Tổng thống Mỹ Donald Trump và Thái tử Mohamad Ben Salman

Vụ tấn công đã khiến sản lượng dầu mỏ của Arab Saudi, quốc gia xuất khẩu dầu thô hàng đầu thế giới, bị sụt giảm 50%. Giá dầu ngày 16/9 đã tăng lên mức cao nhất kể từ Chiến tranh vùng Vịnh năm 1991 sau khi 5% sản lượng dầu thô toàn cầu từ Arab Saudi bị cắt giảm. Giá dầu giảm xuống lại sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố ông sẽ mở các nguồn cung cấp khẩn cấp của Hoa Kỳ và các nhà sản xuất trên khắp thế giới cho biết có đủ lượng dầu dự trữ để bù đắp cho sự thiếu hụt.

Phe nổi dậy Houthi tại Yemen nhận là tác giả vụ tấn công nói trên nhưng Hoa Kỳ quy trách nhiệm cho Iran trong vụ này. Tổng thống Donald Trump nói rằng Washington đã “nạp đạn và lên cò” để đáp trả, theo Reuters. “Có lý do để tin rằng chúng tôi biết thủ phạm, đạn đã lên nòng, chỉ còn tùy thuộc vào việc xác minh, đang chờ tin từ Arab Saudi về việc họ biết ai đã gây ra cuộc tấn công và cách thức chúng tôi sẽ tiến hành!”, Reuters dẫn lời ông Trumg cho biết trên trang Twitter ngày 15/9. Trước đó, Tổng thống Trump đã điện đàm với Thái tử Mohamad Ben Salman và dường như nguyên thủ Mỹ cam kết sẵn sàng hỗ trợ Riyadh.

Đã đến lúc Mỹ nghiên cứu khả năng tấn công cơ sở dầu mỏ của Iran. Thượng nghị sĩ đảng Cộng hòa Lindsey Graham tuyên bố như trên và ông cho rằng đây là phương tiện duy nhất, "để Tehran chấm dứt các hành vi khiêu khích". Trước đó, Ngoại trưởng Mike Pompeo trực tiếp tố cáo Iran đứng đằng sau các vụ tấn công nhắm vào nhà máy dầu tại miền Đông Arab Saudi. Trên Twitter, ông Pompeo coi đây là một vụ tấn công chưa từng thấy nhắm vào các nguồn cung cấp năng lượng của thế giới. Ông Mike Pompeo cho rằng, "không có bằng chứng nào cho thấy mọi việc xuất phát từ Yemen". Ngoại trưởng Hoa Kỳ kêu gọi cộng đồng quốc tế lên án hành vi gây hấn của Iran và nói thêm là Washington sẽ đưa ra những "biện pháp cần thiết buộc Tehran phải lãnh hậu quả cho những hành động của mình".

Iran đã bác bỏ cáo buộc của Mỹ đồng thời cảnh báo rằng các căn cứ cũng như hàng không mẫu hạm của Mỹ ở khu vực nằm trong tầm ngắm của tên lửa Iran, theo Reuters. Phát biểu trên truyền hình nhà nước, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Iran phản bác cáo buộc “vô nghĩa” của Mỹ. Một chỉ huy cấp cao của Lực lượng Vệ binh Cách mạng Iran cảnh báo rằng Iran đã sẵn sàng cho một cuộc chiến “toàn diện”.

Một trong hai cơ sở lọc dầu của Aramco bị tấn công ngày 14/9

Căng thẳng ở khu vực dầu mỏ vùng Vịnh đã leo thang đáng kể trong năm nay sau khi ông Trump áp đặt lệnh trừng phạt nghiêm khắc của Mỹ đối với Iran nhằm ngăn chặn hoàn toàn việc xuất khẩu dầu của nước này. Trong nhiều tháng, các quan chức Iran đã đưa ra nhiều đe dọa gián tiếp, nói rằng nếu Tehran bị chặn xuất khẩu dầu, các quốc gia khác cũng sẽ không thể làm được việc này. Tuy nhiên, Iran bác bỏ có bất kỳ vai trò nào trong các cuộc tấn công cụ thể, bao gồm các vụ đánh bom vào các tàu chở dầu ở vùng Vịnh và các cuộc tấn công trước đó mà nhóm Houthi tuyên bố nhận trách nhiệm.

