Theo thống kê của Sở Xây dựng Hà Nội, trên địa bàn thành phố hiện có hơn 1.500 chung cư cũ, được xây dựng từ năm 1960 đến cuối thập niên 90 thế kỷ trước. Số lượng chung cư cũ tập trung nhiều nhất tại các quận: Ba Đình, Đống Đa, Hoàn Kiếm, Hai Bà Trưng, Thanh Xuân... Trải qua hàng chục năm sử dụng, đến nay phần lớn các khu tập thể cũ này đã xuống cấp, cũ nát, xập xệ. Thậm chí, nhiều tòa nhà đang ở mức nguy hiểm đe dọa nghiêm trọng sự an toàn của người dân, tuy nhiên việc triển khai cải tạo, di dời vẫn chỉ biết chờ đợi theo kiểu "nước đến chân mới nhảy".

Tập thể Bộ Tư pháp (ngõ 35 Kim Mã Thượng, Cống Vị, Ba Đình, Hà Nội), các đơn nguyên 1, 3 nằm trong diện di dời theo Quyết định 2000/UBND-XDGT về việc tổ chức di dời khẩn cấp các chủ sở hữu, người sử dụng nhà nguy hiểm có nguy cơ sụp đổ trên địa bàn quận Ba Đình và người dân phải di dời ra khỏi nhà nguy hiểm cấp độ D.

Tuy nhiên, khá kỳ lạ các hộ dân ở đơn nguyên số 2 lại tỏ ra khá bình thản sinh sống. Họ cho rằng "nằm giữa" không bị ảnh hưởng 2 đơn nguyên bên cạnh. Nếu tòa đơn nguyên 1 và 3 có vấn đề gì thì ai có thể khẳng định được sự an toàn cho các tòa bên cạnh (!?).

Bên tay trái là đơn nguyên số 2, bên phải là đơn nguyên số 3 (Tập thể Bộ Tư Pháp) nghiêng không kém "tháp Pisa" của Ý, trong diện nguy hiểm cấp độ D buộc các hộ dân phải di dời.

Tương tự tập thể Bộ Tư Pháp, hàng chục hộ dân sống tại nhà B2 Ngọc Khánh (quận Ba Đình) hằng ngày vẫn phải ra, vào trong tòa nhà lún, nứt. Tập thể B2 từng được phóng viên PetroTimes ghi trận về tình trạng nghiêng cách đây... 10 năm, giờ quay lại hiện trạng vẫn "y nguyên", tòa B2 vẫn nghiêng ra phía đường Nguyễn Chí Thanh, tường nhà nhiều nơi bong tróc, mục nát. Một người dân sống tại đây cho biết, sau nhiều năm sử dụng, dãy nhà xuống cấp, xập xệ, hệ thống điện nước nhập nhằng, lộn xộn như “ma trận”, mạnh nhà ai nhà ấy làm đã khiến hạ tầng kỹ thuật trong khu vực thiếu đồng bộ, khó sửa chữa.

Cận cảnh "tập thể nghiêng" B2 Ngọc Khánh

Lần cải tạo gần nhất của tòa nhà cầu thang 2 (B2) là năm... 1990 với phương án là gọt đi 2 tầng trên, hiện tại ở trong tình trạng xuống cấp, trông mất mỹ quan.

Khu tập thể Thành Công được xây dựng từ những năm 70, 80 của thế kỷ trước. Hầu hết đã ở tình trạng xuống cấp, nhiều tòa nhà nằm trong cấp độ D cần phải di dời. Bên cạnh đó, tình trạng người dân tự ý cơi nới, tạo “chuồng cọp” lấn chiếm không gian chung để tăng diện tích sử dụng đã gây ảnh hưởng kết cấu, khả năng chịu lực, chịu tải công trình. Nhiều nhà vì không gian chật hẹp nên cơi nới, mở rộng ra phía trước, phía sau để tăng diện tích ban công, khiến bộ khung khu nhà quá tải, chỉ chực ngày bung vỡ. Nhìn từ bên ngoài, toàn bộ khu tập thể Thành Công là một mớ lộn xộn, nhà thò ra, nhà thụt vào, chênh vênh, cũ nát.

Đơn cử như tòa khu G6A Thành Công hiện đang xuống cấp nghiêm trọng, được cơ quan chức năng xác định thuộc mức độ nguy hiểm nhất (cấp độ D). Đây được đánh giá là khu tập thể tồi tàn và nguy hiểm bậc nhất Hà Nội hiện nay.

