Quái dị ở chỗ, trứng ung là thứ phế phẩm mà từ trước đến nay người ta chỉ dùng cho chó, lợn, hoặc đem tiêu hủy thì nay lại được đem ra ăn như một thứ tiên dược giường chiếu. Tôi đã rùng mình khi có gã tráng niên to khỏe thẽ thọt vào tai: “Trứng phải bắt đầu bốc mùi thum thủm thì mới ngon, chất lượng mới rõ rệt, em thử thì sẽ biết liền”.

Cả làng cùng chuộng

Xã Tản Lĩnh, huyện Ba Vì, Hà Nội có lẽ là một đầu mối cung cấp gà giống lớn nhất cả nước. Không phải là bây giờ mà từ ngày xưa, địa phương này đã mặc nhiên được coi là vựa gà giống với những trang trại gà rất lớn như: Trang trại gà Việt Nam - Cuba; Lò ấp trứng Xuân Sơn…

Anh Nguyễn Văn Niên, chủ trại ấp trứng Vạn Khởi kể chuyện: “Bây giờ, nghề ấp trứng bán giống không cho thu nhập cao nữa vì gà rất khó bán, gà giống và cả gà thịt nhập lậu tràn lan, giá thì rẻ, trong khi gà trong nước thì không thể rẻ hơn được nữa. Thế nhưng, lãi ít thì vẫn phải gắng gượng mà làm, bởi đây là nghề truyền thống đã gắn bó từ mấy đời rồi”.

Nhà anh Niên trước hoàn cảnh khó khăn đã giảm sản lượng trứng ấp xuống, trước ấp hàng vạn quả mỗi lứa, nay chỉ còn 2.000 quả. Mỗi lứa ấp khoảng 20 ngày, tỷ lệ trứng đạt khoảng 80%, nghĩa là trong 2.000 quả trứng đem vào lò ấp thì chỉ có 1.600 quả nở thành gà, còn 400 quả thì không… lộn được, gọi là trứng ung. Cả xã có hàng chục lò ấp như thế thì số lượng trứng ung xuất ra mỗi lứa cũng không phải là ít.

Trứng ung trở thành món ăn thường xuyên của cánh đàn ông xã Tản Lĩnh, Ba Vì, Hà Nội

Trước đây, trứng ung là một thứ phế phẩm thường được gom vào nấu lẫn cám lợn hoặc để nuôi chó. Có bận gặp bão, trứng dính nước mưa, mất điện không đủ nhiệt độ nên trứng ung cả lò thì người ta đành tìm cách đào hố mà lấp xuống bởi thứ này để quá ngày thì bốc mùi khủng khiếp. Thứ này dĩ nhiên là đặc sản của lợn vì nó nhiều dinh dưỡng, lợn ăn lớn nhanh như thổi. Nhưng, tuyệt nhiên nó chưa bao giờ là thức ăn cho người.

Bỗng dưng, cách đây vài tháng, có đám thanh niên đi làm ăn ở Lâm Đồng về làng đã mang thứ “Viagra trứng ung” phổ biến cho cánh đàn ông trong xã Tản Linh. Anh Nguyễn Văn Bộ, 44 tuổi - một tín đồ của món ăn kì dị này vui vẻ kể: “Lúc đầu nghe nói thì cũng thấy ghê ghê, nhưng ăn thử một vài lần rồi quen, quen rồi thấy ngon, ăn nhiều cũng chẳng vấn đề gì. Bổ béo cường dương gì tớ cũng chẳng biết nhưng đại khái là nó rẻ, rẻ hơn rất nhiều so với trứng thường. Tớ đã dùng món này mấy tháng nay rồi, mỗi ngày ăn 2 quả, sức khỏe cũng bình thường, không thấy có gì lạ”.

Theo anh Bộ thì trứng ung sau khi xuất từ trại ấp ra nên ăn trong vòng 10 ngày, không thì sẽ bốc mùi rất khó chịu, cố mấy cũng không nuốt nổi. Nếu ăn đúng hạn, trứng ung cũng hơi nặng mùi nhưng vẫn còn ngậy. Đem trứng ung luộc kỹ, thêm chút giấm ớt, lá răm nữa là thành món đặc sản. Trước thì ở Tản Lĩnh chỉ có vài người bạo miệng dám ăn, giờ thì rất nhiều người ăn, như thể phong trào và món trứng ung nghiễm nhiên trở thành một phát hiện mới trong thú ẩm thực của người dân nơi này. Thanh niên cũng ăn, trung niên cũng ăn và cả cụ già cũng ăn.

Tôi đã nghe chính miệng chị Hiền, một người bán trứng rong ở Tản Lĩnh kể lại rằng, bà nội chị năm nay đã ngoài 70 tuổi, thử ăn trứng ung được mấy tháng nay rồi, trước bà bị bệnh đau đầu kinh niên, giờ chẳng biết có phải tác dụng của trứng ung hay không mà căn bệnh này đã thuyên giảm hẳn, sức khỏe nhìn chung không vấn đề gì (!?). Chẳng biết có phải chị nói thế để chúng tôi đồng ý mua trứng hay không và cũng chẳng biết được trứng ung thực sự có tác dụng bồi bổ sức khỏe hay không nhưng phong trào ăn trứng ung là có thật.

