BND cũng muốn cải tiến phương pháp công nghệ để có thể phân tích, đánh giá một cách hệ thống các trang blog, các diễn đàn trực tuyến hay các cổng thông tin như Flickr, Facebook và Twitter - nơi các thông tin, hình ảnh và dữ liệu được người dùng trao đổi với nhau.

Tiết lộ mới về Edward Snowden

Oliver Stone và cựu nhân viên tình báo CIA Edward Snowden

Tuy buổi lễ trao giải Fritz Bauer không có mặt Edward Snowden, nhưng danh tính của cựu nhân viên CIA lại một lẫn nữa được dư luận nhắc tới. Bởi Russia Today vừa dẫn tài liệu mới nhất của Edward Snowden cho biết, Mỹ đã bí mật thỏa thuận với 33 quốc gia để NSA có thể truy cập vào hệ thống cáp quang thu thập thông tin. Và đạo diễn lừng danh Oliver Stone vừa quyết định mua bản quyền cuốn tiểu thuyết Time of the Octopus (Thời gian của bạch tuộc) viết về Edward Snowden do luật sư người Nga Anatoly Kucherena của cựu nhân viên CIA chắp bút. Nhưng phải cuối năm nay, cuốn tiểu thuyết kể trên mới được công bố. Trước đó, Moritz Borman - đối tác sản xuất của Oliver Stone cũng giành được bản quyền cuốn The Snowden Files: The Inside Story of the World’s Most Wanted Man (Hồ sơ Snowden: Câu chuyện bên trong của người đàn ông bị săn đuổi nhất thế giới) của Luke Harding, phóng viên nổi tiếng của tờ Guardian.

Hãng AFP dẫn lời ông Anatoly Kucherena (4-6), luật sư của Edward Snowden cho biết, cựu nhân viên CIA đang tìm cách gia hạn quy chế tị nạn tại Nga (sẽ kết thúc vào ngày 1-8). Trước đó (2-6), Bộ Ngoại giao Brazil đã bác bỏ thông tin cho rằng, cựu nhân viên CIA Edward Snowden, đã nộp đơn xin tị nạn nhân đạo tại nước này. Khi trả lời phỏng vấn, Ngoại trưởng Brazil Luiz Alberto Figueiredo cho biết, đơn xin tị nạn sẽ được xem xét nếu được gửi đến. Tuy nhiên, Bộ Ngoại giao Brazil vẫn chưa nhận được đề nghị nào từ Edward Snowden. Nhưng trước đó (1-6), khi trả lời phỏng vấn trên kênh truyền hình Globo TV của Brazil, Edward Snowden cho biết, đã gửi đơn tới Chính quyền Brazil để xin tị nạn tại nước này; đồng thời khẳng định, đã gửi đơn xin tị nạn tới một số quốc gia khác.

Có tin nói rằng, Edward Snowden muốn tới Brazil tị nạn sau khi thời hạn tị nạn tại Nga kết thúc vào ngày 1-8. Hãng RIA Novosti dẫn lời Edward Snowden cho biết, thời gian tị nạn sẽ kết thúc vào đầu tháng 8 và muốn sống ở Brazil. Trước đó, Edward Snowden cho biết muốn trở về Mỹ bất chấp việc giới chức Washington cho rằng, hành động ở lại Nga đã chứng minh cựu nhân viên CIA có thời gian hoạt động gián điệp cho Moskva. Nhưng ngày 28-5, Edward Snowden khẳng định không hề có quan hệ và chưa đưa cho Moskva bất kì tài liệu do thám nào sau gần một năm sống ở Nga. Cũng trong ngày 28-5, giới chức Mỹ đã bác bỏ những khẳng định của Edward Snowden về công việc trước đây của cựu nhân viên CIA - từng là điệp viên được huấn luyện chuyên nghiệp, đồng thời hối thúc nhân vật này nhanh chóng trở về Mỹ để chịu trách nhiệm trước pháp luật cho hành vi tiết lộ bí mật quốc gia.

Giấy phép tị nạn của Edward Snowden do Nga cấp

Phản ứng của 5 tập đoàn công nghệ hàng đầu Mỹ

Những động thái kể trên diễn ra trong bối cảnh 5 tập đoàn công nghệ hàng đầu Mỹ (Microsoft, Apple, Verizon Communications, AT&T và Cisco System) tiếp tục phản đối việc Washington ban hành lệnh cho phép hoạt động thu thập dữ liệu Internet bên ngoài lãnh thổ nước Mỹ. 5 tập đoàn kể trên đứng trước nguy cơ mất hàng tỷ USD doanh thu nếu thư điện tử (email) và các dữ liệu cá nhân của người dùng lưu giữ bên ngoài nước Mỹ trở thành đối tượng cho chương trình do thám của chính quyền.

Ngày 18-6, Cơ quan Tình báo Anh (GCHQ) công bố quy định của Chính phủ, theo đó GCHQ có thể theo dõi, can thiệp vào việc sử dụng các dịch vụ của Facebook, Twitter, Youtube, Google. Ông Charles Farr, Giám đốc Văn phòng An ninh và Chống khủng bố trực thuộc Bộ Nội vụ Anh cho biết, những dịch vụ trên thuộc các công ty được đăng ký và có trụ sở hoạt động ở Mỹ nên Anh xếp chúng vào nhóm các phương tiện truyền thông bên ngoài. Điều này được cho là hợp pháp ở Anh. Đây được coi là động thái cụ thể đầu tiên nhằm bảo vệ chính sách do thám của Anh kể từ khi Edward Snowden công bố tài liệu về việc NSA yêu cầu những dịch vụ trên cung cấp thông tin liên quan đến người dùng. Ngày 17-6, phát biểu với báo giới sau cuộc hội đàm với Tổng thống Brazil Dilma Rousseff tại thủ đô Brasilia, Phó tổng thống Mỹ Joe Biden cho biết, hai bên đã trao đổi thẳng thắn về các hoạt động do thám của Mỹ, đồng thời thảo luận những nỗ lực chung nhằm đảm bảo an ninh mạng.

Edward Snowden khiến tình báo Mỹ điêu đứng khi tiết lộ nhiều thông tin mật

Về phần mình, khi phát biểu trên kênh truyền hình NBC, Ngoại trưởng Mỹ John Kerry chỉ trích Edward Snowden đã phản bội đất nước khi đánh cắp và tiết lộ tin tức tình báo quốc gia, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hình ảnh của nước Mỹ. Ông John Kerry cũng bác bỏ việc Bộ Ngoại giao Mỹ cố tình để Edward Snowden mắc kẹt tại sân bay Moskva, thu hồi hộ chiếu của cựu nhân viên CIA, đồng thời khẳng định Washington sẵn sàng thu xếp giúp Edward Snowden nhanh chóng trở về nước.

Được biết, tại cuộc trả lời phỏng vấn với phóng viên Brian Williams (dài khoảng 4 tiếng, nhưng hãng NBC biên tập còn 60 phút vì không muốn phát những đoạn bình luận nhạy cảm), cựu nhân viên CIA cho rằng, Mỹ đủ dữ liệu tình báo trước vụ khủng bố 11-9-2001, nhưng đã không hành động hiệu quả. Theo Edward Snowden, “Ủy ban 11-9” đã xem xét việc này khi tiến hành điều tra.

Quốc Tuấn - Khắc Dũng