Ngôn tình, giải trí chiếm ưu thế

Theo Cục Xuất bản, In và Phát hành (Bộ Thông tin và Truyền thông), năm 2016, tổng số sách xuất bản là 30.000 đầu sách (với 400 triệu bản, sách giáo khoa phổ thông là 642 đầu sách (với 370 triệu bản), các loại đầu sách khác là 30 triệu bản, thì năm 2017, số liệu có sự gia tăng khoảng 30%.

Ở Việt Nam, trung bình một người dân đọc chỉ 4 cuốn/năm; trong đó có 2,8 cuốn là sách giáo khoa; 1,2 cuốn là sách khác. Và nếu chi li hơn chút, 30 triệu bản sách cho dân số hơn 90 triệu dân, quả là quá khiêm tốn. Trong khi đó ở một số quốc gia như Pháp, Nhật Bản, Israel trung bình mỗi người dân đọc từ 20 cuốn/năm. Các nước trong khu vực như Singapore trung bình 14 cuốn/năm, Malaysia 10 cuốn/năm... Vụ Thư viện, Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch đưa ra con số: Tỷ lệ người hoàn toàn không đọc sách chiếm tới 26%, tỷ lệ người thỉnh thoảng mới cầm sách để đọc 44%, đọc thường xuyên chỉ chiếm tỷ lệ 30%. Bạn đọc của thư viện chiếm khoảng 8-10% dân số.

Phố sách Hà Nội

Có một điều đáng lưu ý là việc phát hành sách và tổ chức hội sách hằng năm cũng chỉ tập trung chủ yếu ở hai thành phố lớn là Hà Nội, TP HCM, lác đác ở Hải Phòng, Cần Thơ, Đà Nẵng, Phú Yên, Gia Lai… Các tỉnh, thành phố còn lại, sách vẫn là thứ hàng “xa xỉ”, dù đã có chương trình “sách hóa nông thôn” hay sách cho vùng sâu, vùng xa. Thói quen mua sách thường xuyên vẫn có vẻ là một việc quá xa xỉ cho dù giá thấp hơn nhiều so với vé mua các loại hình giải trí khác.

Hội sách TP HCM lần thứ 9 năm 2016 tại Công viên Lê Văn Tám thống kê được: 710 gian hàng của gần 172 đầu mối trong nước và 36 nhà xuất bản ngoài nước, 300.000 tựa sách, hơn 30 triệu bản được trưng bày, hơn 1 triệu lượt người đến tham quan, mua sách. Trong đó có 200.000 tựa sách hay với trên 2 triệu bản sách, đạt doanh thu khoảng 50 tỉ đồng… Nhưng trong Top 5 cuốn bán chạy nhất hội sách thì có 2 cuốn dạng ngôn tình: “Thương mấy cũng là người dưng” (Anh Khang), “Trên đường băng” (Tony Buổi Sáng), 1 cuốn dành cho thiếu nhi: “Con chó nhỏ mang giỏ hoa hồng” (Nguyễn Nhật Ánh), 2 cuốn khác thuộc dạng sách nhân vật và khám phá: “Madam Nhu Trần Lệ Xuân - Quyền lực bà rồng” (Monique Brinson Demery), “Nhà giả kim” (Paulo Coelho).

Thống kê sách bán chạy trong tuần của Vinabook thường xuyên có các tên sách ngôn tình, thậm chí còn được tái bản, ví dụ như “Mình sinh ra đâu phải để buồn” (Iris Cao), “Thương được cứ thương” (tái bản 2017 - Hồng Hải), “Vẽ em bằng màu nỗi nhớ” (tái bản 2017 - Tâm Phạm).

Các chương trình hội sách đều khơi gợi đến việc thúc đẩy văn hóa đọc, nhưng dường như mục đích cuối cùng chỉ là để thanh lý, xả kho - giống như tên một chương trình hội sách mới được tổ chức mang tên “lẩu sách” với giá 180.000 đồng/kg, chỉ càng làm cho người đọc có cái nhìn khắt khe hơn với sách.

Xu hướng mới từ những người trẻ

Thời gian qua, lực lượng tác giả trẻ là “hot boy, hot girl” cũng ào ạt đổ bộ vào làng sách tạo nên một sự chuyển động mới cho thị trường xuất bản. Sách của họ bán chạy, dù thành công về doanh số, không ít người băn khoăn, liệu chất lượng của những cuốn sách bán chạy này có thực sự tương xứng?

Những quầy sách bán chạy nhất thường được xếp ở vị trí nổi bật

Trong khi các sách văn học của các tác giả nổi tiếng, cho dù giảm giá rất thấp, vẫn hầu như không có người mua. Các loại sách nghiên cứu hay chuyên đề khác được coi là xa xỉ, chỉ người nào thuộc lĩnh vực này mới tìm đến và mua, nhưng cũng rất hạn chế vì giá tiền lại không “mềm”. Sách bán chạy thường mang tính chất giải trí thông thường, ít cung cấp cho người đọc kiến thức. Sách có giá trị, đạt giải thưởng quốc tế thì bị xếp xó, tồn kho và phải bán giảm giá để thanh lý, khiến không ít nhà xuất bản lao đao, dần dà phải chấp nhận chạy theo dòng sách giải trí phục vụ nhu cầu của đa số độc giả, nhằm đảm bảo độ an toàn trong kinh doanh.

Vừa qua, “Long Thần tướng” là đại diện duy nhất của Việt Nam được chọn vào sách “Mangasia” - một tuyển tập tác phẩm cho thấy con đường phát triển của truyện tranh châu Á. Mangasia là tuyển tập truyện tranh cho Nhà xuất bản Themes & Hudson, Anh xuất bản vào quý III/2017. Cuốn sách dày hơn 300 trang, giới thiệu các tác phẩm truyện tranh tiêu biểu của toàn khu vực châu Á từ cuối thế kỷ XIX tới nay. Mangasia được giới thiệu là "cuộc khảo sát thị giác toàn diện về các phong cách và chủ đề truyện tranh châu Á". Cuốn sách cho thấy quá trình phát triển manga (truyện tranh, tranh biếm họa) từ buổi ban đầu vào cuối thế kỷ XIX tại Nhật Bản, cho tới sự đa dạng ngày hôm nay, với nhiều hình thức truyện tranh, phim hoạt hình được tạo ra trên khắp châu Á trong hơn 100 năm.

Cùng với “Lĩnh Nam chích quái”, “Long Thần tướng” báo hiệu một hướng đi mới của các tác giả trẻ trong việc làm mới những câu chuyện lịch sử, kéo bạn đọc gần hơn với sách và tiếp cận sâu sắc hơn về cội nguồn dân tộc. Hy vọng sẽ ngày càng có nhiều những tác phẩm như thế được trình diện độc giả.