Đốt để sạch mà gây “bẩn”

Theo các chuyên gia môi trường, thói quen của không ít người dân ở vùng nông thôn là đốt rơm rạ, rác thải sinh hoạt, phụ phẩm nông nghiệp… ngoài trời đã làm cho môi trường, không khí vốn đã bị ô nhiễm càng ô nhiễm hơn. Hiện nay, các tỉnh đồng bằng sông Hồng hay ngay cả Hà Nội đang phải đối mặt với với vấn đề đã trở nên nghiêm trọng này, nhất là vào mỗi mùa thu hoạch.

Đốt rơm rạ sau mỗi lần thu hoạch gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng

PSG.TS Nguyễn Thị Ánh Tuyết, Viện Khoa học công nghệ và Môi trường - ĐH Bách Khoa Hà Nội giải thích, do việc đốt phế phẩm ở nhiệt độ thấp chỉ khoảng 200-700^oC, lại thêm thời gian không đủ để đốt cháy hoàn toàn nên phát thải ra nhiều chất ô nhiễm hữu cơ khó phân hủy, độc hại như dioxin, cyanide, phenol, CO₂, kim loại (chì, thủy ngân, kẽm…). Các chất này lẫn vào không khí rồi gây ô nhiễm nghiêm trọng. Trong đó, đáng nói là bụi mịn - 1 trong 6 yếu tố chính gây ra ô nhiễm không khí và được xem là yếu tố gây ô nhiễm trầm trọng nhất ở các nước đang phát triển. Không chỉ có các chất độc hại trên, theo thống kê còn có tới 28 nhóm chất ô nhiễm hữu cơ khó phân hủy (POP) nữa xuất hiện trong nhiều lĩnh vực, liên quan đến nhiều bộ, ngành, nhưng lại chưa có quy định quản lý.

Dễ ung thư phổi

Bên cạnh gây ô nhiễm không khí thì khói sinh ra từ quá trình đốt ngoài trời còn gây mùi và ảnh hưởng đến tầm nhìn, đặc biệt là trên những đoạn đường giao thông không có đèn. Nghiêm trọng hơn, các khí thải phát ra như CO₂ cùng với các chất độc khác còn góp phần gây biến đổi khí hậu và ảnh hưởng lớn đến sức khỏe cộng đồng với các bệnh hen suyễn, phổi, tim mạch, gây tắc nghẽn phổi mãn tính, họng, kích ứng da…

Đáng nói hơn là thí nghiệm của các nhà khoa học cho thấy, bụi và kim loại sinh ra trong quá trình đốt hở (đốt ngoài trời) sẽ gây ung thư phổi, dạ dày, da… Th.S Nguyễn Trung Thuận, Cục Kiểm soát ô nhiễm còn cảnh báo, các hoạt động đốt hở có thể là nguyên nhân hình thành khu vực ô nhiễm tồn lưu dioxin (các khu vực bị tác động từ các phát thải lâu dài từ ngành luyện kim, các lò đốt, các khu vực có hoạt động đốt hở trong thời gian dài, các khu vực bị hỏa hoạn lớn) và gây ra các bệnh: giảm khả năng sinh sản, phá hủy hệ miễn dịch, phá hủy hệ thần kinh trung ương, tổn thương gen…

PGS.TS Nguyễn Thị Ánh Tuyết khẳng định: “Hạn chế tình trạng đốt hở bừa bãi sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện tình trạng môi trường cũng như sức khỏe cộng đồng, đồng thời góp phần gián tiếp cải thiện nền kinh tế đất nước”. Cụ thể hóa giải pháp này, TS Đào Đức Liêm, Trung tâm Phát triển nông nghiệp bền vững cho rằng, nên sử dụng phế, phụ phẩm nông nghiệp như rơm, xơ dừa, bẹ ngô… để sản xuất thủ công mỹ nghệ; mùn cưa, gỗ, rơm làm vật liệu xây dựng, ván ép hoặc từ rơm rạ, thân ngô, rau xanh chế biến thành thức ăn chăn nuôi hoặc làm đệm lót sinh học trong chăn nuôi, bể biogas.

Ông Nguyễn Việt Dũng, Giám đốc Trung tâm đào tạo và Truyền thông môi trường, Bộ Tài nguyên và Môi trường cho hay: “Có nhiều mô hình cộng đồng tối ưu hóa trong nông nghiệp nhằm giảm thiểu sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, tăng phân hủy sinh khối tại ruộng; sử dụng một số hóa chất sinh học tăng khả năng phân hủy của sinh khối; tận dụng vỏ trấu, rơm làm chất đốt như than nén để thay thế than củi; sản xuất giấy từ mùn cưa… Tuy nhiên, bên cạnh các mô hình đó, chúng ta phải đánh giá tính hiệu quả của nó để có những điều chỉnh, thảo luận và nhân rộng mô hiệu quả trong thực tiễn. Những hiệu quả đó phải về môi trường, kinh tế, đồng thời mang lại lợi ích cho toàn xã hội”.