Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn vừa có báo cáo về việc chuyển mục đích sử dụng rừng sang xây dựng thủy điện từ năm 2006-2012. Theo báo cáo này, trong 6 năm qua, đã có 19.792ha rừng tại 29 tỉnh, thành bị chuyển đổi mục đích sử dụng để xây dựng 160 dự án thủy điện. Trong số này có đến 3.060ha rừng phòng hộ, 4.411ha rừng đặc dụng phải nhường đất cho thủy điện. Khu vực Tây Nguyên bị mất nhiêu rừng nhất vì các dự án thủy điện với 8.162ha, tiếp theo là vùng Bắc Trung Bộ với 4.532ha.

Riêng tỉnh Đắk Nông có 8 dự án, diện tích rừng bị chuyển đổi cũng lên đến 3.300ha, trong đó có đến 2.600ha rừng đặc dụng nhưng không trồng bù rừng dù 1ha. Theo Nghị định 23/2006/NĐ-CP hướng dẫn thi hành Luật Bảo vệ và Phát triển rừng đã có quy định rất rõ là chủ đầu tư phải trồng lại rừng. Không chỉ riêng Đắk Nông, theo bản báo cáo này, tình trạng không trồng bù lại rừng đã tồn tại nhiều năm nhưng vẫn không hề được các địa phương lưu ý chấn chỉnh. Tính đến tháng 10/2012 mới chỉ có 8 trong số 29 tỉnh, thành thực hiện việc trồng bù rừng với diện tích 735ha, bằng 3,7% diện tích rừng đã chuyển đổi.

Tuy nhiên, theo các chuyên gia, tổng diện tích bị mất được gọi là chuyển đổi, trên thực tế có thể lớn hơn 20.000ha vì các dự án thủy điện đều kèm theo nhu cầu về đất mở đường, đất tái định cư, đất sản xuất cho người dân… Số liệu này không được các địa phương thống kê đầy đủ. Rừng bị tàn phá mà không thể kiểm soát được.

Bảo đảm an ninh năng lượng cần làm thủy điện nhưng không thể phá rừng đặc dụng, rừng đầu nguồn gây hậu quả cho môi trường không thể khắc phục. Việc chuyển đổi rừng tự nhiên đã làm thay đổi dòng chảy, gây ra tình trạng lũ lụt, sạt lở đất đá và ảnh hưởng đến hệ sinh thái trong khu vực. Chưa kể, nhiều dự án thủy điện không có trong quy hoạch, thường được địa phương bổ sung khiến quy hoạch ngành lâm nghiệp phải điều chỉnh theo.

Trước tình hình đó, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã kiến nghị Thủ tướng hạn chế ở mức thấp nhất việc chuyển mục đích sử dụng rừng tự nhiên để xây dựng thủy điện. Đối với các dự án phải chuyển đổi mục đích sử dụng rừng, khi phê duyệt dự án đầu tư phải đồng thời phê duyệt phương án trồng rừng thay thế. Mọi trường hợp không có phương án trồng rừng thay thế được duyệt thì kiên quyết không được khởi công đầu tư.

Đồng thời, Bộ này cũng kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo các tỉnh, thành phố bố trí đất để các dự án trồng lại rừng. Trường hợp địa phương không có đất phải yêu cầu chủ đầu tư nộp tiền vào Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng của Trung ương để bộ bố trí trồng rừng ở tỉnh khác. Các trường hợp chủ đầu tư không trồng lại rừng cần phải xử lý nghiêm. Thông tin trên càng nóng khi Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh Đồng Nai đặt vấn đề cơ sở pháp lý xây dựng 2 dự án thủy điện Đồng Nai 6, 6A tại phiên thảo luận của Quốc hội mới đây. Ngay trong ngày 31/10, Chủ tịch UBND tỉnh Đồng Nai Đinh Quốc Thái tiếp tục có văn bản gửi Thủ tướng Chính phủ đề nghị không đầu tư 2 dự án thủy điện Đồng Nai 6, 6A.

Tỉnh Đồng Nai đã phân tích và chỉ ra 6 tác động xấu khi 2 dự án thủy điện này xây dựng, vận hành: tác động đến hệ sinh thái lưu vực sông Đồng Nai và Vườn Quốc gia (VQG) Cát Tiên cũng như Khu Dự trữ sinh quyển thế giới Đồng Nai; ảnh hưởng đến việc xem xét, công nhận VQG Cát Tiên là Khu Di sản thiên nhiên thế giới và vấn đề bảo vệ Khu Dự trữ sinh quyển thế giới theo Công ước Quốc tế năm 1972, vấn đề bảo vệ Di tích quốc gia đặc biệt theo Luật Di sản văn hóa; tác động đến chế độ thủy văn và chất lượng nước sông Đồng Nai; gây ngập úng vào mùa mưa và thiếu nước mùa khô ở hạ du; tác động đến sinh kế người dân và sản xuất nông nghiệp, nuôi trồng thủy sản, văn hóa cộng đồng dân cư bản địa.

Cũng theo UBND tỉnh Đồng Nai, trước đây Phó thủ tướng Hoàng Trung Hải đã có chỉ đạo: Trường hợp diện tích rừng và đất cần cho dự án có thể chuyển mục đích sử dụng mà ảnh hưởng tới tiêu chí, mục đích và nội dung xác lập VQG Cát Tiên và khu rừng phòng hộ Nam Cát Tiên thì dừng xây dựng dự án. Hiện nay, việc công nhận Di sản thiên nhiên thế giới của VQG Cát Tiên đang trong giai đoạn thẩm định quan trọng. Chính vì vậy, lãnh đạo tỉnh Đồng Nai tái khẳng định, dù cho việc triển khai 2 dự án có thể góp phần tăng nguồn điện quốc gia nhưng sẽ đánh đổi bằng nhiều thiệt hại chưa thể lường hết được.

Phá rừng làm thủy điện mà không trồng bù rừng, không ai khác ngoài các chủ đầu tư phải chịu trách nhiệm trước Chính phủ, trước dân, nhất là dân trong vùng được “chuyển đổi” từ có rừng sang mất rừng. Hãy triệu các quan “chuyển đổi” này về trồng bù rừng cho dân được nhờ! 

Thọ Vinh