Ở huyện Thanh Miện (Hải Dương) có em Nguyễn Ngọc Thiện đỗ thủ khoa trường Đại học Ngoại thương với 29 điểm. Cả xóm đến chia vui với em và thấy tự hào vì quê hương mình có học trò nghèo mà giỏi. Nhà Thiện có 2 anh em, bố mẹ làm ruộng, rất nghèo, nhưng suốt 12 năm học phổ thông, năm nào Thiện cũng đạt HS giỏi, nhiều năm đoạt giải nhất, nhì kỳ thi toán ở tỉnh. Em tâm sự sở dĩ ngày đêm miệt mài học tập chỉ vì thương cha mẹ vất vả, nghèo khó, muốn đền đáp công nuôi dạy vất vả của các bậc sinh thành.

Em Nguyễn Văn Khuynh ở huyện Quế Sơn (Quảng Nam) vừa đỗ thủ khoa trường Đại học Quốc gia Hà Nội (28 điểm). Trước đó, em đã thi Đại học Y dược ở Huế. Do tin chắc mình đỗ nên Khuynh đã xin bố không thi tiếp vào ĐH Quốc gia Hà Nội (điểm thi tổ chức tại Quy Nhơn) vì muốn dành tiền để lo cho các em và  chữa bệnh cho bà ngoại. Nhưng bố không đồng ý, động viên em thi. Cuối cùng đã đỗ thủ khoa. Cứ rời bài vở là Khuynh lại đến chăm sóc bà ngoại ở cách nhà 4km. Ai cũng tấm tắc khen em là đứa cháu quý hiếm, vừa học giỏi lại rất hiếu thảo.

Trần Thanh Tùng (thủ khoa ĐH Bách khoa Đà Nẵng – 27 điểm) vàPhan Thành Công (thủ khoa Học viện Tài chính – 29 điểm) có hoàn cảnh khá giống nhau: Trước đây đều lêu lổng, suốt ngày chỉ miệt mài chơi game khiến cha mẹ rất buồn phiền. Mẹ Tùng mất năm Tùng học lớp 10. Em rất thương, nhớ mẹ, nghĩ lại lời khuyên trước đây của mẹ nên đã từ bỏ thú vui chẳng hay ho đó để lao vào học, cuối cùng đã đạt kết quả thật mỹ mãn. Em nói với mọi người: “Những gì em làm được là để bố và bà nội vui, mẹ ở dưới suối vàng không thất vọng”.

Có lẽ điển hình, tiêu biểu nhất là trường hợp Lê Đức Duẩn ở xã Hoàng  Long, huyện Phú Xuyên (Hà Nội). Hiện em chỉ còn mẹ. Bố và anh trai của Duẩn đều bị chết vì ung thư, mẹ lại thường xuyên ốm đau. Đã 2 lần em xuýt phải bỏ học vì nhà quá nghèo. Duẩn chỉ có 2 bộ quần áo đồng phục cho 2 mùa hè, đông. Nhà trường quy định phải đi dép có quai hậu đến lớp nhưng em chỉ có dép tổ ong cũ kỹ nên trường cũng đành phải thông cảm. Xe đạp cọc cạch phải bó lốp vì không có tiền mua lốp mới. Lúc đầu, Duẩn thi vào Học viện An Ninh, nhưng vì chỉ nặng hơn 34 kg nên bị trượt. Sau em thi vào ĐH Dược HN và đỗ thủ khoa với 29 điểm. Xong việc học, em lại suốt ngày hí hoáy đan rổ rá và mò cua, bắt ốc bán lấy tiền giúp mẹ.

Thủ khoa Lê Đức Duẩn đan mây tre kiếm tiền giúp mẹ

Những bạn học sinh trên đều cùng sinh ra trong hoàn cảnh nghèo khó, bố mẹ làm ruộng, không có điều kiện ăn học. Nhưng các em lại đều rất thương cha, mẹ. Chính điều này đã là động cơ thôi thúc các em vượt lên hoàn cảnh, nỗ lực học tập để đền đáp. Các em ngoài học tập đã rất chịu khó làm mọi việc vất vả để giúp cha mẹ, không đòi hỏi bất cứ điều gì cho riêng mình. Chưa hoàn toàn trưởng thành nhưng các em đã bộc lộ nghị lực lớn, ý chí cao, vừa có tài, lại vừa có tâm, có đức. Các em xứng đáng được nhận sự quan tâm, giúp đỡ của toàn xã hội để bảo đảm có thể học tập tốt ở trường đại học. Bởi vì theo đuổi dòng dã mấy năm là cả một gánh nặng đối với gia đình. Nguy cơ phải bỏ học chỉ vì quá nghèo – như em Duẩn – là điều rất dễ xảy ra nếu không có sự giúp đỡ của những cơ quan, đoàn thể và các tổ chức xã hội có trách nhiệm. Đây rõ ràng là những công dân tương lai rất quý của đất nước. Mong rằng các em không bị lãng quên để mai một, uổng phí. Tất nhiên, về phía mình, các em cần nuôi dưỡng mãi ngọn lửa hăng say học tập  từ trái tim luôn hiếu thảo, vị tha với nghị lực lớn lao, không dễ ai ũng có.

Ninh Bình