Cứu sống cô bé tí hon

Năm 2010, lần đầu tiên tại Việt Nam, Bệnh viện (BV) Phụ sản Trung ương đã nuôi sống thành công trường hợp cháu bé Bùi Hiền Thục sinh non 25 tuần tuổi và nặng 500gr. Thành công của các thầy thuốc BV Phụ sản Trung ương cũng chính là điểm mốc ghi nhận công tác chăm sóc trẻ sinh non nước nhà sánh ngang với trình độ của thế giới.

BS Nguyễn Ngọc Lợi, Giám đốc Trung tâm Chăm sóc Sinh non BV Phụ sản Trung ương tái khám cho cặp song sinh 24 tuần hằng tháng

Gặp lại bé Hiền Thục, thật sự tôi đã ngỡ ngàng. Không còn là hình ảnh em bé nhỏ như chiếc bơm tiêm ngày nào, giờ đây cô bé tí hon là cô bé bụ bẫm, xinh xắn, đáng yêu với nước da trắng và thích múa hát. Bé nặng 25kg, chị Ngọc, mẹ cháu cho biết, so với các bạn cùng lớp, Hiền Thục cao và bụ bẫm gần như nhất lớp.

Vợ chồng chị Ngọc nhắc nhiều tới Bác sĩ (BS) Nguyễn Thanh Hà, BV Phụ sản Trung ương và BS Nguyễn Quỳnh Hoa, BV Nhi Trung ương.

Tìm gặp BS Hà - Trưởng khoa Chăm sóc sinh non và là người trực tiếp điều trị cho bé Hiền Thục từ khi mới sinh. Hiện đã về nghỉ hưu nhưng trường hợp bé Hiền Thục là một trong những ca đặc biệt khiến bà không quên. Bà vẫn quen gọi cháu bằng cái tên quen thuộc: bé Gái, tên dân dã cho dễ nuôi.

BS Hà nhớ lại: “Tôi vẫn nhớ như in cảm giác ngỡ ngàng khi đón bé vào khoa. Tiếp nhận bé từ phòng đẻ về, đọc trước hồ sơ bệnh án nhưng tôi và tập thể BS, y tá đã có những tiên lượng xấu về trường hợp này. Toàn thân cháu tím đen do xuất huyết dưới da. Nhịp tim và mạch chỉ 120 lần/phút trong khi trẻ sơ sinh để sống được phải đạt 150 lần/phút. Trương lực cơ và phản xạ thì hầu như không có... nguy hiểm nhất là bé thở rất yếu ớt.

Khi điều trị cho bé, tôi nhớ nhất quãng thời gian cai “máy thở” cho bé. Chúng tôi không muốn để bé bị phụ thuộc quá nhiều vào máy. Cảm giác lần đầu tiên quyết định rút máy, tôi và các bác sĩ trong khoa hồi hộp theo dõi xem bé có thích nghi được không?

Ban đầu đã có biểu hiện ổn nhưng sau đó lại xuất hiện nguy cơ xấu nên lại phải cho cháu thở máy lại. Và rồi tiếp đó những lần thử cai về sau. Cũng may mắn là cháu đã vượt qua được tất cả.

Bé Hiền Thục xuất viện về nhà được 2 tuần, bé có những biểu hiện của chứng vàng da nặng. Cả người vàng ươm, nhìn bằng mắt thường cũng thấy và hay quấy khóc. Gia đình đưa cháu lên BV Nhi Trung ương khám. Với chị Ngọc, có lẽ đó là quãng thời gian gian nan nhất đối với gia đình trong hành trình nuôi bé Thục.

Ngày đưa bé lên viện, dòng người xếp hàng quá dài và con chị thì non nớt, yếu đuối, mới chỉ 2,5kg như một đứa trẻ sơ sinh. Chính các BS khám cho cháu ban đầu còn sửng sốt sau khi biết cháu sinh ra chỉ có 500gr và cũng có thoáng e ngại trước trường hợp này.

Sẽ không bao giờ chị Ngọc quên BS Nguyễn Quỳnh Hoa, Trưởng khoa Gan mật BV Nhi Trung ương, người đã nhiệt tình chữa trị cho Hiền Thục và như một lần nữa sinh ra bé Thục. Sau khi khám, BS Hoa kết luận, cháu bị chứng vàng da ứ mật của trẻ sơ sinh. Nếu không điều trị, khả năng tử vong sẽ rất cao.

Hơn 2 tháng liền, bé Thục được chăm sóc đặc biệt của Khoa Gan mật. Chị Ngọc và gia đình lại tiếp tục những ngày tháng cách biệt con, mỗi ngày chỉ được vào thăm con 1 vài phút theo quy định của bệnh viện.

