Tại hội nghị toàn quốc về an toàn giao thông tổ chức cuối tháng 4, Phó thủ tướng Trương Hòa Bình đề nghị các đơn vị nghiên cứu việc bắt buộc người vi phạm nồng độ cồn lao động công ích.

Cảnh sát giao thông kiểm tra nồng độ cồn lái xe. Ảnh: Bá Đô.

Theo luật sư Vũ Tiến Vinh (Công ty luật Bảo An), phạt công ích là một cách làm mới trong điều kiện hiện nay, nhưng để khả thi thì cần làm tốt một số việc. Thứ nhất, trong các chế định về xử phạt hành vi vi phạm hành chính hiện chưa có hình phạt là lao động công ích. Người dân chưa quen với việc bị phạt lao động. Do vậy, nếu không làm tốt công tác tuyên truyền mà quy định có hiệu lực ngay thì người vi phạm sẽ không thực hiện.

Thứ hai, quy định cưỡng chế đối với người vi phạm thế nào cần làm rõ, nếu chỉ chung chung sẽ rất khó thực hiện. Ví dụ, thời gian đầu pháp luật có thể quy định người vi phạm được lựa chọn hình thức xử phạt, như: phạt tiền hoặc lao động công ích. Vi phạm nghiêm trọng có thể vừa phạt tiền (hình phạt chính) vừa phạt lao động (hình phạt bổ sung).

Thứ ba, cần quy định chế tài xử lý nếu người vi phạm cố tình không lao động công ích. Nếu không có chế tài hoặc chế tài không đủ sức răn đe thì quy định phạt lao động công ích sẽ không phát huy hiệu lực.

Lái xe khi say rượu (nồng độ cồn vượt quá mức quy định), theo quy định tại Điều 260 Bộ luật hình sự 2015, chỉ truy cứu khi gây thiệt hại (tai nạn). Theo luật sư Vinh, quy định này chưa có tính răn đe, cần sửa đổi theo hướng truy cứu trách nhiệm hình sự ngay cả khi chưa gây hậu quả. Nếu để đến khi gây hậu quả mới truy cứu thì chỉ giải quyết được phần ngọn, tình trạng sử dụng rượu bia khi lái xe sẽ còn nghiêm trọng, không được khắc phục.

Chiếc xe hư hỏng của tài xế say rượu gây tai nạn đâm chết hai người ở Hà Nội. Ảnh: V.H.

Nhiều nhà làm luật cho rằng Việt Nam nên tham khảo kinh nghiệm nước ngoài. Báo cáo tháng 5/2018 của Viện quan hệ công chúng (IPA, Australia) chỉ ra những lợi ích khi phạt lao động công ích, đặc biệt là chi phí vận hành thấp hơn tù giam song hiệu quả ngăn tái phạm lại cao hơn. Lao động công ích được định nghĩa là lao động không công, thường bao gồm các công việc như tẩy xóa hình vẽ bậy và chăm sóc không gian công cộng.

Giai đoạn 2016-2017, chi phí vận hành chương trình cải tạo tại cộng đồng (kết hợp của lao động công ích, tái hòa nhập, tiền phạt, phạt quản chế) của Australia là 589 triệu AUD, trong khi chi phí vận hành nhà tù hết 4,2 tỷ AUD. Nếu so sánh theo đầu người, mỗi ngày chi phí vận hành cải tạo tại cộng đồng chỉ bằng 10% so với nhà tù, trong khi số người trong chương trình cải tạo tại cộng đồng gấp đôi số phạm nhân của Australia.

So sánh tỷ lệ tái phạm trong hai năm sau khi hoàn thành án tù hoặc cải tạo tại cộng đồng trong năm 2013-2014, báo cáo cho thấy kết quả tỷ lệ tái phạm của người hoàn thành bản án cao hơn hẳn (gấp đôi hoặc hơn) so với người tham gia cải tạo tại cộng đồng. Tuy nhiên, cách so sánh này không thể hiện rõ vì những người nhận án tù do phạm tội nghiêm trọng hơn, tội phạm chuyên nghiệp hơn nên ắt sẽ có khả năng tái phạm cao hơn.

Báo cáo viện dẫn một nghiên cứu 2017 của Cục thống kê và nghiên cứu tội phạm của tỉnh bang New South Wales thuộc Australia, trong đó so sánh những người phạm tội bị buộc tham gia cải tạo tại cộng đồng từ 1/10/2010 tới 30/9/2012 với người nhận án tù ít hơn hai năm trong cùng khoảng thời gian. Kết quả cho thấy, người cải tạo tại cộng đồng có nguy cơ tái phạm thấp hơn nhóm còn lại. Tác giả nghiên cứu cho rằng hiệu quả này là nhờ vào sự kết hợp giữa yếu tố giám sát và yếu tố tái hòa nhập của cải tạo tại cộng đồng.

Tuy nhiên, nhóm nghiên cứu cũng nhận thấy hình phạt cải tạo trong cộng đồng nói chung và lao động công ích nói riêng chỉ nên áp dụng với những người phạm tội không nghiêm trọng.

Theo VnExpress.net