Bitcoin (trong bài viết này, chúng ta thống nhất cách gọi bitcoin cho tất cả các loại tiền điện tử) đã được chứng minh là một phương thức điện tử hiện đại trong thế giới tài chính. Đây là một loại công cụ mới không liên quan gì đến các phương thức sáng tạo, đổi mới trước đây trong triển khai các công cụ tài chính. Bitcoin được thiết kế chủ yếu để tạo thuận lợi cho các giao dịch tài chính.

Bitcoin là đỉnh cao công nghệ trong toán học và lập trình, là sự đột phá khi xét đến tất cả các loại hình trao đổi, thực hiện các phương thức thanh toán quen thuộc qua mã hóa và các giao thức điện tử. Giao dịch bitcoin không tuân thủ các quy tắc truyền thống của ngân hàng, giúp người dùng chuyển tiền nhanh chóng và dễ dàng, theo mục đích cá nhân của họ. Có thể coi bitcoin là một hệ thống độc đáo được tạo ra bởi các thiên tài toán học.

Trong thực tế, mỗi cá nhân trong nhiệm vụ đào bitcoin có cách tiếp cận khá thú vị. Với nỗ lực của mình, bạn hoàn toàn có thể đào được một viên ngọc toán học, và đó là thành quả rõ ràng, thậm chí khá an toàn.

Tiến sĩ Daniel Dobrev

Tuy nhiên, bài viết này nhằm chỉ ra sự đa dạng về kinh tế của bitcoin và tác động tiêu cực của nó đối với sự phát triển kinh tế thế giới, bên cạnh những mặt tích cực.

Một trong những rủi ro chính mà đồng bitcoin có thể tạo ra, đó là từ một công cụ thanh toán quốc tế, bitcoin đã trở thành một công cụ đầu tư được nhiều nền tảng cung cấp. Giá trị cũng như hiệu lực của đồng bitcoin càng tăng lên trong bối cảnh đại dịch COVID-19 và chính sách giãn cách, cách ly giao tiếp xã hội. Bên cạnh đó, xu hướng toàn cầu hướng tới số hóa các dịch vụ, công cụ tài chính cũng đã dẫn đến sự gia tăng giá trị của bitcoin.

Dưới đây là 6 nguy cơ mà bitcoin tạo ra cho xã hội:

1. Bitcoin hút năng lượng đầu tư và cũng lấy đi phần nào năng lượng tích cực của các nhà đầu tư nhất định. Do đồng bitcoin tăng giá nhanh chóng nên nó đã chinh phục được một số nhà đầu tư chỉ quan tâm đến điều kiện tiên quyết là thu được lợi nhuận kếch xù từ đồng tiền điện tử này. Dĩ nhiên khi đã đầu tư vào bitcoin thì một số nhà đầu tư cá nhân và nhà đầu tư tổ chức sẽ bỏ qua các dự án khác, mà nhiều dự án trong số đó cũng có giá trị sinh lời.

Ngoài ra, cũng vì dòng vốn đổ vào bitcoin mà các dự án khác dù có lợi nhuận tài chính không quá lớn nhưng có thể phục vụ nhu cầu xã hội hoặc các dự án có công nghệ tiên tiến, mang lại lợi ích cho các quốc gia, khu vực, ngành… sẽ bị loại khỏi thị trường đầu tư.

2. Bitcoin cũng tạo tiền đề cho bong bóng đầu tư ảo, tạo nên các hình tháp đầu tư, khiến nguy cơ phá sản hàng loạt ở một số quốc gia có thể xảy ra.

3. Thuật toán hạn chế và giải pháp tương đối dễ dàng của công cụ thanh toán bitcoin (dựa trên việc sử dụng nhiều phương trình và trí tuệ CNTT) loại bỏ khả năng đổi mới và nâng cấp chính nó trong tương lai. Tính cực đoan của nền tảng này không kích thích sự đổi mới bổ sung của các thế hệ lập trình viên và nhà toán học.

4. Tạo ra một bảo đảm ảo cho bitcoin, và giá trị của bitcoin không chắc chắn trong tương lai trung hạn và lâu dài.

5. Tạo ra giới tinh hoa không có thực chất. Những người nắm giữ được bitcoin là nhờ sự độc quyền và tích lũy nhanh chóng tài sản, mà không do các hoạt động kinh doanh hoặc được kế thừa kết quả từ hoạt động kinh doanh. Bối cảnh này đã tạo ra một tầng lớp tinh hoa kỹ thuật số mới, chỉ nhờ vào việc họ đánh giá được tình hình và đưa ra quyết định phù hợp khi đầu tư. Vô hình chung sẽ có khoảng cách giữa giới tinh hoa mới với những người mà họ coi là "theo chủ nghĩa truyền thống" thiển cận. Bảng xếp hạng những người giàu mới từ bitcoin, và câu chuyện họ tạo ra, được tung ra trên thị trường giáo dục như một hình mẫu thành công. Trên thực tế, đó chỉ là một cảm giác thành công mà không dựa trên kết quả kinh doanh thực sự, không dựa trên sự kiểm soát và khả năng đưa ra quyết định dài hạn với hiệu quả lâu dài trong khuôn khổ dự án.

