Nhân sự kiện Tổng thống Mỹ Barack Obama sẽ có chuyến thăm chính thức Việt Nam từ ngày 23–25/5 tới đây, phóng viên Báo điện tử PetroTimes đã có cuộc phỏng vấn ghi nhận ý kiến phân tích của Anh hùng LLVTND - Thiếu tướng Lê Mã Lương (Nguyên Giám đốc Bảo tàng Lịch sử quân sự Việt Nam) về cơ hội và triển vọng hợp tác giữa hai nước trong thời gian tới.

PV: Chuyến thăm của ông Barack Obama diễn ra trong giai đoạn cuối nhiệm kỳ Tổng thống Mỹ, ông có cho rằng vai trò và tác động của vị nguyên thủ nước Mỹ sẽ không bằng thời điểm đầu hay giữa nhiệm kỳ?

Thiếu tướng Lê Mã Lương: Đây là lần thứ 3 Việt Nam đón tiếp một vị Tổng thống còn đương nhiệm của nước Mỹ đến thăm chính thức. Trước đó, là các đời Tổng thống Bill Clinton và Gorge Bush. Chuyến thăm lần này hứa hẹn sẽ đem đến những cơ hội rất lớn để tiếp tục đưa quan hệ nhiều mặt giữa hai nước Việt – Mỹ lên một tầm cao mới.

Ở các chuyến viếng thăm trước vào các năm 2000 và 2006, cả 2 vị cựu Tổng thống Mỹ đều đang ở giai đoạn nửa sau của nhiệm kỳ cuối. Nhưng ở mỗi thời điểm, bối cảnh khu vực và quốc tế có những biến động khác nhau. Và lần này cũng vậy, nhưng tôi cho rằng, vai trò của Tổng thống Obama vẫn rất lớn. Đặc biệt, tiếng nói và tầm ảnh hưởng của ông ấy là điều không thể phủ nhận.

Nếu tới đây Mỹ có Tổng thống mới thì ít nhiều, họ cũng sẽ kế thừa chiến lược đối ngoại mà ông Obama đã thực hiện trước đó.

Về tổng thể quan hệ giữa hai nước Việt – Mỹ, dù có những lúc thăng lúc trầm tùy vào từng thời điểm lịch sử. Và cho đến nay, cả hai nước đều đã có những bước đi rất tích cực, cụ thể để nâng tầm quan hệ lên đối tác chiến lược.

Anh hùng LLVTND, Thiếu tướng Lê Mã Lương: “Đây là chuyến thăm lịch sử, mở ra một cơ hội lịch sử cho Việt Nam”.

PV: Ông đánh giá ra sao về tính thời điểm mà Tổng thống Obama thăm chính thức Việt Nam. Liệu rằng đây có đơn thuần chỉ là chuyến đi “đáp lễ” cuộc viếng thăm Mỹ của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng hồi tháng 7/2015 hay không?

Tướng Lê Mã Lương: Tôi không cho rằng chuyến thăm lần này của ông Obama chỉ là mang tính đáp lễ!

Chúng ta đều biết chuyến thăm lịch sử của lãnh đạo cao cấp nhất của Đảng Cộng sản Việt Nam đến Mỹ hồi năm 2015 là “chưa từng có tiền lệ”. Nhưng phía Mỹ đã chuẩn bị và đón tiếp đoàn đại biểu của Việt Nam do TBT Nguyễn Phú Trọng dẫn đầu một cách rất trọng thị với nghi thức cấp cao nhất dành cho nguyên thủ quốc gia khi tới Wasington DC.

Sự tin tưởng về chính trị cũng là một nhân tố rất quan trọng để hai nước Việt – Mỹ gác lại quá khứ để xích lại gần nhau hơn trong thế giới hội nhập là điều rất tích cực và chúng ta hoan nghênh điều này.

Hơn nữa, trong bối cảnh quốc tế đang có những biến động phức tạp, khó lường. Đặc biệt là các thách thức an ninh, an toàn hàng hải ở Biển Đông đang bị đe dọa bởi sự bành trướng của Trung Quốc, chuyến thăm lần này của Tổng thống Obama sẽ còn mang những thông điệp chính trị, ngoại giao sẽ được ông chủ Nhà Trắng đưa ra nhằm khẳng định chính sách hướng Đông và duy trì tự do hàng hải ở khu vực này.

Vấn đề đảm bảo quyền tự do hàng hải được Mỹ thực thi bằng việc điều các chiến hạm áp sát khu vực 12 hải lý quanh các đảo nhân tạo mà Trung Quốc bồi lấp trái phép trên Biển Đông (Ảnh: US.Navy).

PV: Ở góc độ cá nhân, ông  nhìn nhận như thế nào về các cơ hội mà Việt Nam có thể hợp tác với Mỹ sau chuyến thăm lần này của ông chủ Nhà Trắng?

Tướng Lê Mã Lương: Có 2 vấn đề tôi cho rằng, Việt Nam sẽ đối thoại với nhà lãnh đạo tối cao Mỹ để có thể đạt được.

Thứ nhất, là về hợp tác Quốc phòng – An ninh.

