Cây bàng cũng vậy. Những chùm quả bàng non chen lẫn chùm bàng già xanh sẫm, nom đến lạ. Hình như cây trái ở đây quanh năm ra hoa, quanh năm kết trái… Hoa quả ở Cuba cũng nhiều loại và thứ nào cũng có hương vị riêng, đặc biệt là giống ổi đào.

Còn một điều kỳ lạ nữa ở hòn đảo tự do này, ấy là đất đai, khí hậu… đặc biệt lành. Lành đến nỗi Cuba cũng có núi cao rừng rậm, nhưng tuyệt nhiên không có loài thú ăn thịt, không có rắn độc và không có cả những con sâu độc kiểu sâu chuối, sâu róm… Thứ côn trùng độc nhất ở Cuba đó chính là con bọ cạp… 

Nhưng đó là thứ trời cho Cuba, để bây giờ, Cuba là nước duy nhất trên thế giới chế ra được loại thuốc Vidatox đặc dụng, ngăn ngừa sự phát triển của tế bào ung thư  phổi, ung thư dạ dạ dày, ung thư vú, ung thư tử cung, ung thư họng và ung thư xương… từ nọc độc của bọ cạp xanh. Ai tới Cuba cũng muốn kiếm được vài lọ Vidatox về làm quà, còn thứ Vidatox đang được rao bán ở Việt Nam, có giời biết nó được sản xuất từ làng xóm ở Việt Nam hay Trung Quốc.

Xếp hàng mua thẻ Wifi

Năm nay, nông nghiệp Cuba bị thiệt hại khá nặng bởi hạn hán. Suốt 4 tháng liền, trời không mưa một giọt… Những nơi nào mà chưa có hệ thống thủy lợi thì coi như mất trắng. Bù lại là năm nay, khách du lịch tăng vọt, các khách sạn hầu như không lúc nào có phòng trống; bên cạnh đó là giá Niken, đồng cũng tăng cao, cộng vào đó là doanh thu từ xuất khẩu các chế phẩm sinh học, xì gà cũng  tăng hơn 20%... nên cộng lại, kinh tế Cuba năm nay tăng trưởng khoảng hơn 4,8%... Đó là mức tăng trưởng cao nhất kể từ sau khi Liên Xô sụp đổ đến nay.

Sang đến Cuba mà không nói gì về xì gà, thì cũng thật là thiếu sót. Cuba hiện là nước sản xuất xì gà thủ công lớn nhất thế giới và chất lượng cũng bậc nhất thế giới. Hiện Cuba sản xuất 198 loại xì gà và Việt Nam thì cũng mới chỉ biết đến khoảng chục loại Cuba do Công ty Pacific Hồng Kông độc quyền phân phối. Nhiều người Việt  đang tập tọe hút xì gà và hãnh diện khoe khoang rằng “tớ chỉ hút được loại hơn trăm đô một điếu”… Thực ra, với xì gà Cuba, loại hơn trăm USD một điếu, chỉ là loại có phẩm cấp… xoàng. Xì gà Cuba có chất lượng khá trở lên, không loại nào có giá sản xuất dưới… 50USD một điếu, thậm chí có loại giá tối đa 480USD cho một điếu như xì gà Humidor Guayasamin - 2007.

Cũng phải nói thêm rằng, Trung Quốc hiện nay là nước sản xuất xì gà công nghiệp lớn nhất thế giới. Xì gà Trung Quốc thì không bao giờ có thể so sánh được với xì gà Cuba. Tuy nhiên, Trung Quốc lại là quốc gia có đẳng cấp thế giới về làm hàng giả, hàng nhái, cho nên chắc chắn rất nhiều loại xì gà mang nhãn hiệu Cuba có giá rẻ đang bán ở Việt Nam là xì gà Tàu.

Xe đạp lôi trên đường phố La Habana

Hút xì gà là một nghệ thuật, là một thứ “đạo” và kèm theo đó là những triết lý sống quanh điếu xì gà… Mà ở đời, phàm thứ gì đã nâng lên hàng “nghệ thuật” thì đòi hỏi phải có sự tinh tế, hiểu biết, thậm chí, điếu xì gà biết “chọn người hút”. Chả thế mà nói đến điếu xì gà, người ta không thể không đưa ra hình ảnh của ba người với điếu xì gà: Thủ tướng Anh Churchill; Chủ tịch Fidel Castro và bạn chiến đấu của Người, Che Ghevara.

Ở Cuba bây giờ vẫn tồn tại những nghịch lý về giá - lương - tiền, về chế độ lao động và những nghịch lý trong giáo dục, y tế mà người Việt Nam chúng ta không bao giờ có thể tưởng tượng ra được. Người Cuba vẫn sống rất kham khổ, đạm bạc với những tiêu chuẩn được nhà nước cung cấp: Hằng tháng, mỗi người vài cân gạo, vài cân đỗ đen, hơn một cân thịt. Trẻ em đi học vẫn được nhà nước cung cấp đầy đủ sách vở, quần áo, giấy bút, được nuôi một bữa ăn và được uống sữa. Vào bệnh viện, tất nhiên sẽ được chữa trị tốt nhất và không mất tiền.

Bình quân thu nhập đầu người ở Cuba rất cao. Có lẽ gấp gần 2,5 người Việt Nam, nhưng người Cuba vẫn sống nghèo khổ, nhếch nhác.

