Theo TS Đặng Kim Chi, Hội Bảo vệ Thiên nhiên và Môi trường Việt Nam, khối lượng sản phẩm nhựa sản xuất hằng năm tăng gấp 20 lần trong 50 năm qua, dự kiến sẽ tăng gấp đôi trong 20 năm tới. Dự báo năm 2050, toàn cầu có thể sản xuất tới gần 1.124 triệu tấn nhựa và chỉ có khoảng 14% rác thải nhựa được thu hồi để tái chế, sử dụng.

Đại sứ quán Mỹ tại Việt Nam khuyến cáo 9 cách giảm chất thải nhựa trong cuộc sống

Nhiều chuyên gia môi trường cảnh báo, do thời gian phân hủy quá lâu, lên tới hàng trăm năm, thời gian sử dụng ngắn, khả năng lưu giữ các thành phần độc hại lâu khiến rác thải nhựa gây tác động xấu đến môi trường và sức khỏe cộng đồng. Nếu lạm dụng quá mức, việc thu gom, tái chế, tái sử dụng không tương thích, rác thải nhựa sẽ tràn lan trong môi trường và gây “ô nhiễm trắng”.

Tuy nhiên, điều đáng nói hơn, theo TS Đặng Kim Chi, chính là rác thải nhựa trên biển vô hình trung đã trở thành thức ăn cho các loài hải sản. Khi con người đánh bắt hải sản, ăn vào, chính là ăn chất thải nhựa của mình đã thải ra, tích tụ lâu ngày trong người sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe. Ước tính, lượng rác thải nhựa trên biển khoảng 140 triệu tấn, mỗi năm có thêm 10 triệu tấn rác thải nhựa đổ ra đại dương. Do bị cọ xát, dưới tác động của nước biển, tia cực tím, rác nhựa sẽ rã thành những mảnh nhỏ, vi nhựa với nhiều kích cỡ khác nhau, các loài hải sản ăn vì tưởng đó là thức ăn. Con người lại ăn phải những loài hải sản đó rồi tích lũy vi nhựa trong cơ thể, dẫn đến sức khỏe bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Các chuyên gia môi trường cho biết, sự hiện diện của vi nhựa trong đại dương đã được phát hiện vào đầu thập niên 70 của thế kỷ trước, nhưng mãi đến năm 2004, các nhà khoa học mới tiến hành nghiên cứu chuyên sâu về sự phân bố và tác động của vi nhựa. Ô nhiễm vi nhựa được gây ra chủ yếu do sự phân hủy rác thải nhựa. Các nhà nghiên cứu tìm thấy hạt vi nhựa ở mọi nơi, trong không khí, đất, sông hồ và kể cả những vùng biển sâu nhất trên thế giới. Nghiên cứu gần đây cho thấy, có khoảng 90% các loài chim được tìm thấy có vi nhựa trong dạ dày, chúng đã ăn những con hàu tích tụ vi nhựa trong cơ thể.

Không những vậy, vi nhựa còn tìm thấy trong nhiều thực phẩm khác như muối biển, nước mưa và mật ong hay những sản phẩm chăm sóc sức khỏe con người như sữa rửa mặt, mỹ phẩm, kem đánh răng...

Theo các nhà khoa học, cứ mỗi hạt vi nhựa vỡ ra sẽ sản sinh nhiều chất độc có thể gây nguy hiểm đến sức khỏe con người. Khi đó, con người có thể bị mất cân bằng hoóc môn, mắc các căn bệnh về thần kinh, hô hấp, ảnh hưởng đến cấu trúc não bộ, gây tăng động, suy yếu và biến đổi hệ miễn dịch cùng hàng loạt những nguy cơ khác.

Theo TS Dương Thanh Nghị, Viện Tài nguyên và Môi trường biển, rác thải nhựa gây ảnh hưởng lớn đến hoạt động du lịch, cảnh quan môi trường và những tác động trong hệ sinh thái biển. Để giảm thiểu rác thải nhựa nói chung, vi nhựa nói riêng, cần tuyên truyền nâng cao nhận thức cho người dân về việc sử dụng các đồ dùng bằng nhựa, hạn chế sử dụng đồ nhựa.

TS Đặng Kim Chi cũng cho biết, để bảo vệ môi trường trước tác hại của chất thải nhựa, với thói quen sử dụng vật dụng có nguồn gốc từ nhựa của người Việt, cần có những biện pháp quản lý tổng hợp, hướng dẫn và khuyến khích thay thế sản phẩm nhựa, sử dụng hợp lý vật liệu nhựa (đặc biệt là các loại túi nilon), áp dụng các biện pháp công nghệ, kỹ thuật, đẩy mạnh tái chế, tái sử dụng sản phẩm nhựa, hướng tới một xã hội tiết kiệm nguồn tài nguyên và bảo vệ môi trường tự nhiên.

Trước thảm họa do rác thải nhựa gây ra, nhiều quốc gia trên thế giới đã đưa ra những giải pháp tích cực, áp dụng các chính sách kinh tế, tăng thuế, không khuyến khích sản xuất các sản phẩm nhựa, đặc biệt đối với các bao bì nhựa; từng bước hạn chế tiến tới cấm sử dựng bao bì nhựa, thay thế bằng các loại bao bì thân thiện môi trường, có thể phân hủy nhanh trong điều kiện tự nhiên.

Tại Việt Nam, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc đã phê duyệt Đề án Tăng cường kiểm soát ô nhiễm môi trường do sử dụng túi nilon khó phân hủy trong sinh hoạt đến năm 2020. Đề án nêu rõ, đến năm 2020 sẽ giảm 65% khối lượng túi nilon khó phân hủy sử dụng tại các siêu thị, trung tâm thương mại, giảm 50% khối lượng túi nilon khó phân hủy sử dụng tại các chợ dân sinh so với năm 2010; thu gom và tái sử dụng 50% tổng số lượng rác thải túi nilon khó phân hủy phát sinh trong sinh hoạt.

Bên cạnh đó, theo Nghị quyết về Biểu thuế bảo vệ môi trường của Ủy ban Thường vụ Quốc hội có hiệu lực thi hành từ ngày 1/1/2019, mức thuế bảo vệ môi trường đối với túi nilon sẽ tăng lên 50.000 đồng/kg. Đây được cho là giải pháp góp phần hạn chế việc sản xuất, sử dụng túi nilon không thân thiện môi trường.