Hiện tại, hộ khẩu đang còn quan trọng trong việc giải quyết nhiều giao dịch. Không có hộ khẩu thì không thể làm được chứng minh thư, sổ đỏ, vay vốn ngân hàng, mua bảo hiểm, xác định hộ nghèo… Nhiều công việc bị lỡ dở chỉ vì thiếu hộ khẩu. Ngay cả khi có sổ hộ khẩu rồi, khi đi làm chứng minh nhân dân (CMND) bây giờ là căn cước công dân (CCCD) thì vẫn phải giải quyết những vướng mắc không đáng có.

Trước đây, khi công an cấp sổ hộ khẩu cho các hộ gia đình thì chỉ ghi năm sinh của các nhân khẩu mà không ghi ngày, tháng sinh, mặc dù tờ khai của các nhân khẩu đã có đầy đủ. Nay đi làm lại CMND (nếu mất) hoặc làm CCCD mới thì công an yêu cầu phải mang sổ hộ khẩu đi xin bổ sung ngày, tháng sinh. Khâu này phải đợi mất ít nhất 1 tuần, lâu thì 10 ngày. Làm thẻ phải đợi khoảng 2 tuần, thậm chí 2 tháng vì hiện nay thiếu nguồn phôi. Khi làm xong thẻ CCCD thì phải nhớ ghi số thẻ vào dưới tên mình trong sổ hộ khẩu và được công an đóng dấu tròn nhỏ, đường kính cỡ 1cm đè lên dòng số đó mới có giá trị. Chưa kể nhiều trường hợp hộ khẩu một nơi, cư trú một nơi thì phải đợi xác minh và chưa chắc đã được làm thẻ.

Gần chục năm nay, nguyện vọng của người dân là có một tấm thẻ có thể thay thế nhiều loại giấy tờ, trong đó có sổ hộ khẩu. Qua nhiều bước chuẩn bị, đến nay, Bộ Công an mới được Thủ tướng đồng ý cho triển khai công tác này. Đầu tháng 11 tới, Bộ Công an sẽ triển khai xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư (gọi tắt là cơ sở dữ liệu quốc gia), tiến hành nhập dữ liệu thông tin của hơn 90 triệu công dân nước ta vào hệ thống công nghệ thông tin gồm 1 máy chủ tại Hà Nội, 1 máy chủ tại TP HCM. Cùng với đó, một hệ thống đường truyền tốc độ cao, các thiết bị kỹ thuật... được trang bị tới 63 tỉnh/thành phố, 713 quận/huyện và 11.000 xã/phường/thị trấn.

Mới đây, Thủ tướng đã đồng ý với chủ trương của Bộ Công an và giao Bộ Kế hoạch và Đầu tư tham mưu Thủ tướng để đề nghị Thường vụ Quốc hội và Quốc hội bổ sung dự án.

Lộ trình thực hiện dự án cơ sở dữ liệu quốc gia tiến hành trong khoảng 2 năm, tức đến cuối năm 2018 hoặc chậm nhất đầu năm 2019 hoàn thành. Trong đó, việc thu thập thông tin về công dân không thể chờ đến khi có dữ liệu đầy đủ của thẻ CCCD hay hộ tịch điện tử, mà sẽ thực hiện trước thông qua các nguồn như: tàng thư căn cước của Bộ Công an, cơ sở dữ liệu hộ tịch của Bộ Tư pháp, bảo hiểm xã hội... Trong trường hợp các nguồn vẫn chưa đủ, Bộ Công an sẽ tổ chức phát phiếu cho người dân cùng khai để thu thập thông tin của công dân. Qua đó, người dân sẽ được phát một mã số định danh (gồm 12 số như trên thẻ CCCD hoặc CMND loại mới). Sau khi có đủ thông tin, Bộ sẽ đồng loạt nhập dữ liệu để đảm bảo về tiến độ.

Bộ Công an cho biết, chậm nhất đến đầu năm 2019, khi làm thủ tục hành chính, công dân sẽ không cần phải mang sổ hộ khẩu, giấy khai sinh... mà chỉ cần cung cấp 3 thông tin chính: họ tên, mã số định danh cá nhân và chỗ ở là sẽ được giải quyết.

Bộ Công an cũng đưa ra kiến nghị với các bộ, ngành khác cần có sự phối hợp để thống nhất sử dụng công nghệ mới này, tạo thuận lợi cho người dân khi cần giải quyết công việc gì liên quan tới thủ tục hành chính.

Bộ Y tế là đầu mối đi tiên phong trong việc thực hiện đơn giản hóa thủ tục hành chính thông qua đề nghị bãi bỏ các quy định về hộ khẩu - điều kiện đang cản trở và hạn chế quyền công dân, ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng dân số. Bộ y tế nêu quan điểm: tất cả những gì gây cản trở cho người dân cần phải bỏ, trong đó có quy định về hộ khẩu. Nếu các bộ, ngành đều đồng thuận quan điểm trên đây thì sắp tới, người dân sẽ giảm được nhiều phiền hà mỗi khi phải giải quyết công việc liên quan đến thủ tục hành chính.

Hy vọng rằng, tiến độ triển khai dự án cơ sở dữ liệu quốc gia của Bộ Công an được Thủ tướng Chính phủ giao sẽ về đích đúng hẹn. “Đoạn trường” hộ khẩu của công dân sẽ sớm chấm dứt.