Vụ tấn công vừa qua lại làm dấy lên căng thẳng giữa Mỹ và Iran. Đây không phải là lần đầu tiên khả năng can thiệp quân sự được đề cập tới. Mùa hè vừa qua, Tehran bắn hạ một chiếc máy bay không người lái của Mỹ thâm nhập không phận của Iran. Khi đó ông Trump đã quyết định mở chiến dịch oanh kích trả đũa Iran, nhưng rồi ông hủy chiến dịch đó vào phút chót.

Theo giới quan sát, vụ tấn công cơ sở dầu mỏ của Arab Saudi mà Iran bị cáo buộc là thủ phạm chính, nhằm “thử lửa” mối quan hệ đồng minh Mỹ - Arab Saudi. Một mặt, giới phân tích cho rằng Tehran muốn gửi một thông điệp đến Washington, theo đó “Hoa Kỳ sẽ chẳng bao giờ được yên trong khu vực chừng nào người Mỹ vẫn áp đặt trừng phạt kinh tế nhắm vào Iran” như nhận định của tờ Middle East Eye. Mặt khác, liệu Mỹ có thật sự sẽ dùng đến giải pháp quân sự chống Iran như tuyên bố của tổng thống Donald Trump? Nên biết rằng cội nguồn liên minh giữa Mỹ và Arab Saudi dựa trên nguyên tắc “dầu mỏ đổi lấy bảo đảm an ninh”. Hiệp ước Quincy năm 1945 cho phép Hoa Kỳ được độc quyền tiếp cận nguồn dầu mỏ đổi lấy việc bảo đảm quân sự cho Vương quốc Arab này. Nhưng hiệp ước này cũng có những lúc thăng trầm và nhất là trong vụ tấn công khủng bố 11/9/2001, Arab Saudi bị nghi ngờ là ủng hộ tài chính cho phe khủng bố cực đoan. Hơn nữa, hiện nay Hoa Kỳ không còn phụ thuộc nhiều vào các nhà sản xuất dầu mỏ Trung Đông nhờ cuộc cách mạng dầu khí đá phiến. Không những vậy, Mỹ còn trở thành nhà sản xuất dầu lớn nhất thế giới vào cuối năm ngoái. Trong những tháng gần đây, Arab Saudi đã tăng đáng kể lượng xuất khẩu dầu sang Trung Quốc và giảm lượng cung sang Mỹ. Số lượng các chuyến tàu chở dầu từ Arab Saudi sang Trung Quốc đã tăng gấp đôi trong vòng một năm qua, trong khi nguồn cung sang Hoa Kỳ đã giảm hai phần ba so với năm trước, trang web tin tức TankerTrackers.com cho biết.

Ngày 16/9, lực lượng phiến quân Houthi tại Yemen cho biết, các nhà máy sản xuất dầu thuộc tập đoàn dầu khí Aramco của Arab Saudi vẫn là mục tiêu tấn công và có thể bị tấn công “bất cứ lúc nào”.

Chưa biết những diễn biến mới nhất của cuộc khủng hoảng ở Trung Đông sẽ đi về đâu, nhất là khi ông Donald Trump là người khó đoán. Nhưng theo AFP, một điều chắc chắn là sau vụ hai nhà máy sản xuất dầu bị tấn công, Arab Saudi dường như đang bị suy sụp.

Trump nghi ngờ Iran tấn công nhà máy dầu Arab Saudi

Bất chấp Mỹ trừng phạt, Iran vẫn phát triển mỏ khí đốt ngoài khơi vùng Vịnh

Syria lên kế hoạch mua hệ thống phòng không mới của Iran