Bằng chứng là, trứng ung được bày bán đại trà ở chợ Gốc Mít - phiên chợ chiều được coi là phiên chính ở xã Tản Lĩnh. Trứng thường và trứng ung được bày riêng rẽ từng loại và có vẻ như… trứng ung đắt hàng hơn trứng thường. Giá trứng thường thì khoảng 5 nghìn đồng/1 quả còn giá trứng ung chỉ có 5 trăm đến 1 nghìn đồng/1 quả.

Khi chúng tôi hỏi mua với số lượng lớn thì bà bán trứng lắc đầu bảo: “Các cậu muốn mua nhiều thì phải vào hỏi ở các lò ấp trứng. Nhưng phải hỏi ngay sau khi trứng vừa ra lò vì trứng ung không để lâu được. Các chủ lò ấp thường mang ra chợ giao bán ngay nên không dự trữ với số lượng lớn đâu. Tôi nghe mấy chị khách hàng quen nói mua cho chồng vì nó rất tốt cho đàn ông. Tôi là nông dân nên chả biết thực hư thế nào, chỉ biết người ta nói sao thì nghe vậy. Nhưng tôi thì nghĩ đơn giản rằng, đã là trứng thì phải tốt rồi. Trên đời này chả thứ gì bổ bằng trứng nên chả tốt cái nọ thì cũng tốt cái kia, cậu ạ”, bà bán trứng phân trần một hồi khi chúng tôi hỏi về tác dụng của trứng ung.

Nhiều độc tố nguy hiểm

Để hiểu rõ tác dụng thực sự của trứng ung, chúng tôi đã cất công tìm hỏi rất nhiều người từng ăn món này ở xã Tản Lĩnh, xã Tiền Phong, huyện Ba Vì. Phần đông họ đều bảo không biết thực sự tác dụng của trứng ung, cũng chưa từng đọc thứ tài liệu nào về món ăn này. Họ nghe mọi người mách nhau ăn thử, thấy không vấn đề gì rồi ăn thường xuyên. Trứng ung rất rẻ, giá chỉ bằng 1/10 trứng thường nên ăn thoải mái, không lo tốn tiền.

Khi tôi hỏi về tác dụng cường dương của trứng ung thì mọi người đều lắc đầu và bảo rằng, họ mới chỉ nghe nói thế chứ họ ăn vào hoàn toàn không thấy tác dụng đó.

Một số người khác thì lắc đầu quầy quậy khi được hỏi. Anh Mai Văn Thích, 42 tuổi ở xã Tản Lĩnh nhăn mặt nói: “Món đấy tôi cũng thử rồi nhưng không nuốt được, mùi khó chịu lắm. Cố ăn thử vài miếng bị đau bụng đi ngoài luôn nên chỉ dám thử một lần rồi cạch. Vả lại, trứng ung là loại trứng đã hỏng thì làm gì còn bổ béo, ăn vào không khéo mang bệnh”.

Theo tìm hiểu của chúng tôi, gần đây, không chỉ ở Ba Vì mà nhiều nơi khác, đặc biệt là trong thành phố Hồ Chí Minh cũng đang rộ lên phong trào ăn trứng ung để tăng cường sức khỏe cho đàn ông. Phong trào này xuất phát từ một nghiên cứu mới được đăng tải trên DailyMail (Anh), có đưa thông tin loại khí cơ bản trong mùi trứng ung (H2S) có thể được dùng để tạo ra một loại thuốc cương dương mới thay cho Viagra, sau khi các nhà khoa học phát hiện loại khí này làm tăng khả năng cương cứng ở đàn ông. Chính từ thông tin này khiến người ta lại càng tin rằng, trứng ung là một “thần dược” có thể giúp đàn ông cải thiện sinh lý. Nhưng sự thật thì trứng ung có chất H2S và có tác dụng giống Viagra hay không thì đến nay tại Việt Nam vẫn chưa có câu trả lời.

Nói về vấn đề này, bác sĩ Phan Bích Nga, Phó giám đốc Trung tâm Khám dinh dưỡng (Viện Dinh dưỡng Quốc gia) cho biết, trứng ung là loại trứng đưa vào ấp nhưng không nở thành con do không được thụ tinh, hoặc bị hỏng trong quá trình ấp do ảnh hưởng của nhiệt độ, môi trường. Do vậy, protein trong lòng đỏ trứng đã bị biến chất, có độc vì lưu huỳnh trong trứng đã biến thành sulfur hidro (mùi trứng thối). Khi trứng bị ung thì không còn chất dinh dưỡng vì protein đã bị tiêu hủy. Bên cạnh đó, vỏ trứng không còn tác dụng bảo vệ nên có nhiều vi khuẩn dễ dàng xâm nhập, bao gồm cả các ký sinh trùng và vi khuẩn thương hàn, sinh ra nhiều độc tố rất nguy hiểm cho cơ thể.

Đối với những trường hợp như gia đình của chị Hiền, bác sĩ Phan Bích Nga giải thích, có thể do họ có thói quen ăn loại thực phẩm này từ lâu nên cơ thể đã thích nghi, không có biểu hiện bị ngộ độc. Song, xét về góc độ bảo vệ sức khỏe lâu dài, chuyên gia dinh dưỡng khuyên người dân không nên sử dụng trứng ung, vì đây không phải là thực phẩm an toàn.

Minh Tiến