Thấy một ông già nhỏ bé, với chiếc tẩu thuốc cong queo và cây gậy trứ danh, cánh ký giả có vẻ thất vọng:

- Thưa ngài, bề ngoài của ngài chẳng có chút gì hình sự cả.

Nhà thám tử nhún vai:

- Tôi rất tiếc. Tôi không cơ bắp, không lái xe như bay hoặc bắn súng cả hai tay. Tôi không biết tắm biển với người đẹp. Tôi không đủ sức giết một con ruồi. Tôi chỉ biết dùng cái đầu của mình một cách vụng về thôi.

Một nhà báo tiến lên hỏi:

- Thưa tiền bối, ý ngài nói là mọi vụ án đều có thể khám phá thủ phạm bằng cách phân tích và suy diễn?

- Một cách khoa học! - Nhà thám tử khẳng định.

Nhà báo bèn rút ra hai tập tiền:

- Vậy xin ngài cho ý kiến về hai xấp tiền này.

Sherlock Holmes cầm một xấp lên ngắm nghía vài giây rồi nói ngay:

- Đây là tiền cát-sê của một nam ca sĩ.

Mọi người ồ lên:

- Sao ngài biết?

- Vì các ca sĩ có thói quen nắm chặt micrô và nắm tiền cũng vậy nên xấp này bị quăn ở hai bên. Đấy là đặc điểm thứ nhất. Tiền thù lao luôn luôn bị bầu rút bớt, nên nó thường là con số lẻ, đấy là điểm thứ hai. Ca sĩ để tiền trong hộp trang điểm, nên có một số bụi phấn. Dựa vào chất lượng phấn, biết ngay đây là một ca sĩ hạng B. Đây là ca sĩ nam vì tiền có mùi thuốc lá, nhưng có thể là nam “bóng” vì thuốc lá này rất nhẹ, người ta chỉ hút lấy dáng và hút cho sang. Vài tờ giấy bạc bên ngoài có mùi ốc nướng, chứng tỏ ca sĩ sau khi nhận tiền có đi ăn ốc vỉa hè và ăn trong đêm khuya, lúc rút tiền không muốn cho bạn bè nhìn thấy mà chỉ thò tay vào túi giật mạnh nên có một vài bột giấy bị vướng vào dây thun. Xấp tiền cũng thoảng mùi xăng dầu, chứng tỏ chủ nhân ngồi xe suốt đêm khi đi hát ở tỉnh. Xăng này có pha dầu hôi, chứng tỏ là xe đò, không phải xe nhà nên ca sĩ này nghèo. Lúc lĩnh tiền, ca sĩ có khóc với ông bầu, sau đó dùng tay quệt nước mắt rồi cầm tiền nên có những tờ dính chất tẩy trang.

Đám đông im lặng như tờ. Thám tử cầm xấp tiền thứ hai lên:

- Đây là tiền của một sinh viên lên thành phố học đại học. Nó bỏ trong túi quần, ngồi xe ôm nên tiền dính bết vào nhau. Các đồng tiền rất khác nhau về màu sắc và độ cũ nát, vì đây là tiền của người nông dân bán sản phẩm gom góp, một số tờ bạc bị mốc vì cất quá lâu, một số tờ bạc khác lại nhàu vì nắm chặt trong tay. Xấp tiền này được một bà già đếm cẩn thận nên có dính quết trầu và được buộc bằng ba lần dây thun chứng tỏ họ rất nâng niu. Thí sinh này khi lên thành phố thì diện một chiếc quần mới, nên tiền có mùi hồ. Quần này đi từ biên giới Campuchia sang nên mùi hồ là hồ Thái Lan và do đó, ta biết chủ nhân của quần ở miền Tây. Cứ chốc chốc chủ nhân lại sờ lại tiền nên những tờ bên ngoài mang dấu tay chằng chịt. Có thể số tiền này được chuẩn bị cho cuộc sống mới ở thành phố sau khi tốt nghiệp.

Một nhà báo lại đưa tiếp bọc tiền để thách đố thám tử nhận diện tiền bẩn, tiền sạch.

Nhà thám tử đón lấy, xem xét một thoáng rồi nói:

- Đây là tiền giải thưởng cuộc thi hoa hậu. Tiền này lấy từ nhà tài trợ. Tiền vay ngân hàng nên tiền mới tinh và theo đúng số thứ tự sêri. Còn đây là tiền cát-sê của diễn viên hài. Tiền này được gói kín vì sợ kẻ này biết con số của kẻ khác và được để trong tờ biên nhận để trống con số, có sẵn các số không nên nhiều hình tròn, bà con gọi là to như cái bánh xe.

Tất cả đồng loạt vỗ tay. Một nhà báo đưa ra hai xấp cuối cùng:

- Thưa ngài, đây là hai thứ tiền gì?

Nhà thám tử liếc qua nhanh như chớp đoán ngay:

- Đây là tiền bồi dưỡng và tiền hối lộ. Chỉ có chúng mới giống hệt nhau!

Một nhà báo tiếp lời:

- Dạ thưa tiền bối, số tiền của cậu sinh viên chỉ đủ để chạy việc chứ không thể chạy chức, chạy quyền,

Thám tử hỏi lại:

- Chạy là cái gì? Sao phải chạy và thế nào là chạy chức chạy quyền?

Các ký giả nhìn nhau. May sao nhà văn tác giả kịch bản đỡ lời:

- Thưa tiền bối, chạy việc là biếu xén mấy cha tổ chức để xin việc làm. Còn chạy chức, chạy quyền là mua quan bán tước của những kẻ xấu như Iago trong tác phẩm lừng danh Othello của Shakespeare. Ngài có thể thử xem trong số quan chức ngồi trên kia ai là người chạy chức, ai là kẻ chạy quyền được không?

Thám tử bối rối:

- Ta chỉ xét hiện vật, hiện trường khi không có thủ phạm. Số quan chức này ăn mặc, nói năng y chang nhau, chỉ có thể biết ai là quan lớn ai là quan nhỏ chứ quan tham nhờ chạy như ở đây thì bó tay luôn.

- Vâng bó tay luôn - Cánh ký giả tiếp lời thám tử.

Cuộc họp mặt kết thúc. Thám tử vội ra sân bay về nước.

Thuận Ngôn (sưu tập)