Nguồn đầu tiên phát đi câu chuyện hoang đường này là kênh truyền hình Fox News của Mỹ. Kênh này dẫn nguồn tin từ Viện Nghiên cứu Cuba và Cuba - Mỹ thuộc Đại học Tổng hợp Miami cho biết, các binh sĩ Cuba đang hiện diện ở Syria và sẽ tham gia chiến đấu chống lại các nhóm vũ trang chống lại chính quyền của Tổng thống Syria Bashar al-Assad, lực lượng vốn được Washington hậu thuẫn.

Để thêm tính ly kỳ, hấp dẫn, Fox News “rào trước” rằng, đây là các thông tin tình báo được tiết lộ ngay sau khi Bộ trưởng Quốc phòng Cuba, Tướng Leopoldo Cintra Frias, vừa đến thăm Syria. Để tăng thêm tính chi tiết, Fox News dẫn thêm một số nguồn tin khác khẳng định những binh sĩ Cuba đang có mặt ở Syria là thành viên của 2 lực lượng đặc nhiệm và bán quân sự của Cuba và có thể họ đã được đào tạo ở Nga, tới Syria cũng bằng máy bay Nga.

Để tăng thêm tính “chân thực”, Fox News dẫn lời Giám đốc Viện Nghiên cứu Cuba và Cuba - Mỹ, ông Jamie Sachliki kể lại chuyện: Một sĩ quan tại sân bay Damascus đã kể về 2 chiếc máy bay của Nga chở quân đội Cuba. Viên sĩ quan này đã nói chuyện với binh lính Cuba và được biết họ bay đến Syria để hỗ trợ quân đội Chính phủ của Tổng thống Assad bởi họ là chuyên gia trong việc điều khiển các xe tăng của Nga!?

Bản tin trên Fox News về việc Cuba cho lính tham chiến ở Syria trợ giúp chính quyền Assad

Tiếp đến, Fox News lại dẫn bình luận của một quan chức Arập giấu tên nói rằng, những diễn biến này là không có gì là đáng ngạc nhiên bởi Nga đã có quan hệ truyền thống với Cuba. Moskva đã cung cấp các trang thiết bị quân sự cho Havana và Cuba cũng từng giúp quân đội Liên Xô trong các chiến dịch quân sự ở Angola hồi thập niên 70 của thế kỷ trước. Quan chức kể trên cũng nhận xét rằng quy mô quân đội Cuba dù nhỏ nhưng rất quy củ, được huấn luyện rất bài bản.

Trong bối cảnh phương Tây đang rất khó chịu với sự can thiệp của Nga vào cuộc khủng hoảng Syria, cũng như bất mãn với những thành quả của Nga trên mặt trận chống IS, thông tin kể trên lập tức trở thành đề tài “nóng” trên báo chí và các mạng xã hội. Kết quả là, ai cứ nghi ngại thì vẫn nghi ngại, còn muốn tin thì sẽ tin và lợi dụng thông tin cho những mục đích nhất định của mình. Điển hình là việc các nghị sĩ Đảng Cộng hòa Mỹ, dù biết mồn một những thông tin đó chưa hề được kiểm chứng, vẫn kiếm cớ chỉ trích chính quyền Tổng thống Barack Obama vì hàn gắn quan hệ với Cuba.

Phải đến khi Người phát ngôn Nhà Trắng Josh Earnest lên tiếng khẳng định Chính phủ Mỹ hoàn toàn không phát hiện bất kỳ bằng chứng nào cho thấy binh sĩ Cuba có mặt ở Syria và Chính phủ Cuba tuyên bố bác bỏ thông tin vô trách nhiệm và không có căn cứ trên thì những bình luận ác ý nhằm vào Havana mới lắng xuống.

Tuy nhiên, sự thêu dệt của truyền thông phương Tây về việc “binh sĩ Cuba tham chiến ở Syria” một lần nữa lại nhắc nhở chúng ta về sức mạnh ghê gớm của truyền thông và sự nguy hiểm của căn bệnh thêu dệt kinh niên cố hữu của truyền thông phương Tây. Không ai khác, chính báo chí Mỹ và phương Tây giữ vai trò quan trọng việc “dọn đường”, “châm ngòi” cho chính quyền Mỹ tiến hành can thiệp quân sự vào Iraq, lật đổ chế độ của Tổng thống Saddam Hussein vào năm 2003 - trở thành một trong những nguyên nhân chính biến Iraq từ một quốc gia hùng mạnh ở Trung Đông trở thành mảnh đất màu mỡ cho sự hình thành và phát triển của các nhóm khủng bố, điển hình là IS, khiến thế giới bất ổn và biến động trong các cuộc khủng hoảng đơn, khủng hoảng kép ngày nay…

Đó là vào tháng 9/2002, Judith Miller - phóng viên tờ New York Times - một trong những tờ báo lớn và uy tín hàng đầu nước Mỹ đã dẫn nguồn tin từ các quan chức Mỹ khẳng định Iraq nhập các ống kim loại để làm giàu uranium. Miller “tiên tri” rằng: “Iraq đang tăng cường nỗ lực sản xuất vũ khí hạt nhân và mở cuộc truy lùng nhiên liệu toàn cầu để chế tạo bom nguyên tử”.

Những bài báo và nguồn tài liệu của Miller sau đó đã được chính quyền George Bush sử dụng “làm bằng chứng” để phát động chiến tranh xâm lược Iraq và lật đổ chế độ Saddam Hussein, bất chấp việc không nhận được nghị quyết phê chuẩn của Liên Hiệp Quốc (do thiếu chứng cứ) và sự phản đối của thế giới.

Mặc dù Iraq đã tỏ ra hợp tác và đã phải rất “khổ sở” cố gắng chứng minh mình chẳng hề sở hữu vũ khí hủy diệt hàng loạt, Mỹ vẫn chẳng đoái hoài và chiến tranh đã xảy đến. Điều trớ trêu là sau khi đã tiến quân vào Iraq và hạ bệ được ông Saddam Hussein, Mỹ và đồng minh của mình vẫn không tài nào tìm được vũ khí hủy diệt hàng loạt ở đây. Vũ khí hạt nhân thì không thấy đâu, mà chỉ thấy một sự thật là hàng nghìn lính Mỹ và hàng trăm nghìn thường dân Iraq đã thiệt mạng vì một lý do bịa đặt.

Trong khi đó, cựu Tổng thống Mỹ George W Bush từng tâm sự trong cuốn Hồi ký xuất bản năm 2010 rằng vẫn cảm thấy “day dứt” vì đã không tìm thấy vũ khí hủy diệt hàng loạt tại Iraq, nguyên nhân chính khiến ông phát động cuộc tấn công lật đổ chính quyền Saddam Hussein. Còn phóng viên Miller đã tự biện hộ: “Việc của tôi không phải là kiểm tra thông tin của chính phủ. Nhiệm vụ của tôi là nói cho độc giả tờ New York Times biết chính phủ nghĩ gì về kho vũ khí của Iraq”!

Thế mới thấy “tự do báo chí” vốn nên được khuyến khích nhưng “tự do báo chí” cũng là một con dao hai lưỡi, nếu các nhà báo không giữ một nguyên tắc nghề nghiệp tối thượng của mình là đánh giá, phân tích thông tin, trước khi dùng ngòi bút của mình lan tỏa thông tin và trở thành công cụ cho một phe phái nào đó.