Đắt không xắt ra miếng

Cho đến nay Việt Nam mới chỉ có khoảng 20 phim lịch sử. Đây quả là một số lượng quá ít ỏi so với chiều dài lịch sử nước nhà. Nhưng điều đáng nói hơn là những tác phẩm có chất lượng tốt, còn lưu lại trong lòng khán giả có lẽ chỉ đếm trên đầu ngón tay. Có thể điểm tên một số bộ phim mà công chúng còn nhớ tới và yêu thích một thời như: “Phạm Công - Cúc Hoa”, “Đêm hội Long Trì”, “Thăng Long đệ nhất kiếm”, “Tráng sĩ Bồ Đề”… Tại hội thảo về nhân vật lịch sử trong phim truyện Việt Nam, Chủ tịch Hội Điện ảnh Việt Nam Trần Luân Kim đã đưa ra nhận định ngắn gọn: Phim lịch sử Việt Nam đang “thiếu và yếu”.

 Phim lịch sử hàng chục tỉ vẫn chưa được công chiếu

Cách đây 3 năm, trong đợt kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội, dòng phim lịch sử đã được giành cho rất nhiều cơ hội. Một loạt các phim lịch sử ra đời như “Long Thành cầm giả ca”, “Tây Sơn hào kiệt”, “Khát vọng Thăng Long” hay một số “siêu phẩm” truyền hình được đầu tư “khủng” tới cả trăm tỉ đồng như “Lý Công Uẩn: Đường tới thành Thăng Long”, “Thái sư Trần Thủ Độ”, “Huyền sử thiên đô”. Phần lớn các phim này đều được làm theo đơn đặt hàng để công chiếu dịp Đại lễ và được “bao cấp” kinh phí với mong muốn có những bộ phim lịch sử “đắt giá” để công chiếu cho toàn dân. Thế nhưng ngặt một nỗi, cả series phim truyền hình về đề tài lịch sử lại làm không đến nơi đến chốn, không ra tấm ra món. Mà nói đến kinh phí thì không ít người phải giật mình. “Thái sư Trần Thủ Độ” dài 33 tập có kinh phí hơn 57 tỉ đồng, “Huyền sử Thiên Đô” cũng khoảng 1 tỉ đồng/tập, “Lý Công Uẩn - Đường tới thành Thăng Long” được đầu tư khủng nhất tới 100 tỉ đồng.

Thế nhưng, chỉ duy nhất “Huyền sử Thiên Đô” được trình chiếu cho công chúng. Nhưng buồn là phim chiếu dang dở thì bị lỗ nặng, nhà sản xuất phải ngừng lại, nằm chờ... có tài trợ thì mới tiếp tục. Nhà sản xuất phim là Công ty Sao Thế giới cho biết đã bỏ ra 60 tỉ cho 40 tập phim “Huyền sử Thiên Đô” nhưng số tiền thu lại như muối bỏ bể và mấy chục tập phim còn lại vẫn bị treo đến bây giờ. “Thái sư Trần Thủ Độ” là bộ phim được giới chuyên môn đánh giá cao với 3 giải thưởng trong Cánh diều Vàng: Phim truyền hình xuất sắc nhất, biên kịch xuất sắc nhất và đạo diễn xuất sắc nhất. Thế nhưng đến thời điểm hiện tại đã là 3 năm, phim vẫn chưa tìm được đường để đến với công chúng. Dù mới đây UBND TP Hà Nội đã “tặng không” cho Đài Truyền hình Việt Nam mà không đòi hỏi bất cứ một khoản kinh phí nào về bản quyền nhưng nhà đài xem chừng có vẻ thờ ơ, với lý do là hiện tại còn nhiều phim truyền hình dài tập đã có lịch phát sóng cho tới hết năm, sang cả năm sau nên khó có thể xen ngang…

Còn bộ phim lịch sử “Lý Công Uẩn: Đường tới thành Thăng Long” đã bị dập tắt ước mong thu hồi lại vốn sản xuất sau khi Đài Truyền hình Việt Nam quyết định không cho phép trình chiếu. Bởi một lẽ, các khâu quan trọng như biên kịch, đạo diễn, quay phim, phục trang, bối cảnh... đều do người Trung Quốc đảm nhiệm, nên sản phẩm phim lịch sử Việt Nam nhưng chẳng khác gì một phim lịch sử Trung Quốc! Đó là điều thật sự đáng buồn khi kinh phí của mình được đầu tư không hề nhỏ mà “đứa con” lại mang tính cách, sắc vóc của… người hàng xóm!

