Ông Ngô Bách Phong, Chủ tịch Hội Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng TP HCM bức xúc: Chúng ta đã có hàng trăm hội thảo, hàng nghìn bài viết về vấn đề hàng giả, hàng nhái nhưng đây là vấn đề luôn mới, luôn nóng bởi mức độ vi phạm ngày càng gia tăng, ảnh hưởng ngày càng nghiêm trọng và thiệt hại ngày càng cao nhưng đến nay chưa được giải quyết rốt ráo.

Doanh nghiệp tư vấn cho người tiêu dùng phân biệt hàng thật, hàng giả

Nhận định về tình hình sản xuất và buôn bán hàng giả tại TP HCM, ông Phạm Quý Cường, Phó chi cục trưởng Chi cục Quản lý thị trường TP HCM khẳng định, những năm gần đây hoạt động này vẫn diễn biến phức tạp, xảy ra trên nhiều lĩnh vực, ngành hàng và thường phát triển mạnh vào những tháng cuối năm do nhu cầu mua sắm, tiêu dùng phục vụ cho dịp tết tăng cao.

Hàng giả chủ yếu tập trung tại các chợ trung tâm, chợ bán sỉ trên địa bàn như: chợ Bến Thành, An Đông, Kim Biên, Bình Tây, Tân Bình và một số trung tâm thương mại. Trong đó, các mặt hàng may mặc, tiêu dùng hoặc hàng bằng da, giả da như: giày dép, vali, balô du lịch, túi xách thời trang, mỹ phẩm, mũ bảo hiểm… là các mặt hàng có hàng giả nhiều nhất.

Thủ đoạn sản xuất hàng giả phổ biến hiện nay là dùng hàng kém chất lượng hoặc các nguyên liệu rẻ tiền pha trộn với hàng thật (bột ngọt, phân bón), đối với rượu, bia thì sử dụng vỏ chai, nắp còn nguyên nhãn hàng hóa. Bên cạnh đó, một số đối tượng tự sản xuất hàng hoặc mua thành phẩm trôi nổi có giả rẻ sau đó dán nhãn của các thương hiệu có uy tín vào để đưa ra tiêu thụ. Hàng giả phần lớn được sản xuất từ Trung Quốc nhập lậu vào Việt Nam dưới dạng thành phẩm hoặc vận chuyển linh kiện, phụ kiện, bao bì về Việt Nam lắp ráp.

Theo ông Phạm Ngọc Hưng, Phó chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp TP HCM, hàng giả, hàng nhái hiện nay rất phổ biến từ mặt hàng thông thường, hàng điện, điện tử đến những mặt hàng liên quan đến sức khỏe, tính mạng con người và cả tem chống hàng giả cũng bị làm nhái, làm giả. Thời gian xuất hiện hàng giả, hàng nhái hiện nay cũng nhanh hơn trước rất nhiều. Nếu trước đây sau khi doanh nghiệp cho ra đời sản phẩm mới phải trên nửa năm mới có hàng giả, hàng nhái thì hiện nay chỉ khoảng nửa tháng là hàng giả, hàng nhái đã xuất hiện ngoài thị trường. Thủ đoạn cũng mới hơn, tinh vi hơn và mang yếu tố nước ngoài nhiều hơn.

Rất nhiều doanh nghiệp là nạn nhân, bị thiệt hại nặng về doanh số do mất thị phần tiêu thụ, bị ảnh hưởng uy tín bởi hàng giả, hàng nhái. Cụ thể, Tập đoàn Hoa Sen đánh giá thiệt hại do hàng giả, hàng nhái với doanh nghiệp mình trong năm 2014 là trên 100 tỉ đồng, tương đương 2,6% thị phần. Công ty CP Công nghệ Việt  - Nhật chuyên sản xuất điện gia dụng không chỉ bị giả hàng hóa mà còn bị những kẻ lừa đảo bán hàng giả mượn đích danh công ty với địa chỉ, số điện thoại đường dây chăm sóc khách hàng để thuyết phục người tiêu dùng mua hàng. Những đối tượng này còn hứa tặng quà, khuyến mại. Kết quả là, trong khi bọn lừa đảo lấy được tiền của khách hàng, còn khách hàng thì tìm đến công ty yêu cầu giải quyết các khiếu nại về chất lượng và đòi quà khuyến mại như đã “hứa”!

Theo Công ty CP Dây cáp điện Việt Nam (CADIVI), mặc dù công ty đã đăng ký bảo hộ nhãn hiệu hàng hóa của mình, đầu tư cải tiến bao bì hàng hóa, tem chống giả để tránh bị làm giả nhưng gần đây trên thị trường cũng đã phát hiện hiện tượng giả nhãn mác, thương hiệu của công ty để thu lợi. Bên cạnh đó, trên thị trường còn xuất hiện một số tên thương hiệu gần giống với CADIVI như (CADIVINA, HTH-CADIVINA…) gây nhầm lẫn cho người tiêu dùng, ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh của công ty.

