Thực tế thì việc Nga bắt giữ 3 tàu hải quân của Ukraine ngày 25/11 khi các tàu này đi qua eo biển Kertch, băng dưới cây cầu nối liền lãnh thổ Nga với bán đảo Crimea. Eo biển Kertch là cửa ngõ nối biển Hắc Hải với Biển Azov. Đây là lần thứ 3 trong chưa đầy hai tháng gần đây, các tàu hải quân Ukraine đi qua eo biển này để tiến vào Biển Azov. Có lần tàu quân sự của Ukraine còn được máy bay do thám của Mỹ dẫn đường, theo Bộ Quốc phòng Nga ngày 5/10/2018.

Bản đồ biển Azov và eo biển Kertch

Trước đây, khi Crimea còn thuộc Ukraine thì việc đi lại trên của hải quân Ukraine là hết sức bình thường. Tuy nhiên, kể từ sau năm 2014, chính quyền Crimea tách khỏi Ukraine, xin sáp nhập vào Nga sau một cuộc trưng cầu dân ý. Moscow đồng ý và chấp thuận cho Crimea sáp nhập vào Nga kể từ năm 2015. Điều này đồng nghĩa với việc những vùng lãnh hải thuộc quyền quản lý của chính quyền Crimea trước kia cũng sẽ được tự động chuyển về chính quyền Moskva. Eo biển Kertch nằm trong số đó. Từ đó đến nay, hải quân Ukraine vẫn thường đi qua eo biển này mà không gặp khó khăn gì. Tuy nhiên, gần đây chính quyền Kiev một mặt muốn xây dựng một căn cứ hải quân trong biển Azov, mặt khác vẫn tích cực chống Nga trên mọi mặt trận. Đây có lẽ là lý do Nga muốn “dằn mặt” Kiev.

Sau vụ bắt giữ 3 tàu hải quân của Ukraine, ngày 29/11, Nga phong tỏa hai cảng thuộc sự quản lý của chính quyền Crimea ở Biển Azov là Berdyansk và Mariupol.

Reuters dẫn lời Bộ trưởng phụ trách về cơ sở hạ tầng của Ukraine, Volodymyr Omelyan, nói rằng hàng chục tàu bè của Ukraine đã bị cấm cập cảng và rời đi. Ông Omelyan viết trên Facebook rằng tổng cộng có 35 tàu đã bị ngăn tiến hành các hoạt động bình thường và chỉ có các tàu tiến tới các cảng của Nga trên Biển Azov được phép cập cảng. Các cảng ở Biển Azov thường là nơi cập bến của các tàu hàng chở ngũ cốc và thép.

Chủ quyền lãnh hải của Nga tại eo biển Kertch và Biển Azov được xác định rất rõ ràng và được quốc tế thừa nhận. Vùng lãnh hải này là biển nội địa, nửa kín và được quản lý theo điều khoản số 123 của Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật biển, quy định Nga và Ukraina phải “hợp tác trên mọi lĩnh vực hàng hải, kể cả việc tiếp cận eo biển”.

Điều này cũng có nghĩa là sẽ không có chuyện Mỹ hay nhiều nước phương Tây điều tàu chiến qua lại eo biển Kertch nhân danh “tự do lưu thông hàng hải” như tại Biển Đông, bởi vì mọi ý định và mục đích tại vùng nước và eo biển này đều liên quan đến quyền sở hữu và tài phán của Nga và Ukraine.

Luật lệ quốc tế nêu rõ mọi giải pháp đều phải thông qua các thỏa thuận song phương giữa Nga và Ukraine, nhất là vì cả hai nước đã ký kết một đồng thuận về việc hợp tác trên mọi lĩnh vực liên quan đến eo biển.

Tuy nhiên, căn cứ theo bản thỏa thuận gốc giữa Nga và Ukraine liên quan đến eo biển, thì Kiev vẫn có thể mời tàu chiến Hoa Kỳ hay NATO ghé thăm các cảng biển nước này. Trong khuôn khổ văn bản này, ngày 29/11/2018, Tổng thống Ukraine Petro Porochenko đã đề nghị các nước thành viên trong khối NATO và nhất là Đức triển khai tàu chiến tại Biển Azov nhằm hỗ trợ nước này đối phó với Nga.

Chỉ có điều một chiến dịch như thế rất có thể sẽ bị xem như một hành động khiêu khích và có nguy cơ gánh những đòn trả đũa từ Nga.

Hoa Kỳ cấp thêm vũ khí cho Ukraine, Nga sẽ gây sốc?

Ukraine công bố kế hoạch tập trận quân sự lớn ở biển Azov

Liệu Mỹ có gửi hải quân đến Biển Đen để bảo vệ hạm đội Ukraine?

Ukraine mở thầu các lô dầu khí ở biển Đen và biển Azov