Tiêu chí nào cho phim “cúng cụ”

Đại lễ 1.000 năm Thăng Long - Hà Nội là dịp nghìn năm mới có một lần. Và với tư duy đến lễ phải có công trình văn hóa trọng điểm, tầm cỡ… chào mừng, khiến cho những công trình này phải đẩy nhanh tiến độ, dẫn đến làm ẩu, làm vội. Như 3 bộ phim truyền hình thuộc dạng “bom tấn” về đề tài lịch sử, được đầu tư lên tới cả trăm tỉ, nhưng do các nhà sản xuất không có sự tính toán kỹ lưỡng nên mới thành ra “đầu voi đuôi chuột”.

Điều tối thiểu trước tiên các nhà sản xuất phim phải rõ hơn ai hết, đó là làm phim thì phải tính đến đầu ra, phim có đến được với đúng đối tượng cần hướng tới không, có phục vụ và làm tròn nhiệm vụ của phim đề ra không? Thế nhưng, chính series phim truyền hình lịch sử được sản xuất để kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long lại không đảm bảo được tiêu chí nào. Thậm chí từ trước đến nay nhiều nhà sản xuất luôn than phiền rằng, muốn làm phim hay phải có đầu tư lớn, mới làm được một bộ phim ra tấm, ra món. Thế nhưng, cứ nhìn vào series phim truyền hình lịch sử dịp Đại lễ mới thấy các nhà sản xuất phim đang “có cờ trong tay mà còn không biết phất”. Đâu dễ gì có những kinh phí khủng, đầu tư lên tới cả trăm tỉ đồng cho mấy chục tập phim.

“Thái sư Trần Thủ Độ” không được công chiếu dịp Đại lễ vì lý do nhạy cảm… Trần Thủ Độ là người lật đổ nhà Lý. Tại sao lại xảy ra chuyện vô lý như vậy khi một bộ phim được sản xuất để trình chiếu vào dịp Đại lễ 1.000 năm Thăng Long lại được duyệt một đề tài nhạy cảm và không phù hợp thời cuộc lúc đó!? Ban chỉ đạo 1.000 năm Thăng Long phải chăng đã quá dễ dãi trong việc đồng ý cho thực hiện một bộ phim có nội dung không hợp lý như vậy? Qua đó có thể thấy, đầu tư nhưng không đúng cách, dẫn đến lãng phí mà không hiệu quả. Cả hai bộ phim “bom tấn” trên đều vẫn đang nằm trong kho, đắp chiếu.

Quảng bá hoành tráng, kinh phí đầu tư khủng nhưng lại sản xuất ra những bộ phim thiếu cái này, thiếu cái kia rồi dần chìm vào quên lãng. Lâu nay, nhiều đạo diễn cứ than rằng, do không có kinh phí nên mới làm ra những bộ phim như thế, nhưng với những bộ phim lịch sử vừa qua liệu có phải do nhà sản xuất của chúng ta đang thiếu tầm, thậm chí thiếu cả tâm? Và các nhà quản lý đang đóng vai trò gì trong sự việc này. Trong thời điểm mà nhiều hãng phim, nhiều đạo diễn có tài chỉ mong ước có được vài tỉ để sản xuất ra một bộ phim cho ra phim thì việc lãng phí hàng trăm tỉ đồng đáng bị lên án. 

Vẫn biết những dịp lễ kỷ niệm quan trọng của dân tộc là những dịp để trình chiếu phim lịch sử, nhằm khơi gợi truyền thống, lòng yêu nước, nhắc lại một quá trình lịch sử hào hùng của cha ông… Thế nhưng, cứ tiêu tốn hàng chục, hàng trăm tỉ tiền ngân sách để làm phim nhưng nhà làm phim không tìm đầu ra, thậm chí không biết là phim sẽ chiếu ở đâu... Đó là vấn đề trách nhiệm rất lớn của những người làm phim lịch sử hiện tại.

Thanh Huyền