Trong một cuộc họp khẩn ngày 11/4, quân đội Sudan thông báo đã quyết định phế truất và tạm giam tại gia Tổng thống Omar al-Bashir và giải tán nội các, tờ báo Al-Hadath cho biết. Theo tờ báo của Sudan này, một số bộ trưởng và người thân của nguyên thủ quốc gia cũng đã bị bắt giữ.

Người dân Sudan biểu tình phản đối Tổng thống Omar al-Bashir

Trước đó, phát biểu trên truyền hình nhà nước Sudan, Bộ trưởng Quốc phòng Sudan Awad Ibnouf thông báo Hội đồng Quân sự mới thành lập sẽ thay tổng thống điều hành đất nước trong hai năm và hiến pháp năm 2005 của Sudan đã bị đình chỉ. "Chúng tôi thông báo tình trạng khẩn cấp trên toàn quốc trong ba tháng. Chúng tôi cũng đã ra lệnh đóng cửa biên giới và không phận của đất nước cho đến khi có thông báo mới", ông Ibnouf nói thêm. Theo Reuters, người biểu tình trên đường phố thủ đô Khartoum của Sudan đang hô vang: "Ông ấy đã mất chức, chúng ta đã thắng!" Reuters cũng cho biết rằng các phương tiện quân sự đã được triển khai vào sáng 11/4 trên các cây cầu bắc qua sông Nile và trong các trục đường chính của thủ đô Khartoum.

Một cuộc khủng hoảng kinh tế nghiêm trọng, cùng với nhiều yếu tố khác, dẫn đến sự gia tăng sự bất mãn phổ biến trong dân chúng Sudan kể từ sau khi Mỹ áp dụng các biện pháp trừng phạt và cũng do mất một phần lớn doanh thu từ dầu lửa sau khi chia tách Nam Sudan năm 2011.

Từ giữa tháng 12/2018, các cuộc biểu tình vẫn tiếp tục nổ ra rộng khắp, bắt đầu bằng lời kêu gọi hạ giá bánh mì, nhưng dần dần dẫn đến yêu cầu thay đổi chế độ chính trị của Tổng thống Omar al-Bashir, người đã cầm quyền trong 30 năm. Omar al-Bashir, 75 tuổi, trở thành tổng thống sau cuộc đảo chính do người Hồi giáo hậu thuẫn năm 1989. Ông là một trong những tổng thống cầm quyền lâu nhất ở Sudan và bị Tòa Hình sự quốc tế truy nã về tội diệt chủng và tội ác chiến tranh.

Trung tâm của các cuộc biểu tình là tổ hợp các tòa nhà của Bộ Quốc phòng ở thủ đô Khartoum, không xa dinh tổng thống. Những người biểu tình đã dựng trại ở ngay phía trước những tòa nhà này. Theo phe đối lập và các nhà hoạt động nhân quyền, trong vài tháng, khoảng 60 người đã thiệt mạng, hàng trăm người bị thương, vài nghìn người bị bắt và giam giữ.

Cuối tuần trước, hàng ngàn người đã xuống đường ở Khartoum và các thành phố khác, yêu cầu Tổng thống al-Bashir từ chức. Người biểu tình đã kéo đến trước tòa nhà của Bộ Tổng tham mưu và kêu gọi quân đội "đứng về phía nhân dân". Ở một số nơi của thủ đô đã diễn ra vài cuộc đấu súng giữa quân đội và những người biểu tình được một số nhân viên thuộc lực lượng an ninh hỗ trợ.

Sự kiện tại Sudan diễn ra chỉ chưa đầy 10 ngày sau khi Tổng thống Abdeleziz Bouteflika của Algeria, cũng dưới sức ép của người biểu tình và quân đội, đã phải tuyên bố từ chức. Tình hình tại quốc gia này vẫn chưa yên khi người dân vẫn tiếp tục xuống đường đòi “thay máu” toàn bộ chế độ cũ. Ngày 9/4, hàng ngàn sinh viên xuống đường yêu cầu “Bensalah từ chức”. Trước đó trong ngày, ông Abdelkader Bensalah, chủ tịch thượng viện, đã được quốc hội lưỡng viện Algeria chỉ định làm quyền tổng thống Algeria trong 90 ngày. Ông Bensalah bị xem là thuộc phe nhóm của tổng thống vừa từ nhiệm. Trong khi bên trong bộ máy chính quyền Algeria lại đang có những cuộc tranh giành quyền lực ngầm dữ dội.

Theo báo Courrier International của Pháp, Tổng thống Abdelaziz Bouteflika từ chức không có nghĩa là khủng hoảng chính trị chấm dứt. Trái lại, sự kiện này thể hiện một cuộc leo thang chiến tranh bè phái cực kỳ nguy hiểm từ khi tổng tham mưu trưởng quân đội Salah nhập trận. Nhân vật 79 tuổi này ước mơ làm tổng thống trọn đời. Theo phân tích của nhà báo Abdou Semnar, những động tác của tổng tham mưu trưởng quân đội Algeria trong các tuần qua chỉ có một mục tiêu duy nhất: ép tổng thống Bouteflika ra đi để chiếm chính quyền và đánh bóng uy tín với đường phố để yên vị trong chức vụ mới. Tuy nhiên, âm mưu đảo chính của kẻ tự xưng là trung thành với tổng thống, mượn điều 102 Hiến pháp, chưa thực hiện được vì Hội Đồng Bảo Hiến không bật đèn xanh, thì Bouteflika thông báo sẽ từ chức vào ngày hết nhiệm kỳ, 28/4. Việc tổng thống Algeria cần thêm một tháng và hứa sẽ lấy nhiều quyết định quan trọng mang ý nghĩa gì? Thông cáo của Phủ tổng thống rất rõ: một trong những quyết định đó là thay thế tướng Salah.

