Đoàn xe quân sự Israel di chuyển tại một vị trí giáp giới Dải Gaza, ngày 15/10/2023

Lực lượng lao động giảm, những đợt tấn công tên lửa diễn ra không ngừng, lo ngại bị Hamas tấn công vẫn đó… Cuộc chiến chống lại những chiến binh Palestine đang gây ra nhiều tác động lên nền kinh tế Israel, với mức độ vượt hẳn tầm cỡ của những cú sốc mà Israel đã trải qua trong những thập kỷ trước đây.

Những cần cẩu từng hoạt động miệt mài dưới bầu trời của thành phố Tel Aviv nhộn nhịp. Nhưng từ khi thành phố cho đóng cửa toàn bộ các công trường xây dựng, chúng chỉ biết đứng yên ngày qua ngày. Theo một báo cáo trong ngành, trong tuần này, các công trường đã mở cửa trở lại, với những hướng dẫn an toàn nghiêm ngặt hơn. Tuy nhiên, chỉ riêng tình trạng hoạt động chậm lại trong lĩnh vực đó đã làm nền kinh tế chịu thiệt hại khoảng 150 triệu shekel (35 triệu euro) mỗi ngày.

Ông Raul Sarugo - Chủ tịch Hiệp hội các Nhà xây dựng Israel, cho biết: “Đây không chỉ là đòn giáng mạnh vào các doanh nhân hoặc nhà công nghiệp. Đây còn là một đòn giáng mạnh vào tất cả các hộ gia đình ở Israel”.

Nền kinh tế Israel, có trị giá gần 500 tỷ USD và là nền kinh tế phát triển nhất ở Trung Đông nhờ thế mạnh trong lĩnh vực công nghệ và du lịch, đã có hoạt động tốt trong hầu hết năm 2023. Tăng trưởng đang trên đà đạt mức 3% trong năm nay; tỷ lệ thất nghiệp thấp.

Tuy nhiên, cuộc xâm lược tiềm tàng vào Dải Gaza và mối đe dọa về một cuộc xung đột trong khu vực đang đè nặng áp lực lên người tiêu dùng. Các cơ quan xếp hạng đã đưa cảnh báo về khả năng hạ mức độ tin cậy của quốc gia này.

Hàng trăm nghìn quân dự bị đã được điều động, để lại chỗ trống trong lực lượng lao động và làm gián đoạn chuỗi cung ứng từ cảng biển cho đến siêu thị. Đồng shekel sụp đổ.

Cuộc xung đột cũng đã làm gián đoạn công tác di chuyển hàng nghìn công nhân Palestine đi từ Gaza đến Israel, và làm giảm dòng người đến từ Bờ Tây.

Trong hai tuần đầu tiên của cuộc chiến, những chiếc thang cuốn và lối ra vào trung tâm mua sắm chính của Jerusalem không có một bóng người, nhưng các khách hàng đang dần quay trở lại.

Ông Netanel Shraga – Quản lý cửa hàng quần áo thể thao Columbia, chia sẻ: “Số lượng người ghé thăm cửa hàng đã giảm đáng kể”.

Giàn khoan khí đốt ở mỏ Leviathan trên biển Địa Trung Hải, ngoài khơi Haifa, Israel

Công nghệ cao

Một vài nhân viên của Netanel Shraga bị gọi đi nghĩa vụ quân sự. Những người khác thì không dám đến làm việc.

Tại các khách sạn, một nửa số phòng đã được dành cho những người Israel sơ tán khỏi khu vực biên giới; những phòng còn lại thì như bị bỏ trống. Các nhà máy vẫn tiếp tục hoạt động, ngay cả những nhà máy gần Gaza, nhưng không phải lúc nào cũng có đủ tài xế xe tải để đưa giao hàng thường xuyên.

Hoạt động mua hàng bằng thẻ tín dụng đã giảm 12% trong tuần qua so với giai đoạn cùng kỳ năm trước, với sự sụt giảm đáng kể đối với hầu hết mọi danh mục chi tiêu; ngoại lệ duy nhất là mua hàng ở siêu thị, vốn đang có chiều hướng gia tăng.

Ngành công nghệ cao, vốn phát triển mạnh trong giai đoạn đại dịch Covid-19, cũng đang gặp khó khăn. Hiện nay, ngành này chiếm 18% GDP và một nửa kim ngạch xuất khẩu của Israel.

Ông Barak Klein - Giám đốc tài chính tại công ty công nghệ tài chính ThetaRay, lưu ý: “Năng suất giảm đáng kể vì những lo ngại hiện hữu đã làm trì trệ công việc hàng ngày”.

Có 12 trong số 80 nhân viên của ThetaRay là quân nhân dự bị và đã nhập ngũ. Những người khác có con không được đến trường. Nỗi sợ hãi về tấn công hỏa tiễn vẫn bao trùm khắp nơi.