BS Hoa là người theo dõi và điều trị trực tiếp cho bé Thục. BS Hoa cho biết, hồi đó, Hiền Thục là một trong những bệnh nhân nằm điều trị lâu trong khoa. BS Hoa và khoa hồi đó gọi Hiền Thục bằng cái tên “Lavie” tức là bé như chai nước Lavie.

Trong suốt quãng thời gian từ sau đợt điều trị tới hiện tại, mỗi tháng, gia đình lại đưa Hiền Thục lên Khoa Gan mật BV Nhi Trung ương kiểm tra định kỳ chức năng gan. Lần nào, BS Hoa cũng trực tiếp khám cho bé.

Bệnh án hình ảnh của bé Thục luôn có trong máy tính. Tiếp xúc với người BS này, tôi cũng cảm nhận được sự cởi mở và ấm áp người mẹ của bé Thục mỗi lần nhắc tới BS Hoa đều ngời sáng với nụ cười rạng rỡ.

Cặp song sinh đặc biệt

Câu chuyện kỳ diệu thứ 2 là câu chuyện về cặp song sinh một trai, một gái: Thiên Ân và Thiên Bảo, sinh non ở tuần thứ 24 với cân nặng của bé trai: 600gr, bé gái: 500gr. Lần đầu tiên Việt Nam nuôi sống thành công cặp song sinh trong ống nghiệm có cân nặng thấp và sinh non như vậy.

Bé Bùi Hiền Thục sinh nhật tròn 5 tuổi

Thầy thuốc Ưu tú, BS Nhi khoa Nguyễn Ngọc Lợi, Giám đốc Trung tâm Chăm sóc Sinh non BV Phụ sản Trung ương, đồng thời là người điều trị, theo dõi trực tiếp cho hai bé song sinh này suốt từ khi sinh ra tới nay cho biết, mỗi tháng 1 lần, gia đình từ Diêm Điền, Thái Thụy, Thái Bình vẫn đưa 2 bé tới viện tái khám sức khỏe định kỳ như chỉ định của BV.

Hiện nay, tính tới ngày 5-11, 2 bé đã tròn 7 tháng tuổi (tính từ khi được đưa ra khỏi bụng mẹ tới hiện tại). Thiên Ân nặng 7kg, cao 66cm và Thiên Bảo nặng 7,5kg, cao 66,5cm. Mỗi bé đã có 3 răng và biết ngồi. Các kết quả kiểm tra thính lực, thị lực đều bình thường, thần kinh bình thường.

Đánh giá về tốc độ tăng trưởng của cặp song sinh, BS Lợi cho biết, tuy cặp song sinh này sinh non ở tuần thứ 24 (tương đương với 6 tháng tuổi thai) tức là bị sinh sớm trước 3 tháng nhưng những chỉ số phát triển của cặp song sinh này là hoàn toàn bình thường.

Điều lo ngại nhất đối với những ca sinh non này là bệnh lý não úng thủy nhưng điều này, tới hiện tại đã khẳng định chắc chắn, trẻ hoàn toàn bình thường, không bị bệnh lý này.

Với chị Hồ Thị Hải Yến, hai đứa con đúng là lộc của trời cho gia đình chị. Tất cả như một giấc mơ quá sức tưởng tượng và mong đợi. Chị cũng đã có một con trai. Khi cháu 7 tuổi, vợ chồng chị tiến hành thụ tinh trong ống nghiệm và được kết quả là 2 cháu Thiên Ân, Thiên Bảo.

BS Nguyễn Ngọc Lợi nhớ lại rành rẽ tiến trình chăm sóc trường hợp song sinh đặc biệt trong cuộc đời thầy thuốc của ông: Hai bé được đưa về khoa trong tình trạng suy hô hấp rất nặng, thở nấc, toàn thân tím đen do xuất huyết dưới da và suy hô hấp nặng. Nhịp tim rời rạc, phản xạ rất yếu, phải tiến hành bơm thuốc chống nguy cơ xẹp phổi cho hai bé ngay trong những giờ đầu.

Sau đó, hai bé được thở máy trong 4 ngày liền, được rút ống nội khí quản rồi mới được thở qua đường mũi như bình thường. Sau 13 ngày, hai trẻ được thở oxy và khoảng 1 tháng sau sinh thì hai cháu đã thở khí trời.

Trong lời kể không giấu sự hoan hỷ, chị Yến cho biết, hai bé ăn rất tốt, đêm ngủ ngoan và trộm vía cũng không nóng sốt khi mọc răng. Ba chiếc răng cứ lặng lẽ mọc, tới khi mẹ sờ thấy mới biết 2 con đã có răng. Hai bé giờ đã ăn dặm được 2 tháng.

Sau khi các con được 6 tháng, chị cũng đã đi làm đúng theo quy định của Nhà nước. Chị là một chiến sĩ cảnh sát nên công việc khá bận rộn, chồng chị - anh Hà lại thường xuyên đi công tác xa tại Hải Phòng nên việc chăm sóc các bé phải nhờ tới bác và bà ngoại của các bé.

