Chuyện 21 - Cái học trị quốc bình thiên hạ

Thời Nguyên, Hồ Thạch Đường nhận chiếu vời vào kinh, Thế Tổ gọi vào bệ kiến. Không may, cái mũ đan bằng tre trên đầu của Thạch Đường nghiêng đi, đúng lúc nhà vua đang hỏi về sở học, Thạch Đường thưa:

- Sở học của thần cũng là đạo học trị quốc, bình thiên hạ.

Nhà vua cười:

- Ngay cái mũ của khanh cũng không được ngay thẳng thì làm sao nghĩ tới chuyện bình thiên hạ!

Trần Phồn không bao giờ quét tước nhà của mình, vì để không quên ý nguyện quét cho thiên hạ sạch sẽ.

Thạch Đường có cái mũ không ngay thẳng, ý định có lẽ ở chỗ nói rằng chí lớn của mình không phải ở cái mũ. Tiếc thay lại không nói được ý này ra. Viên Phù Công nói rằng:

- Nếu ông ta, không đến lúc ấy mới đọc lại sách Đại học thì việc không đến nỗi xảy ra như vậy.

Chuyện 22 - Y phục cẩn thận trả lời anh

Em trai của Tế tửu Lưu tên là Tiến tính tình nghiêm cẩn vô cùng. Buổi tối Lưu Tế tửu thường có việc gọi Tiến. Nhưng mỗi lần như vậy, Tiến đều không trả lời ngay, mà phải tụt khỏi giường, mặc quần áo cẩn thận vào rồi mới lên tiếng.

Tế tửu lấy làm lạ tại sao lâu thế mới trả lời được. Nghe căn vặn, Tiến đáp:

- Đang thắt đai chưa xong!

Chuyện 23 - Có kỹ nữ trong lòng

Hai phu tử họ Trình đến dự tiệc ở nhà một sĩ phu, có cả kỹ nữ mời rượu. Y Xuyên phất tay áo đứng dậy. Minh Đạo ngồi uống cho tới tận tiệc tan mới về.

Hôm sau, Y Xuyên đến thư phòng của Minh Đạo với tâm trạng không vui. Minh Đạo lên tiếng:

- Hôm qua trong tiệc có kỹ nữ, nhưng trong lòng Minh Đạo này thì không có kỹ nữ nào cả. Hôm nay thì ở thư phòng này không có một kỹ nữ nào, nhưng trong lòng tiên sinh thì lại có kỹ nữ vậy.

Y Xuyên tự cho rằng mình không theo kịp Minh Đạo.

Chuyện 24 - Vương, Lưu nằm ngủ

1. Vương Văn Công, hiệu Nghi Tĩnh, chấn hưng được cơ nghiệp cha ông, nổi tiếng một thời. Mỗi lần nằm ngủ, chắp hai tay như vái chào, sợ rằng trong mộng gặp các vị tổ tiên của giòng họ.

Gặp các vị tổ tiên thì phải mũ áo cân đai, lạy chào nghiêm cẩn. Sao lại chỉ có chắp tay không thôi!

2. Lưu Từ, người thời Ngũ đại, thường mặc đủ cả mũ, áo giáp trong khi nằm ngủ. Họ Lưu nói với mọi người:

- Ta vì những thứ này mà có được phú quý như hôm nay, làm sao một ngày mà quên nó cho được!

Thế thì những người đậu Tiến sĩ phải nằm với sách, với nghiên, các nhà buôn thì phải ngủ với phân, nằm với tro bếp hay sao?

Chuyện 25 - Kính trọng vợ

1. Tiết Xương Tự người đời Đường, mỗi lần gặp vợ, giữ vẻ mặt rất nghiêm trang, đúng lễ nghĩa. Trước tiên là cho hầu gái báo trước cho vợ, sau đó thắp nến tới phòng, bàn bạc công việc xong xuôi, uống trà, ăn hoa quả rồi quay ra. Còn như muốn ngủ lại thì ngỏ lời:

- Xương Tự xem việc nối dõi là trọng đại. Hôm nay đã xem ngày giờ rất tốt.

Sau đó vợ báo qua hầu gái là có thể, Xương Tự mới vào.

2. Phàn Anh bị bệnh, nằm trong phòng. Vợ sai hầu gái tới chăm sóc. Anh đáp lễ. Có người hỏi, anh đáp:

- Vợ, thế cũng đủ rồi!

(Còn tiếp)

Theo "Cổ kim tiểu sử của Phùng Mộng Long"