Trang trại điện mặt trời nổi trên hồ chứa Bedok ở Singapore. Ảnh: AP

Tại hội nghị COP28 năm ngoái, 125 quốc gia đã đồng ý tăng gấp ba công suất năng lượng tái tạo vào năm 2030 và tăng gấp đôi hiệu quả sử dụng năng lượng.

Một nửa Hiệp hội các nước Đông Nam Á (ASEAN) đã ký cam kết này, nhưng ngay cả những quốc gia chưa ký cũng có dự định tham gia nhằm tăng cường năng lượng tái tạo và đạt được mức phát thải ròng bằng không. Thương mại năng lượng của ASEAN sẽ rất quan trọng để đảm bảo những cam kết này được đáp ứng.

Singapore đã có các dự án mua bán điện với sáu thành viên ASEAN khác - Lào, Thái Lan, Malaysia, Campuchia, Việt Nam và Indonesia - đưa nước này đi đầu trong thương mại điện tại khu vực. Singapore có thể sử dụng lợi thế tiên phong của họ để thiết lập các phương pháp tiếp cận tiêu chuẩn đối với thương mại điện xanh và truyền cảm hứng cho sự thay đổi tích cực trong khu vực.

Đông Nam Á là khu vực tiêu thụ năng lượng lớn thứ tư trên thế giới, và Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) dự đoán nhu cầu năng lượng của khu vực này sẽ tăng khoảng 5% mỗi năm cho đến năm 2030 và 3% cho đến năm 2050, cao hơn mức trung bình toàn cầu trong khoảng thời gian đó.

Indonesia, Malaysia, Philippines, Thái Lan và Việt Nam chịu trách nhiệm cho khoảng 89% nhu cầu năng lượng hiện tại và phần lớn sự tăng trưởng trong tương lai của ASEAN. Mặc dù Singapore chỉ đáp ứng 5% nhu cầu năng lượng của ASEAN, nhưng vẫn có tầm ảnh hưởng như một trung tâm đổi mới và tiến bộ trong thương mại điện năng.

Vai trò lãnh đạo của Singapore trong lĩnh vực này được thúc đẩy bởi nhu cầu trong nước: Hiện tại, phần lớn năng lượng của nước này đến từ khí tự nhiên và chính phủ đã đặt mục tiêu dài hạn là giảm mức tiêu thụ xuống hơn 50% bằng cách thay thế điện sạch. Một phần năng lượng thay thế này sẽ đến từ các nguồn trong nước như năng lượng mặt trời trên mái nhà và có khả năng là địa nhiệt, hạt nhân dân sự hoặc hydro.

Tuy nhiên, do hạn chế về đất đai, nhập khẩu điện sẽ là một yếu tố cần thiết trong cơ cấu năng lượng tương lai của đất nước.

Cơ quan Thị trường Năng lượng Singapore đã đặt mục tiêu nhập khẩu 4.000 megawatt (hoặc khoảng 30%) điện năng vào năm 2035. Để đạt được mục tiêu sẽ cần phải mở rộng nhập khẩu đáng kể, vì nước này hiện chỉ nhập khẩu 1,3% điện năng dưới dạng này trong số 100 MW thủy điện được bán thông qua Dự án Tích hợp điện lực Lào - Thái Lan - Malaysia - Singapore (LTMS - PIP). Dấu mốc quan trọng này là chương trình mua bán điện đa phương đầu tiên ở ASEAN và có khả năng sẽ sớm tăng lên 300 MW.

Tuy nhiên, các nhu cầu trong tương lai có thể được đáp ứng thông qua các nguồn khác, một phần do cần nâng cấp cơ sở hạ tầng để mở rộng kết nối và dòng điện cho LTMS - PIP, và phần khác vì lợi ích an ninh chung và khả năng phục hồi của việc đa dạng hóa nguồn điện.

Cơ quan Thị trường Năng lượng Singapore gần đây đã phê duyệt có điều kiện đối với một loạt nguồn điện nhập khẩu thay thế: Thỏa thuận cung cấp 1.000 MW năng lượng mặt trời, gió và thủy điện tích trữ từ Campuchia; 1.200 MW dự án điện gió ngoài khơi Việt Nam; và tới 2.000 MW năng lượng mặt trời từ Indonesia đã được ký kết vào năm 2023.

Có nhiều yếu tố thúc đẩy hoạt động thương mại điện trong khu vực, bao gồm lượng điện dư thừa và tỷ suất dự trữ ở các nước xuất khẩu như Lào, chia sẻ lo ngại về việc phụ thuộc quá nhiều vào thị trường nhiên liệu hóa thạch đầy biến động sau Đại dịch Covid-19 và xung đột ở Ukraine, và cuộc khủng hoảng khí hậu thúc đẩy các nỗ lực quốc gia nhằm giảm lượng khí thải.

Trong bối cảnh này, các hiệp định của Singapore đang giúp thúc đẩy động lực đổi mới thương mại điện năng khu vực, điều vẫn chưa được xem xét trong các phân tích trước đây về Lưới điện ASEAN.

Sự ưu tiên của Singapore đối với năng lượng sạch đang thúc đẩy những ý tưởng mới về các tuyến đường điện, chẳng hạn như cáp truyền tải điện áp cao dưới biển, cho phép buôn bán điện trực tiếp với Campuchia, Indonesia và Việt Nam.

