Năng lượng Mới số 334

Quý nhưng không… hiếm

Những năm gần đây, khái niệm rau hữu cơ đã dần tìm được chỗ đứng và trở thành lựa chọn hàng đầu trong bữa ăn của mỗi gia đình. Nhu cầu rau hữu cơ ngày càng cao kéo theo các cửa hàng kinh doanh loại rau này cũng mọc như “nấm sau mưa”. Chỉ tính riêng trên địa bàn Hà Nội đã dễ dàng tìm thấy đại lý, cửa hàng phân phối thực phẩm hữu cơ như: Ecofood, Homefood, Bác Tôm, Goodfood, Tràng An… kèm theo quảng cáo 100% sản phẩm hữu cơ, thực phẩm siêu sạch, vườn nông sạch, thực phẩm tự nhiên hay thực phẩm dinh dưỡng. Biết tận dụng thời thế hơn còn nhan nhản những trang web được lập để… bán rau, với nhiều lời mời chào cuốn hút.

Trong vai một người muốn tìm nguồn rau hữu cơ để cung cấp cho nhà hàng, phóng viên điện thoại đến đại lý bán rau hữu cơ online thì ngay lập tức người bán hàng hỏi: “Chị cần loại nào? Bên em rau nào cũng có. Nếu chị lấy nhiều thì sẽ được chiết khấu đôi chút”. Khi được hỏi cửa hàng có giấy chứng nhận là rau hữu cơ hay không, người bán hàng khẳng định: “Bên em làm mô hình rau hữu cơ theo hộ gia đình, không có chứng nhận. Nhưng yên tâm là rau được trồng ở Hòa Bình. Chị cứ đến nhìn hàng sẽ nhận rõ rau là 100% hữu cơ chứ không có chuyện trà trộn”.

Người dân tự đóng gói sản phẩm rau hữu cơ

Tương tự, khi phóng viên gọi đến một đại lý khác cũng nhận được câu trả lời sẵn hàng và đảm bảo về chất lượng. Thường rau hữu cơ được rao bán có giá 3-5 lần so với sản phẩm đang bán tại các chợ hay siêu thị. Tuy nhiên, tại các trang web giá được rao chỉ cao hơn chút đỉnh, thậm chí là bằng so với rau sạch được bày bán tràn lan ngoài thị trường. Cụ thể tại trang web sieuthithucphamhuuco có báo giá: rau muống hữu cơ giá 13.500 đồng cho gói 500g, cải bó xôi giá 15.000 đồng cho gói 500g, dưa chuột hữu cơ 15.000 đồng cho gói 500g, cà chua hữu cơ giá 14.000 đồng cho gói 500g… Với những loại rau được gắn mác “rau sạch” cũng chỉ có giá tương tự.

Trong khi đó được biết trên thị trường Việt Nam không nhiều các cơ sở sản xuất rau hữu cơ được cấp chứng nhận. Bởi sản xuất được một lứa rau hữu cơ cho thu hoạch không đơn giản, phải trải qua nhiều khâu. Theo bà Nguyễn Thị Loan, Phó chủ tịch Hiệp hội Nông nghiệp hữu cơ thì: Việc để tìm ra một vùng đất có thể sản xuất được rau hữu cơ là không hề dễ. Những vùng này phải đảm bảo từ môi trường không khí đến môi trường nước không bị ô nhiễm. Đơn cử khi chọn được đất trồng, làm theo đúng quy trình thì cũng phải đến lứa rau thứ 3 cho thu hoạch mới được công nhận đúng là rau hữu cơ. Còn hai lứa rau trước chỉ là sản phẩm rau hữu cơ chuyển đổi”.

Thật giả khôn lường

Trên thực tế, loại rau hữu cơ khác rau thường ở chỗ không sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, phân bón hóa học, đảm bảo không biến đổi gen... Những loại rau này cho đến sau thu hoạch cũng không được sử dụng chất bảo quản. Tất cả các khâu đều phải được giám sát chặt chẽ và nếu như được sản xuất theo quy trình nghiêm ngặt như vậy thì việc rau đắt đỏ cũng là đương nhiên. Lý giải cho việc giá ở nhiều đại lý rau không quá cao thì một chủ đại lý bán rau hữu cơ bộc bạch: “Giá cao thì ít người mua bởi hiện tại mức sống bình quân của người dân vẫn chưa cao. Trong khi sản xuất rau hữu cơ thì khó, giá nhập tại gốc cũng không rẻ. Nếu làm ăn thẳng thừng thì chúng tôi làm gì có lãi”.

Chính vì thế mới có hiện tượng trà trộn rau khác vào để “đội lốt” rau hữu cơ. Thời gian qua, khá nhiều cửa hàng kinh doanh rau hữu cơ ở Hà Nội bị phát hiện. Ngay hệ thống được cấp chứng nhận như cửa hàng Mr. Sạch cũng đã bị Hiệp hội Nông nghiệp hữu cơ Việt Nam phát hiện năm 2013. Và doanh nghiệp này đã bị tạm đình chỉ tư cách thành viên của Hiệp hội Hữu cơ Việt Nam trong một năm. Nguyên nhân là Mr. Sạch đã lấy rau sản xuất theo phương pháp hữu cơ nhưng chưa được chứng nhận của tỉnh Hà Nam cho vào bao bì có in nhãn hữu cơ cùng logo PGS của liên nhóm hữu cơ Thanh Xuân (Sóc Sơn, Hà Nội) và Lương Sơn (Hòa Bình) để bán cho người tiêu dùng.