Trong 10 tháng năm 2015, Chi cục Quản lý thị trường TP HCM đã kiểm tra chuyên ngành và liên ngành, phát hiện hơn 9.000 vụ vi phạm. Hằng năm, Hội Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng TP HCM cũng tham gia giải quyết tranh chấp trực tiếp hơn 100 vụ việc liên quan đến chất lượng hàng hóa, dịch vụ của người tiêu dùng.

Hiện nay, đang ở thời điểm cuối năm, mức tiêu thụ hàng hóa tăng mạnh để phục vụ cho dịp noel, tết dương lịch, tết Nguyên đán; là cơ hội cho các đối tượng sản xuất, vận chuyển, kinh doanh hàng giả, hàng lậu lại tăng cường hoạt động. Các cơ quan chức năng cũng đẩy mạnh công tác kiểm tra, giám sát để hạn chế hàng giả, hàng nhái tiêu thụ trên thị trường. Tuy nhiên, cuộc chiến chống hàng giả vẫn còn là một thách thức lớn bởi những kẽ hở ở cả hệ thống pháp luật, doanh nghiệp và người tiêu dùng.

Trên thực tế, các doanh nghiệp đều biết hàng của mình bị làm giả nhưng nhiều trường hợp không dám lên tiếng do sợ nếu công bố ồn ào, người tiêu dùng sẽ hoang mang quay lưng lại với cả sản phẩm thật để tránh rủi ro. Do đó, không ít doanh nghiệp chấp nhận sống chung với hàng giả.

Về phía người tiêu dùng, theo ông Ngô Bách Phong, các vụ khiếu nại thường chỉ được giải quyết bằng việc hòa giải giữa người tiêu dùng và tổ chức, cá nhân cùng cấp hàng hóa, dịch vụ, chưa đủ tính răn đe. Việc khởi kiện ra tòa được đề cập đến trong Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng nhưng đa số họ không chọn biện pháp này do ngại tham gia tố tụng; đồng thời hệ thống tòa án không thực hiện một số điều kiện hỗ trợ như luật cho phép như: Không thu tạm ứng án phí, lệ phí của người tiêu dùng, không yêu cầu người tiêu dùng chứng minh lỗi của tổ chức, cá nhân kinh doanh hàng hóa, dịch vụ hoặc không xử theo thủ tục đơn giản về vụ việc dân sự nên thời gian xử lý dây dưa, kéo dài. Bên cạnh đó, với phương thức mua bán không cần hóa đơn chứng từ phổ biến hiện nay, nhiều khiếu nại của người tiêu dùng không thành công vì không có chứng từ thể hiện giao dịch giữa người khiếu nại và người bị khiếu nại, không được hỗ trợ để giám định hàng hóa…

Đối với quản lý của Nhà nước, tuy đã có Luật Sở hữu trí tuệ từ năm 2006 nhưng việc thi hành chậm đi vào cuộc sống, thiếu tính đồng bộ. Các đơn vị làm công tác chống hàng giả, hàng nhái lực lượng mỏng, thiếu trang thiết bị trong khi thị trường rộng, các vi phạm ngày càng tinh vi. Việc xử phạt vị phạm còn quá nhẹ, không đủ để các đơn vị làm hàng giả, hàng nhái từ bỏ bởi lợi nhuận kiếm được cao hơn nhiều so với tiền nộp phạt nếu bị phát hiện.

Tình hình trên dẫn đến tình trạng hàng giả, hàng nhái vẫn là vấn đề nhức nhối của xã hội, ảnh hưởng trực tiếp đến nền kinh tế và chất lượng sống của hàng chục triệu người tiêu dùng Việt Nam. Hàng giả, hàng nhái xâm phạm môi trường kinh doanh, triệt tiêu sự cạnh tranh bình đẳng trên thị trường, đẩy các doanh nghiệp làm ăn chân chính tới bờ vực phá sản; Người tiêu dùng bị lừa, không những mất tiền mà nhiều trường hợp còn nguy hại đến sức khỏe, tính mạng; Ngân sách Nhà nước bị thất thu.

Trước sự diễn biến phức tạp của nạn hàng giả, hàng nhái, nhiều ý kiến cho rằng phải mạnh tay hơn trong cuộc chiến chống hàng giả bằng việc chế tài thật nặng, tăng mức xử phạt với đối tượng vi phạm như: Khi phát hiện đơn vị sản xuất, kinh doanh hàng giả, hàng nhái thì xử phạt bằng cách cấm vĩnh viễn không cho hoạt động nữa, tịch thu giấy phép kinh doanh, hoặc xử lý hình sự, phạt tù, đồng thời công khai thông tin trên các phương tiện truyền thông.