Singapore cũng sẽ cần phải đưa ra các thỏa thuận vận hành và định giá cho việc mua bán điện mặt trời và gió xuyên biên giới, do sản lượng có thể thay đổi nên yêu cầu các điều khoản khác so với các nguồn năng lượng truyền thống.

Singapore cần để cho ASEAN thấy rằng những lựa chọn thay thế ngày càng rẻ này là đáng tin cậy và mang lại lợi nhuận tốt, cả trong nước và toàn khu vực. Điều này có thể mở ra cánh cửa cho thương mại năng lượng tái tạo quy mô lớn hơn giữa các thành viên ASEAN khác và ảnh hưởng đến các dự án tương tự như Dự án Tích hợp năng lượng Brunei - Indonesia - Malaysia - Philippines.

Chia sẻ kinh nghiệm của Singapore trong việc thúc đẩy đầu tư đổi mới cũng có thể mang lại thành công cho các nhà đầu tư nước ngoài khác như Trung Quốc, quốc gia có thể mở rộng quy mô đầu tư vào năng lượng sạch trên khắp ASEAN.

Mở rộng kết nối sẽ mang lại khoản tiết kiệm lớn cho ASEAN. Một nghiên cứu gần đây của DNV ước tính ASEAN có thể tiết kiệm 800 tỷ USD cho đến năm 2050 nếu các nước khai thác năng lượng tái tạo thông qua thương mại đa phương.

Điều quan trọng không kém là nghiên cứu cho thấy rằng thương mại điện năng mở rộng trong khu vực có thể giảm 13% diện tích sử dụng đất của các dự án điện bằng cách tránh xây dựng các nhà máy điện trong nước và dự trữ năng lượng không cần thiết.

Thương mại điện mở ra cơ hội cho nhiều lựa chọn sản xuất điện hơn, cho phép Singapore và ASEAN lựa chọn kỹ lưỡng hơn về các dự án mua điện và do đó giảm thiểu những tác động đầu tư đáng kể nhất đến môi trường. Nhiều dự án năng lượng carbon thấp cũng có tác động đáng kể đến môi trường phi carbon - chẳng hạn như sự chia cắt dòng sông liên quan đến hệ thống thủy điện quy mô lớn hoặc căng thẳng về sử dụng đất liên quan đến các trang trại năng lượng mặt trời lớn.

Việc xem xét rõ ràng một loạt tiêu chí để ký kết các thỏa thuận thương mại điện - chẳng hạn như đánh giá tác động xã hội và môi trường với tiêu chuẩn cao hoặc các yêu cầu nghiêm ngặt về chứng nhận năng lượng tái tạo - có thể giúp ưu tiên các dự án vừa sạch vừa bền vững.

Cơ quan Thị trường Năng lượng có thể yêu cầu các tiêu chuẩn cụ thể để đánh giá tác động môi trường và xã hội trước khi cấp phê duyệt có điều kiện cho các dự án, khuyến khích các nhà đầu tư ở các nước xuất khẩu đáp ứng các tiêu chuẩn cao hơn so với quy định nội địa và tránh các dự án có tác động tiêu cực lớn.

Việc phối hợp với các cơ quan tiện ích quốc gia ở các nước xuất khẩu về quy trình cấp và giao dịch chứng chỉ năng lượng tái tạo cũng sẽ là chìa khóa để theo dõi tác động rộng hơn của nhập khẩu điện và cuối cùng có thể được bán cho các công ty tư nhân sử dụng năng lượng khổng lồ và tìm cách đáp ứng mục tiêu năng lượng tái tạo.

Riêng Singapore hiện chưa thể đảm bảo sự thay đổi này, nhưng nước này có thể truyền cảm hứng và hỗ trợ đối thoại trong khu vực về Lưới điện xanh hơn tại ASEAN.

Mặc dù nhu cầu điện của Singapore còn hạn chế so với các nước láng giềng, nhưng với tư cách là người tiên phong, Singapore có cơ hội khám phá các tiêu chuẩn thiết lập mới và xây dựng sự thống nhất xung quanh quy mô thương mại điện khu vực.

Singapore đã là trung tâm của các chương trình đào tạo kỹ thuật thông qua các trung tâm đại học, Chương trình Hợp tác Singapore và Chương trình Đào tạo Nước thứ ba với nhiều đối tác quốc tế. Hướng tới chuỗi đào tạo trong tương lai về các tiêu chuẩn chứng nhận năng lượng tái tạo, tích hợp lưới năng lượng tái tạo và quy hoạch quy mô hệ thống sẽ giúp mở đường cho một hệ thống năng lượng xanh và linh hoạt hơn phù hợp với lợi ích chung của ASEAN.

Giới doanh nghiệp cần chính sách bảo vệ quá trình chuyển dịch năng lượng

Dự báo quá trình chuyển dịch năng lượng của thế giới sẽ chậm hơn dự kiến

Khám phá quá trình chuyển dịch năng lượng hiệu quả của Azerbaijan

Xu hướng, sự chuyển đổi và triển vọng đầu tư cho lĩnh vực khí đốt tự nhiên thượng nguồn toàn cầu