Tác giả bài báo “Bouteflika là người thứ nhất”… tin chắc người thứ hai ra đi là tướng Salah. Không ngờ tướng Salah cạn tàu ráo máng ép được Bouteflika từ chức ngay. Bouteflika ra đi, tướng Salah, ngoài nhiệm vụ bảo vệ đất nước, không còn hy vọng đóng một vai trò chính trị nào cả. Vấn đề là phe Salah có thể ương ngạnh cố bám đặc quyền đặc lợi hay không? Hai đài truyền hình Echourouk và El Bilad của phe Salah khẳng định là trong trường hợp bị cách chức, Salah sẽ không tuân thủ. Thái độ của tổng tham mưu trưởng rất nguy hiểm, bởi vì ông xem thường sự ổn định của quốc gia.

Không có diễn biến giống như hai quốc gia Tây Phi trên nhưng tình hình chiến sự tại Libya cũng đang nóng trên các diễn đàn quốc tế. Được hình thành sau Mùa xuân Arập lần thứ nhất năm 2011, các chính quyền đối nghịch ở Libya đang bước vào giao đoạn “loại trừ” lẫn nhau sau bao năm đấu tranh. Chiến dịch tấn công thủ đô Libya của tướng Khalifa Haftar, thủ lĩnh quân sự hùng mạnh miền đông Libya, khởi sự ngày 4/4/2019, đang gây chấn động. Mọi nỗ lực quốc tế từ nhiều năm nay tìm kiếm hòa giải giữa các phe phái ở Libya có nguy cơ tan thành mây khói.

Kể từ khi chế độ Kadhafi sụp đổ bởi làn sóng Mùa xuân Arập và bản thân nhà độc tài Kadhafi bị giết chết tháng 10/2011, đất nước Libya trở thành bãi chiến trường xâu xé giữa các phe phái Libya. Không kể sự hiện diện của binh sĩ nhiều cường quốc, như Mỹ, Pháp, Algeri, Ai Cập, có hai lực lượng vũ trang Libya chính, tranh giành quyền lực: một bên là quân đội quốc gia Libya, trực thuộc chính quyền trung ương, đóng tại thủ đô Tripoli và được nhiều nước phương Tây ủng hộ. Bên kia là lực lượng của tướng Khalifa Haftar, sau tự xưng là thống chế, với thành trì là Benghazi, ở phía đông Libya và không được chính quyền ở Tripoli công nhận.

Câu hỏi nhiều người đặt ra là cuộc chiến này sẽ đi đến đâu? Theo nhiều nhà quan sát, rất có thể tại Libya sẽ tái diễn dưới một hình thức khác cuộc chiến tàn khốc tại Yemen giữa Arập Xê út và các đồng minh với phe Iran, trong đó các lực lượng tại chỗ chỉ là những con tốt trong cuộc cờ. Nhà báo Frédéric Bobin của tờ Le Monde cho biết, theo một nguồn tin phương Tây, cuộc gặp gỡ của tướng Haftar với quốc vương Arập Xê út Salman hồi cuối tháng 3, có ý nghĩa quan trọng đối với quyết định tấn công Tripoli. Theo nguồn tin này, “không có sự bảo đảm” của Riyad, tướng Haftar sẽ không bao giờ dám mạo hiểm mở một chiến dịch như vậy.

Trong bối cảnh tình hình ở Algeria, Libya và Sudan, tờ tin tức Ledjely của Guinée đặt câu hỏi: chúng ta đang chứng kiến ​​một Mùa xuân Arập mới? Theo Ledjely thì rõ ràng những gì đang diễn ra tại Algeria và Sudan đúng với tinh thần cuộc cách mạng diễn ra cách nay 9 năm.

Mùa xuân Arập, khởi phát từ năm 2010, là làn sóng cách mạng với các cuộc nổi dậy, diễu hành và biểu tình phản đối chưa có tiền lệ tại các quốc gia ở thế giới Arập: Tunisia, Algeria, Ai Cập, Yemen và Jordan, Mauritanie, Arập Xê út, Oman, Sudan, Syria, Iraq, Libya và Maroc. Các cuộc biểu tình phản đối có chung một cách sử dụng rộng rãi kỹ thuật chống đối dân sự trong các chiến dịch bao gồm đình công, biểu tình và các cách thức khác. Nhiều yếu tố dẫn đến các cuộc biểu tình phản đối, bao gồm các cáo buộc tham nhũng chính phủ, các vi phạm nhân quyền và tình trạng đói nghèo cùng cực. Việc gia tăng giá lương thực và nạn đói toàn cầu cũng là lý do chính, liên quan đến các đe dọa cho an ninh lương thực khắp thế giới và giá cả đã đạt mức giá trong Khủng hoảng giá lương thực thế giới 2007–2008. Cuộc cách mạng này đã dừng lại khi 3 chính phủ bị lật đổ, Tunisia, Ai Cập và Libya cùng nhiều cải cách ở những quốc gia Arập còn lại. Nhưng có vẻ như phong trào phản kháng này chưa triệt để nên mới nảy sinh những vấn đề hiện nay như ở Algeria hay Sudan, theo Ledjely.

Quân đội Sudan đảo chính, Tổng thống cầm quyền 30 năm bị phế truất

Đảo chính ở Sudan - tin đồn hay sự thật?

Toàn cảnh cuộc khủng hoảng ở Sudan

Tương lai nào cho cường quốc dầu khí châu Phi Algeria?