Còn giới tinh hoa thực sự, họ là những người đã nhận ra lợi ích cá nhân cùng với lợi ích cộng đồng ở thời điểm hiện tại cũng như trong tương lai nên họ đang đầu tư vào các dự án phục vụ xã hội trong các lĩnh vực mà xã hội còn thiếu. Hệ thống sinh thái phát triển được là dựa trên sứ mệnh mà giới tinh hoa thực sự gánh vác. Vấn đề đặt ra trong trường hợp tỷ phú Elon Musk, người đã đầu tư hàng tỷ đô la vào bitcoin. Liệu đây là hành động của một người có tầm nhìn xa hay đơn giản là ông ta chỉ nhằm thu hút khách hàng cho hoạt động sản xuất của doanh nghiệp mình. Và ông ta đầu tư vào các lĩnh vực hỗ trợ tiến bộ xã hội hay chỉ chạy theo lợi nhuận? Tôi cho rằng nhà lãnh đạo này có thể đang bỏ qua vai trò xã hội của doanh nghiệp. Việc đưa hàng tỷ đô la vào các khoản quyên góp không biện minh cho việc doanh nghiệp thiếu cách tiếp cận mang lại lợi ích xã hội trong khởi nghiệp.

6. Theo sau giới tinh hoa lại có giới tinh hoa thứ cấp. Tình trạng này xảy ra do các nhà đầu tư bitcoin đã đầu tư đáng kể vốn vào hệ thống tiền điện tử. Họ tuyên bố tiền điện tử là một giải pháp thay thế cho bất kỳ thứ gì và ưu thế mà nó tạo ra là họ có tiền mới để đầu tư. Giá trị mà đồng bitcoin đạt được thông qua các phương pháp tiếp cận "sáng tạo" hoặc thông qua giao dịch tiền điện tử. Giới tinh hoa thứ cấp coi bitcoin như một vũ khí để chống lại những người khác và loại bỏ phương thức giao dịch tài chính hiện hành, cũng như liên tục chống lại tính hệ thống đã được công nhận.

Việc đầu tư vào bitcoin phản lại hệ thống hóa và sự phát triển tiến bộ của phương thức giao dịch tài chính. Quá trình giao dịch bitcoin này sử dụng tiền của những người nhận thức được rủi ro. Trong khi đó, còn có những lĩnh vực xã hội, kinh tế và môi trường cần thiết cho sức sống của con người lại bị bỏ qua không được đầu tư trong hiện tại. Nếu các nhà đầu tư chịu đầu tư vào các dự án trong những lĩnh vực ấy thì có thể cải thiện tình trạng của nhân loại.

Bài viết này không đề cập đến những ý kiến chống lại bitcoin khi cho rằng nó bị lợi dụng để tài trợ cho lực lượng khủng bố hay các hoạt động tội phạm xuyên quốc gia, hoặc nhằm vượt qua những rào cản pháp lý, cũng như những khó khăn trong quy trình khai thác bitcoin. Vấn đề chính yếu là chúng ta có nên tập trung vào giải quyết tình trạng khó khăn của nền tảng bitcoin, trong lúc nhân loại đang phải vật lộn với vấn đề biến đổi khí hậu?

Nếu đặt câu hỏi, trong trường hợp nào thì bitcoin có thể là một công cụ đầu tư hấp dẫn? Thì câu trả lời là trong trường hợp loài người thiếu sáng kiến ​​hoặc các tiềm năng bị bịt kín. Bitcoin có thể hữu dụng ở nơi không có lựa chọn cho sự phát triển của cá nhân, nhóm và xã hội, ở nơi văn hóa dự án được đồng nhất với doanh nghiệp hoặc các thiết kế của chính phủ.

Bitcoin còn là một cơ hội để cá nhân chứng minh được năng lực kinh doanh thông qua việc có thể giao dịch tài chính thoải mái, trong khi loại bỏ quyền điều hành của các cơ quan quản lý và các hạn chế về quyền tự do cá nhân. Đồng tiền này hoàn toàn vượt ra khỏi hệ thống quản lý mà không bị trừng phạt.

Bitcoin là một động lực cho sự tự do. Nhưng đó có phải là tự do đích thực? Tốt nhất bạn không nên vào tù để tìm hiểu sự tự do này. Và điều có ý nghĩa đối với nhân loại là bạn nên đầu tư vào những giá trị thực, mang lại lợi ích cho xã hội chứ không phải đầu tư vào việc phục vụ bản thân và chứng tỏ cho người khác thấy bạn tài giỏi thế nào. Hãy tạm bỏ qua một bên kết quả tài chính khiến bất cứ ai cũng phải chóng mặt. Cần phải xét đến tầm quan trọng của phát minh tài chính này đối với sự tiến bộ của nhân loại hoặc của các nhóm cá nhân.

Bitcoin chỉ là giải pháp để ai đó có được tiền và sự hài lòng cá nhân. Đó là họ đang hút vào và tiêu hao năng lượng của vũ trụ. Chỉ có những dự án kinh doanh mang lại sản phẩm phục vụ lợi ích và tiến bộ cho cộng đồng mới là phương thức tạo ra năng lượng trong vũ trụ. Bitcoin hiện nay chỉ như một phương tiện là một đối tượng được quan tâm trên các sàn giao dịch chứng khoán nhờ việc mua bán giữa các cá nhân. Bạn hãy kiếm tìm điều có ích khác cho cộng đồng. Nếu chúng ta coi bitcoin là mục tiêu, thì sớm muộn chúng ta tự xây nhà tù cho chính mình, tước đi mục tiêu chân chính của chúng ta là tìm kiếm năng lực và phấn đấu vì sự tiến bộ của nhân loại.

Đó là lý do tại sao bitcoin chỉ có thể là đòn bẩy tới tự do. Bạn có thể sử dụng nó và giữ nó cho mình, nhưng nó không mang lại lợi ích cho cộng đồng cũng như nhà nước, hay bất cứ cơ quan quản lý nào. Nó có thể là vũ khí của bạn, nhưng bạn không được phép ám ảnh về nó. Tự do là một sự lựa chọn và bitcoin là một phương tiện để đưa ra lựa chọn đúng đắn.

Tiến sĩ Daniel Dobrev

(Kiều Bích Hậu dịch từ bản tiếng Anh)