Dư luận gần đây vẫn còn nhiều đồn đoán về khả năng, Mỹ sẽ có thể dỡ bỏ hoàn toàn lệnh cấm bán vũ khí sát thương cho Việt Nam. Dù trong nội bộ chính quyền Mỹ cũng đang có những ý kiến trái chiều, nhưng tôi dự đoán rằng dù như thế nào thì phía Mỹ chí ít cũng sẽ đồng ý chuyển giao cho Việt Nam về công nghệ - kỹ thuật quốc phòng.

Đặc biệt, trong lĩnh vực bảo vệ lãnh hải và không phận ở Biển Đông của Việt Nam trước sự chèn ép và bành trướng của Trung Quốc từ các thực thể nhân tạo mà nước này bồi lấp trái phép thời gian qua.

“Nếu ta đàm phán thành công và được Mỹ đồng ý bán cho hai loại máy bay săn ngầm P3-C Orion và máy bay chiến đấu C130 thì rất tuyệt vời. Với tầm hoạt động rộng và tính năng ưu việt của hai thế hệ máy bay này sẽ góp phần cực kỳ đắc lực cho công cuộc bảo vệ chủ quyền biển đảo cho Không quân, hải quân Việt Nam”.

Đồng thời, mở ra cơ hội để Mỹ có thể hỗ trợ Việt Nam một số tàu Cảnh sát biển và đào tạo các kỹ chiến thuật cho lực lượng Cảnh sát biển Việt Nam thực thi nhiệm vụ trên biển.

Hình ảnh Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng và Tổng thống B.Obama tại Nhà Trắng hồi tháng 7/2015 (Ảnh: Reuters).

Thứ hai, đây là bước tiến mang tính thúc đẩy để Việt Nam tiến sâu hơn nữa vào Hiệp định đối tác xuyên Thái Bình Dương (gọi tắt là TPP).

Việt Nam mới gia nhập tổ chức này và hiện là nền kinh tế yếu nhất trong các nền kinh tế thành viên của TPP. Chúng ta nhận thức được điều này. Mỹ vẫn là thành viên có nền kinh tế mạnh nhất TPP.

Tham gia “cuộc chơi” thì chúng ta phải học cách tiếp nhận và chấp hành “luật chơi”.

Những năm qua, kim ngạch thương mại hai chiều giữa Mỹ và Việt Nam đã đạt những con số rất ấn tượng. Vượt xa khi chưa có Hiệp định thương mại tự do Việt – Mỹ. Mỹ hoàn toàn có thể giúp đỡ Việt Nam ở một số lĩnh vực thế mạnh hàng đầu như Thương mại đầu tư, Giáo dục đào tạo, Khoa học công nghệ…

PV: Về tổng thể, ông kỳ vọng như thế nào về kết quả tích cực của chuyến thăm lần này của Tổng thống Mỹ đến Việt Nam?

Tướng Lê Mã Lương: Như đã phân tích ở trên, tôi cho rằng đây sẽ là một “chuyến thăm lịch sử, mở ra một cơ hội lịch sử” chưa từng có kể từ trước đến nay. Nhất là khi Việt Nam đã gia nhập TPP và vấn đề chủ quyền biển đảo cũng như tình hình Biển Đông lại “nóng” hơn bao giờ hết.

Đây có thể sẽ là chuyến công du Việt Nam cuối cùng của Tổng thống Obama khi còn đương nhiệm, vì sau đó ông sẽ tới Nhật Bản để tham dự Hội nghị 7 nước có nền công nghiệp phát triển nhất thế giới (G7).

Bên cạnh đó, tôi cũng tin tưởng và kỳ vọng phía Mỹ sẽ có các phương án, kế hoạch hỗ trợ Việt Nam trong việc đào tạo, nâng cấp trình độ cho bộ đội để tham gia sâu hơn nữa trong đội quân gìn giữ hòa bình của Liên Hợp Quốc. Thời gian qua, chúng ta mới chỉ cử 6 sĩ quan tham gia đội quân này với vai trò kỹ thuật. Qua chuyến thăm này, mở ra cho Việt Nam cơ hội để đánh giá và xây dựng cho mình một lực lượng xứng tầm cho hoạt động gìn giữ hòa bình của LHQ.

Trên tinh thần hợp tác cùng phát triển và vì lợi ích của mỗi nước, Việt Nam và Mỹ sẽ cùng gác lại quá khứ để tiến tới kỷ nguyên của hợp tác hữu nghị. Tiếp tục vun đắp thêm những thành quả mà các nhà lãnh đạo tiền nhiệm đã gây dựng để đưa mối quan hệ Việt – Mỹ lên một tầm cao chiến lược mới. Thống nhất quan điểm tôn trọng thể chế chính trị, giải quyết các tranh chấp thông qua đàm phán hòa bình, dựa trên cơ sở của luật pháp quốc tế.

Tôi tin tưởng, chuyến thăm của Tổng thống B. Obama tới Việt Nam sẽ thành công tốt đẹp!

Xin trân trọng cảm ơn Thiếu tướng!