Từ sau khi sinh, bà ngoại ở cách nhà chị vài kilômét nhưng đã tới ở luôn để tiện làm bảo mẫu chăm sóc 2 bé 24/24 giờ. Thấy hai con phát triển như các trẻ bình thường, đã biết theo, biết hóng chuyện sớm, chị Yến vui lắm.

Nơi các bé hồi sinh

Được đặc cách mặc bộ quần áo sát khuẩn để vào khoa, tôi đã rất kinh ngạc khi nhìn những cháu bé sinh non nằm trong lồng ấp, mái đầu nhỏ xíu, có lẽ chỉ nhỉnh hơn chiếc bóng đèn tí chút, toàn thân xẹp lép, làn da tím đỏ, nhịp thở khó nhọc.

Khi nhìn những bàn chân, bàn tay non búng, mọng nước, tôi có cảm giác xót xa, tưởng như nếu chỉ đụng vào những làn da mỏng manh này sẽ lập tức khiến các con bật máu. Quanh mỗi cháu là các loại máy hỗ trợ: máy thở, máy lọc máu, máy điện tim, dây truyền ăn xông... Càng nhìn mà càng thấy sự sống của các bé thật mong manh.

2 bé song sinh Thiên Bảo, Thiên Ân khi được vài ngày tuổi

BS Nguyễn Ngọc Lợi cho biết, những năm gần đây, tỷ lệ sinh non ngày càng nhiều. Những trường hợp thai nhi chỉ 25-26 tuần tuổi và cân nặng dưới 700-800gr đã được nuôi sống không còn là hy hữu. Ông cho biết, cũng nhiều trường hợp trẻ đẻ non nằm tại khoa là những trẻ được thụ tinh trong ống nghiệm của các cặp vợ chồng hiếm muộn.

Không ít bà mẹ khó khăn với 5-7 lần thụ tinh ống nghiệm mới giữ được thai đến tuần 27-28. Vì vậy, tất cả hy vọng của họ đều đặt vào tay các y, BS chúng tôi. Chuyện sinh mạng và hạnh phúc của nhiều con người nên chúng tôi chẳng thể xem nhẹ được.

Hôm đó, tôi đã được chứng kiến một ca cấp cứu của các BS cho một trẻ bị suy hô hấp. Một y tá phát hiện cháu bé có triệu chứng nguy kịch, chị chạy vội ra ngoài và gọi gấp 5 BS nữa vào phòng cấp cứu. Những gương mặt gấp gáp, những bàn tay vội vã.

Tôi không nhìn được nhiều mà chỉ thấy bóng áo trắng quây kín giường cháu bé. Rồi một lúc sau, vòng tròn áo blu giãn ra, 5 BS bước ra khỏi phòng, những giọt mồ hôi lấm tấm trên gương mặt mỗi người. Ca cấp cứu thành công. Các BS thở phào.

Các y, BS cho biết, những trường hợp cấp cứu như thế này không phải là ít trong ngày trực của các anh, các chị. Trẻ non tháng phải đối mặt với rất nhiều nguy cơ đe dọa tính mạng như: suy hô hấp, viêm ruột hoại tử, nhiễm khuẩn từ trong bụng mẹ, bệnh tim, hạ đường huyết, hạ thân nhiệt, rối loạn điện giải, vàng da, xuất huyết não… Vì vậy, chu trình chăm sóc trẻ phải tuân thủ theo phác đồ nghiêm ngặt và đòi hỏi sự kiên trì theo dõi sát sao.

Gian nan và kỳ công trong quá trình nuôi trẻ phải kể đến việc chăm sóc dinh dưỡng cho các trẻ, bởi đây là điều quyết định để các bé có tồn tại được hay không. Theo BS Phương Anh, hệ tiêu hóa của trẻ đẻ non rất yếu, nhiều trẻ chưa hoàn thiện.

Vì vậy, trong 72 giờ đầu, thường phải áp dụng truyền chất dinh dưỡng qua đường cuống rốn (tức là truyền trực tiếp chất dinh dưỡng vào thành ruột trẻ giống như cách trẻ tiếp nhận dinh dưỡng ở trong bụng mẹ).

Theo lời kể của điều dưỡng Lê Thị Vân, công việc chăm sóc trẻ sinh non thực sự là nâng như nâng trứng, hứng như hứng hoa. Không ít những trường hợp khiến các chị dở khóc, dở cười.

Nhiều gia đình rất mong tới ngày con được xuất viện nhưng đến hôm được đón con về, ôm con trên tay, lóng ngóng, lo sợ bị lọt tay, họ lại một mực xin các BS cho cháu được nằm thêm trong khoa bởi về nhà không biết sẽ chăm sóc như thế nào.