Được đưa vào sử dụng từ năm 1987, qua thời gian, khu tập thể G6A Thành Công xuống cấp nghiêm trọng. UBND phường Thành Công đã có phương án di dời dân đến nhà tạm cư từ năm 2016. Tuy nhiên, tới thời điểm hiện tại vẫn còn hộ dân bất chấp nguy hiểm sinh sống.

Nguyên nhân của sự việc này là do các hộ dân khu tập thể G6A Thành Công cho rằng phương án kỹ thuật kiểm định của các cấp chính quyền chưa phù hợp và chính xác, cần phải bổ sung một số hạng mục nữa nên đến nay kết quả của việc kiểm định vẫn chưa nhận được sự đồng thuận, nhất trí của người dân. Ngoài vấn đề trên, nhiều người dân tại đây chưa chịu di dời vì kế hoạch xây lại khu tập thể G6A Thành Công vẫn chưa rõ ràng. Các hộ dân đều mong muốn được tái định cư tại chỗ.

Biển thông báo tình trạng nguy hiểm tại nhà G6A

Tòa G4 được cho là "còn tốt nhất" khu tập thể Thành Công

Cùng cảnh ngộ với tập thể Thành Công, các dãy nhà tại tập thể Giảng Võ cũng đã xuống cấp từ nhiều năm nay với những vết sụt lún như nhà C8, nhiều lớp bê tông bong tróc, để lộ khung sắt gỉ sét… Phần lớn hạng mục từ ngoài vào trong đều đã mục nát, xập xệ, ẩm mốc, không còn đáp ứng được nhu cầu sinh hoạt hằng ngày của người dân.

Tại Giảng Võ, các khu chung cư D1, C8, B5, C5.. phần lớn các hạng mục của căn nhà đã xuống cấp, hư hỏng, thậm chí khu nhà thuộc diện chỉ đạo phải di dời khẩn cấp.

Thời gian qua có gần 20 doanh nghiệp được UBND TP Hà Nội cho phép lập đề án quy hoạch và phương án thiết kế cải tạo và xây dựng lại nhà tập thể, chung cư cũ. Tuy nhiên, quá trình triển khai thực hiện đang gặp nhiều khó khăn, do hầu hết các phương án thiết kế từ doanh nghiệp đều liên quan việc nâng chiều cao xây dựng và bị nhiều hạn chế bởi Luật Quy hoạch, Luật Thủ đô…

Bên cạnh đó, hầu hết các căn hộ tập thể, chung cư cũ trong quá trình sử dụng đều bị người dân cơi nới, khiến việc xác định diện tích bồi thường gặp khó khăn. Ngoài ra, do nhiều khu nhà nằm ở vị trí “đất vàng” nên chủ sở hữu thường không thống nhất với mức bồi thường giải phóng mặt bằng. Thế nên, dù nhiều khu nhà đã hết hạn sử dụng từ lâu nhưng người dân vẫn đòi hệ số bồi thường gấp ba lần so quy định Nhà nước.

C8 Giảng Võ nằm trong diện nguy hiểm cấp D buộc phải di dời nhưng còn nhiều vướng mắc chưa thể thực hiện.

Đánh giá thực trạng này, đại diện Sở Xây dựng Hà Nội cho rằng, có nhiều nguyên nhân, trong đó, quy định pháp luật còn nhiều bất cập như không thể đạt được sự thống nhất của tất cả chủ sở hữu về lựa chọn chủ đầu tư xây dựng lại chung cư. Tình trạng phổ biến là một bộ phận người dân không đồng tình với phương án bồi thường, dù số đông đã đồng thuận, dẫn đến dự án bị chững lại.

Hàng trăm hộ dân tập thể C5 Giảng Võ vẫn ngóng chờ từng ngày phương án cải tạo.

Hơn 40 năm sống ở chung cư B5 Giảng Võ, bà Nguyễn Thị Chung cho biết, mỗi khi trời mưa, các hộ dân đều phải chịu chung cảnh thấm dột, nhất là tầng 5 - vị trí cao nhất của khu nhà này. Cư dân không thể khắc phục hết tình trạng nước mưa ngấm qua khe tường gây ẩm mốc và lở tường. "Chúng tôi luôn mong mỏi có một nơi ở mới vì việc chờ đợi đã quá lâu. Hy vọng sẽ sớm có dự án triển khai xây dựng khu tập thể này để cư dân có thể sống trong môi trường an toàn và tiện nghi hơn. Khi có dự án được triển khai mang tính khả thi và có lộ trình rõ ràng, người dân sẵn sàng dời đi theo đúng yêu cầu, quy định từ thành phố” - bà Chung nói.

Các căn hộ trên tầng 5 hầu hết xuống cấp nặng, tường bong tróc, thấm dột, lộ cốt thép bên trong