ThetaRay đã thành lập nhà giữ trẻ cho nhân viên của mình và liên hệ các văn phòng ở nước ngoài để xử lý một phần khối lượng công việc cho họ.

Erel Margalit - người sở hữu quỹ đầu tư mạo hiểm JVP, một trong những quỹ hoạt động tích cực nhất trong nước, cho biết ông tham gia vô số cuộc họp hội đồng quản trị nhằm liên tục thảo luận về những kế hoạch kinh doanh khác nhau. Ông cho biết: “Các nhà đầu tư cần phải được trấn an”.

Theo ông Dror Bin - Tổng giám đốc Cơ quan Đổi mới Israel (IIA) do nhà nước tài trợ, tầm 10 - 15% lực lượng lao động trong lĩnh vực công nghệ cao đã phải gia nhập quân ngũ.

“Chúng tôi đã liên lạc với hàng trăm công ty công nghệ, đặc biệt là những công ty đang ở giai đoạn đầu”, trích lời chia sẻ của ông Dror Bin. Vị tổng giám đốc cho biết thêm, nhiều doanh nghiệp đang bị cuốn vào vòng luẩn quẩn giữa gây quỹ và thiếu tiền.

Để giúp đỡ họ, IIA đã thành lập quỹ 100 triệu shekel nhằm giúp 100 công ty khởi nghiệp công nghệ khắc phục tình trạng này.

Bộ Kinh tế đã thành lập một đơn vị xử lý khủng hoảng và đưa ra một số trợ giúp. Cho đến nay, cơ sở dữ liệu của họ đã giúp kết nối ít nhất 8.550 người với những công ty đang gặp khó khăn. Khi trung tâm hậu cần của một chuỗi siêu thị lớn được đưa vào thử nghiệm, có 38 người đã được cử đi làm ca đêm.

“Khủng hoảng cảm xúc”

Chính phủ Israel đã hứa sẽ không cắt giảm những khoản chi tiêu khác nhằm tài trợ cho chiến tranh và bồi thường cho những hộ gia đình và doanh nghiệp bị ảnh hưởng. Điều này gây thêm phần thâm hụt ngân sách và nợ tăng cao.

Trong quá khứ, tình trạng xung đột cũng không thể làm cản trở sự phát triển của nền kinh tế. Vào năm 2006, trong cuộc chiến kéo dài 34 ngày chống lại Hezbollah - một nhóm Lebanon do Iran hậu thuẫn, tổng sản phẩm quốc nội đã giảm 0,5% do xuất khẩu giảm và hoạt động sản xuất chậm lại. Dù vậy, nền kinh tế Israel vẫn nhanh chóng bắt đầu phục hồi.

Nhưng theo giới quan chức, mọi chuyện ngày nay đã thay đổi.

Ông Leo Leiderman - Cố vấn kinh tế cấp cao tại Ngân hàng Hapoalim, một trong những ngân hàng lớn nhất nước này, cho biết: Người dân Israel đang trải qua một "cuộc khủng hoảng tinh thần". Điều này để lại những ảnh hưởng vô cùng sâu đậm.

Ông nói: “Mọi người sẽ hạn chế chi tiêu vì tình hình bất ổn và lý do khí hậu”.

Chi tiêu của người tiêu dùng chiếm hơn một nửa hoạt động kinh tế. Do đó, tác động là rất đáng kể.

Một quan chức cấp cao của Bộ Tài chính Israel cho biết: “Israel luôn phục hồi khá tốt sau khi trải qua giao tranh. Có vẻ như sự kiện hiện nay mang nhiều kịch tính hơn, dù bây giờ vẫn còn quá sớm để nói”.

Vào hôm 23/10, Ngân hàng Israel đã hạ mức dự báo tăng trưởng kinh tế từ 3% xuống 2,3% đối với năm 2023; từ 3% xuống 2,8% cho năm 2024, với điều kiện xung đột chỉ nằm trong giới hạn Dải Gaza. Tuy nhiên, thống đốc Amir Yaron - người phản đối việc cắt giảm lãi suất vào lúc này, vẫn kỳ vọng rằng nền kinh tế sẽ phục hồi.

Ông giải thích: “Trước đây, chúng tôi đã có thể phục hồi sau một thời kỳ khó khăn và lấy lại sự thịnh vượng. Tôi không nghi ngờ gì cả; mọi thứ sẽ quay trở lại vào guồng”.

Xung đột Israel - Hamas gây mất ổn định nguồn cung LNG sang châu Âu?

Leo thang xung đột Israel - Palestine

Eni: Ai Cập có thể xuất khẩu LNG mà không cần khí đốt của Israel