Các chị phải giải thích và hướng dẫn rất cặn kẽ cho gia đình. Bởi khi trẻ có đủ khả năng sinh tồn với môi trường bên ngoài thì trẻ được nuôi bằng sữa mẹ và nhất là được ủ ấm bằng hơi mẹ sẽ là điều tốt nhất.

Tính tới ngày 5-11, cặp song sinh 24 tuần tròn 7 tháng tuổi (tính từ khi được đưa ra khỏi bụng mẹ tới hiện tại). Thiên Ân nặng 7kg, cao 66cm và  Thiên Bảo nặng 7,5kg, cao 66,5 cm

Các cô nhỏ từng giọt sữa hoặc bón từng thìa cho trẻ. Mỗi bữa chỉ cho trẻ ăn 1ml, 4 bữa/1 ngày. Có nhiều trẻ do không tiếp nhận được thức ăn nên đã cho ăn sữa rồi lại trào ngược ra hết theo đờm dãi hoặc bụng trướng to. Và lại phải quay lại chu trình ăn qua xông.

Cứ như thế, phải làm đi làm lại nhiều lần đến khi trẻ tiếp nhận được thức ăn. Đây cũng là một trong những điều kiện quan trọng quyết định trẻ có thể sống sót được hay không.

Cứu sống được các cháu đã quá khó khăn nhưng giữ gìn được đôi mắt cho các cháu cũng là thử thách lớn. Trẻ đẻ non từ 32 tuần trở xuống và dưới 1,5kg có nguy cơ rất cao bị mắc bệnh võng mạc. Nếu không khám và mổ điều trị kịp thời, trẻ sẽ vĩnh viễn hỏng mắt. BS Quốc Anh, bác sĩ chuyên khám và phẫu thuật bệnh võng mạc trẻ sinh non.

BS Quốc Anh cho biết: Có những trẻ không những phải mổ một lần mà còn mổ tới 2 lần mới giữ được đôi mắt. Cứu sống được trẻ mà không cho các cháu được nhìn thấy ánh sáng mặt trời thì đó thực sự là điều thiệt thòi cho trẻ.

Bố của cháu Hiền Thục cũng kể lại với tôi: Hồi đó, tới thời điểm cháu Thục khám mắt, cháu sẽ được tiêm một loại thuốc mỗi lọ giá 10 triệu đồng vào mắt để không bị bệnh võng mạc. Nhưng để giảm chi phí cho gia đình của các cháu, các BS khuyên chúng tôi, các gia đình nên liên hệ với nhau, khoảng 3-4 cháu mới dùng hết 1 lọ thuốc rồi chia kinh phí cho đỡ tốn kém.

 “Tại sao các anh chị không chọn một công việc khác đỡ căng thẳng và vất vả để còn dành thời gian cho gia đình?”. Câu hỏi đó tôi đã hỏi y tá Nguyễn thị Luân.

Chị cười và nói: “Mình đã từng làm công tác chăm sóc cho nhiều đối tượng bệnh nhân như bệnh nhân suy thận, bệnh nhân điều trị ung thư và mình biết chăm sóc trẻ sinh non là công việc vô cùng vất vả. Đúng việc con mọn. Nhưng nếu cho lựa chọn lại một lần nữa chắc mình vẫn chọn nghề này”.

Chị Luận trải lòng: “Bệnh nhân của mình là những bệnh nhân đặc biệt: bé bỏng, yếu đuối. Các bệnh nhân khác khi nhập viện bao giờ cũng có người nhà ở bên chăm sóc, còn ở đây, tất cả sinh mạng của các cháu giao phó cho chúng tôi. 24/24 giờ chỉ BS, y tá với các con nên chúng tôi phải dốc lòng dốc sức chẳng được phép lơi là. Những hình hài tí hon vẫn đang còn cựa quậy, mạch vẫn đập và vẫn đang cất tiếng khóc oe oe, ai dám nỡ quay đi. Hững hờ sẽ là có tội”.

Ngoài sảnh của khoa, mùa đã chuyển sang thu. Nắng vàng ươm và rạng rỡ như nét mặt của nhiều ông bố, bà mẹ hân hoan đón những sinh linh bé bỏng về nhà sau một thời gian dài chăm sóc đặc biệt tại Khoa Chăm sóc sinh non của BV Phụ sản Trung ương…

Và, chắc chắn rồi, một năm sau, nhiều năm sau, những bé không may mắn này sẽ trưởng thành và sẽ vẫn quay lại, gặp những y, BS đã từng sinh ra các con một lần nữa để nói một lời cảm ơn từ trong tim.

Những công việc lặng lẽ thường ngày của các y, BS nơi đây thực sự xứng tên là những sự hy sinh thầm lặng mà cao quý.