Thực tế, các doanh nghiệp phân phối có nhiều mánh khóe để móc túi người tiêu dùng như vậy là do ở Việt Nam vẫn chưa có cơ quan nào chứng nhận về sản xuất và kinh doanh sản phẩm hữu cơ. Ngay như cơ quan có liên quan trực tiếp như Hiệp hội Hữu cơ Việt Nam cũng chỉ thống kê được hiện tại hiệp hội có 162 thành viên. Trong số những thành viên này có đơn vị làm chức năng sản xuất, có đơn vị làm chức năng phân phối và có đơn vị kiêm luôn cả sản xuất, phân phối nên việc quản lý cũng gặp nhiều khó khăn.

Làm gì để phát triển?

Hiện đã có 160 quốc gia trên thế giới có nền nông nghiệp hữu cơ. Ở Việt Nam, nền nông nghiệp hữu cơ cũng được kỳ vọng là xu hướng phát triển mới trong tương lai. Bởi trước thực trạng vệ sinh an toàn thực phẩm bát nháo như hiện nay thì sản xuất nông nghiệp theo mô hình chất lượng và an toàn là điều cần thiết. Tuy nhiên, Việt Nam lại chưa có một quy chuẩn nào quy định thế nào là rau hữu cơ. Các cửa hàng mới chỉ dừng ở mức độ giới thiệu chung chung quy trình sản xuất hữu cơ, chụp vài bức ảnh minh họa nơi sản xuất, nuôi trồng mà chưa minh chứng giá cả hợp lý hay chưa, sản phẩm ấy chất lượng như thế nào… Với một thị trường rau hữu cơ mà cơ chế quản lý còn bị buông lỏng như vậy thì rủi ro khi mua rau hữu cơ đối với người tiêu dùng là rất cao.

Nhiều nhà sản xuất và người tiêu dùng đã bắt đầu quan tâm đến nông nghiệp hữu cơ vì lợi ích sức khỏe, nhưng đại bộ phận lại chưa được tiếp cận chính thức với thông tin về các sản phẩm nông nghiệp hữu cơ. Hệ thống tiêu chuẩn ngành về nông nghiệp hữu cơ tuy đã được ban hành nhưng chưa được quy định cụ thể và phù hợp. Do đó, đến nay chưa có cơ quan chứng nhận trong nước về sản xuất và kinh doanh sản phẩm hữu cơ. Từ đó người tiêu dùng có thể sẽ nhầm lẫn giữa sản phẩm nông nghiệp sạch, nông nghiệp an toàn với sản phẩm nông nghiệp hữu cơ. Điều này đúng khi khảo sát về tâm lý khách hàng thì nhiều người cho rằng: “Chỉ cần đảm bảo rau sạch là đã phần nào yên tâm để mua, chứ không mong sản phẩm được bày bán là phải 100% hữu cơ”. Chính tâm lý dễ dãi, chưa hiểu rõ về khái niệm hữu cơ đã phần nào “tạo điều kiện” cho đơn vị sản xuất và phân phối làm ăn bát nháo như hiện tại. Bà Nguyễn Thị Loan, Hội phó Hiệp hội Nông nghiệp Hữu cơ Việt Nam nhận xét: “Hiện nay, số lượng người tiêu dùng sử dụng thực phẩm hữu cơ ngày càng tăng kéo theo thị trường thực phẩm hữu cơ cũng tăng theo. Một bộ phận tiểu thương do nhận thức còn hạn chế, vì lợi nhuận của cá nhân mình đã thu gom và trà trộn rau, củ hữu cơ với rau củ thông thường làm ảnh hưởng đến sản xuất và người kinh doanh sản phẩm”.

Vậy nên, để hạn chế tình hình này và ngành nông nghiệp hữu cơ phát triển trong tương lai bà Loan nhấn mạnh: “Cần đẩy mạnh hoạt động truyền thông, cung cấp đầy đủ thông tin cho người tiêu dùng về các loại sản phẩm hữu cơ (như địa chỉ nơi sản xuất, quy trình sản xuất, sơ chế bảo quản địa chỉ bán sản phẩm…). Đặc biệt nhấn mạnh đến lợi ích ngắn hạn và dài hạn của việc sản xuất và tiêu dùng các sản phẩm hữu cơ. Quan tâm xây dựng nhãn mác cho các sản phẩm hữu cơ để tạo niềm tin cho người tiêu dùng. Thêm nữa cũng cần đẩy mạnh công tác quản lý, giám sát chất lượng, độ an toàn của các sản phẩm từ khâu sản xuất đến khâu sơ chế, bảo quản và đưa ra thị trường tiêu thụ”.

Huyền Anh