Đồng thời cảnh báo, Washington quá bận tâm tới cuộc chiến chống khủng bố, trong khi bỏ qua vấn đề lớn hơn và nghiêm trọng hơn, đó là Trung Quốc sẽ trỗi dậy trong nhiều năm nữa và Mỹ có vẻ đang ứng phó sai trước vấn đề này; và đó sẽ là một thảm họa cho thế giới. Trong khi đó, Giám đốc Cơ quan Tình báo Quốc gia Mỹ James Clapper cảnh báo, việc xây dựng các căn cứ quân sự trái phép của Trung Quốc ở Biển Đông đã gần hoàn tất và điều này sẽ tạo điều kiện để Bắc Kinh nhanh chóng triển khai các hành động quân sự khiêu khích trong khu vực.

Theo ông James Clapper, Trung Quốc có thể triển khai hàng loạt hành động quân sự (cả tấn công và phòng vệ), cũng như tăng cường sự hiện diện của hải quân và lực lượng tuần duyên ở Biển Đông. Và khi các cơ sở này hoàn tất vào cuối 2016 hoặc đầu 2017, Trung Quốc sẽ gia tăng đáng kể khả năng tung ra các đòn tấn công quân sự trong khu vực. Trước đó (hạ tuần tháng 2), trong bức thư gửi Thượng nghị sĩ John McCain, Chủ tịch Ủy ban quân vụ Thượng viện, ông James Clapper từng cảnh báo, năng lực quân sự của Trung Quốc ở Biển Đông đã vượt qua ngưỡng phòng vệ. Và Bắc Kinh có thể chuẩn bị đưa trực thăng chiến đấu, tên lửa phòng không và tên lửa hành trình chống hạm tới các tiền đồn ở Biển Đông. Ngoài ra, Trung Quốc còn triển khai tàu chiến và tàu tuần duyên tới khu vực này.

Khi trả lời phỏng vấn trang tin Washington Free Beacon, Thượng nghị sĩ John McCain cho rằng, cho dù Trung Quốc nói gì, rõ ràng họ đang dùng các hành động cưỡng bức và đe dọa dùng vũ lực để đơn phương thay đổi hiện trạng và thách thức trật tự có quy tắc ở Châu Á - Thái Bình Dương. Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Ashton Carter cũng cho rằng, việc Trung Quốc quân sự hóa Biển Đông làm tăng nguy cơ xung đột và Bắc Kinh sẽ phải lĩnh hậu quả nếu theo đuổi chính sách này.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình gặp gỡ các sĩ quan quân đội tham dự kỳ họp Lưỡng Hội năm nay

Theo giới truyền thông, kể từ khi lên nắm quyền, Tổng bí thư, Chủ tịch nước, Chủ tịch Quân ủy Trung ương Tập Cận Bình đã tìm cách xây dựng học thuyết quân sự mang dấu ấn cá nhân. Trong đó nhấn mạnh tới việc “quân đội phải biết nghe Đảng Cộng sản Trung Quốc chỉ huy và tác phong tốt”. Tiếp đến là xây dựng một đội quân “biết đánh và đánh thắng”. Và việc cải cách thể chế lãnh đạo, chỉ huy, cũng như tinh giảm lực lượng vũ trang - thành lập 15 cơ quan của Quân ủy Trung ương, 3 quân chủng (lục quân, lực lượng tên lửa, đội quân chi viện chiến lược) và thay thế 7 đại quân khu thành 5 chiến khu, vừa được đề cập nhiều tại kỳ họp thứ tư Quốc hội khóa 12 (kết thúc sáng 16/3). Bên cạnh đó là việc kết hợp giữa quân đội với địa phương (kết hợp kinh tế với quốc phòng), đồng thời cơ coi sáng tạo là động lực hàng đầu để xây dựng, cải cách quốc phòng và quân đội Trung Quốc. Nhưng quan trọng nhất là chế độ Chủ tịch Quân ủy Trung ương thống lĩnh quân đội.

Ngày 14/3, tờ Đa Chiều dẫn chỉ thị của ông Tập Cận Bình - quân đội Trung Quốc phải coi trọng phát triển các chiến thuật, chiến lược tiền duyên, thông qua sáng tạo và tự chủ để nắm chắc thế chủ động, thấy vấn đề khi chưa manh nha, nhận thức vấn đề khi chưa và “cờ phải đi trước, đánh phải chủ động”. Ông Tập Cận Bình cũng kêu gọi thiết lập học thuyết quân sự mới “cập nhật, tiên phong và duy nhất” để hỗ trợ cho quân đội nước này phát triển vững mạnh và năng động.

Ngày 13/3, tờ Business Standard bình luận, việc ông Tập Cận Bình kêu gọi thiết lập học thuyết quân sự mới được đặt trong bối cảnh căng thẳng leo thang với Mỹ tại Biển Đông và hoạt động leo thang thực hiện yêu sách chủ quyền phi pháp của Bắc Kinh gặp phải sự phản đối quyết liệt của cộng đồng quốc tế.

Theo tờ Financial Times, sức ép cắt giảm chi phí (ngân sách quốc phòng năm 2016 chỉ tăng 7,6%) buộc quân đội Trung Quốc phải mở cửa cho doanh nghiệp tư nhân tham gia vào các gói thầu cung cấp trang thiết bị quân sự. Đã có doanh nghiệp tư nhân thắng thầu khi họ đưa ra giá thành thấp nhất, thời gian cung cấp ngắn nhất. Tính đến nay quân đội Trung Quốc đã đưa ra 505 thông báo mời thầu với cả công ty nhà nước và tư nhân.

Theo chuyên gia phân tích Charles Clover của tờ Financial Times, việc mở cửa cho doanh nghiệp tư nhân một phần bắt nguồn từ sức ép ngân sách. Và chuỗi cung ứng các sản phẩm cho quân đội Trung Quốc cũng bắt đầu vươn ra nước ngoài. Nhưng vai trò của tư nhân trong lĩnh vực này không thể vượt quá 20% bởi những trang thiết bị hiện đại như vũ khí tối tân vẫn là độc quyền của các tập đoàn nhà nước.

Tờ National Interest dẫn 4 lý do khiến Trung Quốc phải kìm hãm tăng chi tiêu quân sự của chuyên gia Harry Kazianis thuộc Trung tâm Lợi ích Quốc gia Mỹ, cựu Tổng biên tập tờ The Diplomat. Thứ nhất, kinh tế đang giảm tốc tăng trưởng. Thứ hai, đã đạt được một trong những mục tiêu quan trọng nhất của chiến lược hiện đại hóa quân đội. Thứ ba, phải chuẩn bị kỹ lưỡng về tiềm lực để phát triển lực lượng tác chiến toàn cầu thực sự. Thứ tư, ông Tập Cận Bình vừa phát động chiến dịch cải tổ quy mô lớn đối với lực lượng vũ trang nước này.