Tranh thủ những phút rảnh rỗi, tôi tới gặp một cán bộ Đại sứ quán Việt Nam. Anh thông báo vắn tắt với tôi về tình hình phát triển kinh tế ở Cuba trong những năm tháng vừa qua. Sau khi Mỹ bình thường hóa quan hệ với Cuba, du lịch là ngành phát triển mạnh mẽ nhất. Các nhà đầu tư nước ngoài cũng đang đổ vào Cuba. Tuy nhiên, luật pháp của Cuba rất khắt khe và họ mở cửa một cách cực kỳ cẩn trọng, theo kiểu “he hé”, rồi ở trong nhà nhòm xem kẻ đứng bên ngoài kia là ai, có đáng cho vào hay không.

Chính phủ Cuba cũng rất cảnh giác với nạn người Tàu đang ồ ạt ùa vào các nước vùng Nam Mỹ, Trung Mỹ. Sinh viên Trung Quốc theo học ở Cuba gần đây, chỉ được học hết năm thứ 4 rồi phải về nước. Sau đó có giáo viên Cuba sang dạy năm cuối và cấp bằng tốt nghiệp tại Trung Quốc. Sở dĩ Cuba phải làm như vậy là để tránh tình trạng sinh viên Trung Quốc học xong trốn ở lại Cuba.

Có câu chuyện thế này: Nghe đâu vào năm 1998, Tổng bí thư Đảng Cộng sản Trung Quốc Giang Trạch Dân sang thăm Cuba và được Chủ tịch Fidel Castro đón tiếp rất nồng hậu, hai bên ký với nhau một dự án khách sạn 5 sao ở sát mép biển, gần khu làm việc của chính phủ. Đất cắm rồi, việc “khai trương, động thổ” được tổ chức hoành tráng. Lúc đó, Cuba đang khốn khổ về kinh tế, nên cũng rất cần sự giúp đỡ của Trung Quốc. Mặc dù dự án  đã được lãnh đạo hai nước ký, nhưng kiến trúc sư trưởng của La Habana không duyệt thiết kế khách sạn, với lý do “không phù hợp với cảnh quan” và yêu cầu phía Trung Quốc làm lại. Ba tháng sau, bản thiết kế mới  lại được trình lên kiến trúc sư trưởng và lại bị bác bỏ… Thế là người Trung Quốc nổi máu tự ái và bỏ luôn. Khu đất ấy bây giờ cỏ mọc hoang tàn, có vài chỗ được quây lại, lắp mấy bộ đu quay cho trẻ con chơi.

Một phố cổ ở La Habana

Tại Cuba, người quyền uy nhất là kiến trúc sư trưởng. Không một ai có thể ra lệnh cho ông phải chấp nhận một dự án xây dựng. Ở La Habana, muốn xây nhà, người ta phải trình thiết kế kỹ thuật, bản vẽ phối cảnh ngôi nhà và một mô hình ngôi nhà định xây làm bằng gỗ, hay đất thì tùy, đem đến Văn phòng Kiến trúc sư trưởng. Tại đây, trên sa bàn, người ta sẽ nhổ căn nhà cũ của anh ra, để căn nhà mới vào, nếu thấy hợp lý, phù hợp với cảnh quan, với quy hoạch thì sẽ được cấp phép, còn nếu không thì về làm lại. Dĩ nhiên, trước đó, anh phải khai báo với chính quyền là: Tiền ở đâu ra xây nhà? Phải chứng minh rõ nguồn gốc tài chính.

Ở khu phố cổ, việc quản lý nhà cửa lại thường là được giao cho một nhà nghiên cứu lịch sử. Ai muốn sơn lại cánh cửa, quét vôi lại nhà, phải được sự phê duyệt của vị này.

Một trong những cánh cửa chặt nhất, khó có thể vượt qua được là chế độ tuyển dụng người lao động. Cuba rất hạn chế cho đưa người nước ngoài vào làm việc. Nếu có thì cũng chỉ được chiếm khoảng 10% của dự án, có nghĩa là nếu một liên doanh tại Cuba cần 100 nhân công thì chỉ được phép đưa vào 10 người, còn lại phải tuyển dụng người Cuba. Việc tuyển dụng phải thông qua một công ty tuyển dụng và không được phép trả lương trực tiếp cho người công nhân.

Giám đốc một công ty của Việt Nam kinh doanh ở Cuba đã lâu cho biết, công ty của anh chỉ thuê 2 người Cuba làm việc ở văn phòng, nhưng phải trả lương tới 900USD. Tất nhiên là người lao động chẳng bao giờ được nhận tất cả số tiền đó mà đấy là tiền công ty cho thuê người. Ngoài ra, công ty nước ngoài còn phải trả thêm phần trợ cấp cho người lao động.

Về kinh tế, tính đến hết tháng 6-2015, Cuba đã đạt mức tăng trưởng 4,7% trong nửa đầu năm 2015 so với cùng kỳ năm ngoái. Tất cả các ngành kinh tế đều tăng trưởng so với năm trước, trong đó nổi bật có ngành nông lâm nghiệp với mức tăng 4,8%, ngành mía đường tăng 22,6%, ngành chế tạo tăng 8,6%, ngành xây dựng tăng 8,7% và thương mại 6,7%.

(Còn tiếp)