"Chữa bệnh" cho sách cũ

Được bạn bè giới thiệu, tôi mang sách “Những vấn đề thi pháp Dostoevsky” của Bakhtin đến con hẻm ở đường Lý Chính Thắng, quận 3 vừa là chỗ ở đồng thời là nơi làm việc của ông Võ Văn Rạng. Mới nhìn cuốc sách của tôi đã mục nát sau một trận triều dâng ở Sài Gòn, ông Rạng đã bắt mạch: “Sách in năm 1985, mang từ miền Bắc vào, cả Việt Nam cuốn xuất bản năm 1985 không còn đầy 100”.

Ông Võ Văn Rạng (60 tuổi) được những khách hàng của mình gọi vui là “bác sĩ sách”

Tôi hoàn toàn kinh ngạc về sự hiểu biết về kho tri thức sách của ông.

Trò chuyện thì được biết, năm 15 tuổi, ông bén duyên với nghề nhờ xin được phụ việc vặt cho xưởng in của gia đình một người bạn học. Năm 1978, ông Rạng học xong lớp 12 nhưng không thi đại học. Từ đó, ông trở thành nhân viên trong xưởng in của hợp tác xã làm nhiệm vụ may, đóng sách mới và sửa sách cũ khi có khách hàng. “Cơn sốt bại liệt năm 2 tuổi khiến chân phải của tôi bị tật nên không thể trở thành một thầy giáo dạy Văn như mơ ước. Thấy nghề đóng sách phù hợp với sức khỏe bản thân nên tôi chọn”, ông nhớ lại.

Sách cũ do khách đem tới, tùy mức độ hư hỏng mà ông có những cách phục chế khác nhau. Tuy nhiên, hầu hết những “bệnh nhân” đến tay ông đều đã ở tình trạng rất tệ, cần phải được “đại phẫu”. Với những cuốn sách này, ông phải cẩn thận tháo rời từng trang sách, làm vệ sinh, xếp lại như cũ rồi cưa hai đường ở gáy sách, tạo lỗ để xỏ kim khâu.

Ông Rạng kể, nghề sửa sách cũ rất thịnh hành vào khoảng năm 1980-1990. Khi đó có nhiều người mê sách, quý sách, cứ hư là đi sửa. Từ ngày có Internet, thói quen đọc sách giảm hẳn đi, khách của ông cũng vắng hơn. Nhưng ngay thời nhiều khách nhất cũng không giúp ông trở nên giàu có. “Tất cả các công đoạn đều làm thủ công nên có muốn cũng không thể làm nhiều hơn được, mỗi ngày vài cuốn”, ông nói.

Các dụng cụ phục chế sách cũ

Nghề sửa sách cũ đòi hỏi tính cẩn thận và kiên nhẫn. “Nhiều cuốn sách xuất bản từ những năm 60 của thế kỷ trước, giấy đã mục rã, mạnh tay sẽ làm rách ngay”, ông cho biết.

Khách hàng của ông Rạng thường là những người lớn tuổi, người kinh doanh sách cũ hoặc người sưu tập sách. Tuy nhiên, 5 năm trước, có một vị khách khiến ông nhớ mãi. Một cậu bé cấp 1 cùng cha đến nhờ ông Rạng sửa lại cuốn sách đã bị bung chỉ, những trang sách rời ra. Ông Rạng hỏi: “Sách này bây giờ xuất bản nhiều, sao không mua mới, giá mua còn rẻ hơn giá sửa”. Cậu bé trả lời: “Vì cuốn sách này là món quà cô giáo tặng, nên con muốn giữ”.

Ông Rạng cẩn thận lần giở từng trang sách bị hư hại để tìm phương án phục chế

Trung bình mỗi ngày ông Rạng “chữa” được 3-5 cuốn, tiền công 20.000-50.000 đồng mỗi cuốn, tùy mức độ hư hỏng. Ông cảm thấy thích thú nhất với những cuốn sách được khách yêu cầu phục chế lại làm sao cho “giống y như cũ”, dù bìa sách có rách hay mục vẫn phải giữ lại chứ không xé bỏ thay bìa mới. “Nghề này cũng thú vị, có nhiều cuốn sách hay tôi tranh thủ đọc, nhờ vậy mà biết được thêm nhiều thứ”, ông Rạng kể.

Cũng có thể vì thế mà cuốn sách về thi pháp, lý luận văn học khô khan như cuốn “Những vấn đề thi pháp Dostoevsky” của tôi ông Rạng đã nhận diện và “phẫu thuật” để nó có thể tồn tại. Trước khi về ông còn dặn: “Sách quý, đọc được, hiểu được, ngẫm được, giữ được thì càng về sau này càng hay”.

Căn nhà nằm trong con hẻm ở đường Lý Chính Thắng, quận 3 vừa là chỗ ở đồng thời là nơi làm việc của ông Võ Văn Rạng

"Chữa bệnh" cho sách cũ

Sách cũ do khách đem tới, tùy mức độ hư hỏng mà ông có những cách phục chế khác nhau