Nhận diện bệnh viêm phổi   

Theo thống kê của Tổ chức y tế thế giới (WHO) và  Bộ Y tế, bệnh về hô hấp mỗi năm cướp đi sinh mạng hơn 20.000 trẻ em Việt Nam. Bệnh về hô hấp theo y học hiện đại gọi làm nhiễm khuẩn đường hô hấp cấp tính (NKĐHHCT) là bệnh thường gặp ở trẻ em, ước tính trẻ dưới 5 tuổi có thể mắc phải bệnh này từ 3 đến 8 lần mỗi năm. Trong phần lớn các trường hợp, nếu được chăm sóc đúng cách trẻ có thể hết bệnh sau từ 5 đến 7 ngày. Tuy nhiên, 1/3 số trẻ sẽ bị tiến triển nặng hơn thành viêm phổi và cần phải được điều trị cẩn thận bằng kháng sinh thích hợp để tránh biến chứng, thậm chí tử vong.

WHO cho biết, mỗi năm có khoảng 4, 3 triệu trẻ em chết vì bệnh đường hô hấp, trong đó chủ yếu là viêm phổi. Để ngăn chặn căn bệnh nguy hiểm này, cha mẹ các bé phải tự trang bị kiến thức y học để phát hiện bệnh sớm, đồng thời đánh giá mức độ bệnh của trẻ để kịp thời xử lý.

Trẻ mắc bệnh đường hô hấp và người nhà chờ khám bệnh kín các hành lang Viện Nhi TW.

Từ kết quả nghiên cứu về viêm phổi trẻ em tại nhiều nơi trên thế giới, WHO đã khẳng định rằng: Thở nhanh là triệu chứng xuất hiện sớm nhất khi trẻ vị viêm phổi, sớm hơn cả các dấu hiệu có được khi nghe phổi bằng ống nghe. Đây là triệu chứng rất dễ phát hiện ở mọi lúc, mọi nơi chỉ bằng một phương tiện rất dễ tìm: đồng hồ có kim giây. Khi trẻ bị viêm phổi, phổi của trẻ sẽ mất tính mềm mại và không thể giãn nở dễ dàng khi trẻ hít thở mà hậu quả là có thể bị thiếu oxy. Vì vậy, trẻ buộc phải thở nhanh hơn dể bù đắp lại sự thiếu hụt này. Chúng ta có thể đếm được nhịp thở của trẻ trong một phút để xem trẻ có thở nhanh hay không. Nếu trẻ dưới 2 tháng thở từ 60 lần/phút trở lên, trẻ từ 2 - 11 tháng thở từ 50 lần/phút trở lên và trẻ từ 12 tháng – 5 tuổi thở 40 lần/phút trở là trẻ đã có triệu chứng viêm phổi, cần được đưa đến cơ sở y tế thăm khám và điều trị ngay. Nhịp thở của trẻ có thể tăng khi  gắng sức (bú, quấy khóc...) nên chúng ta cần phải đếm nhịp thở khi trẻ nằm im, tốt nhất là khi ngủ.

Khi trẻ bị viêm phổi diễn tiến thành nặng, phổi sẽ ngày càng mất tính mềm mại có thể trở nên đặc cứng làm trẻ phải gắng sức nhiều để thở. Những dấu hiệu biểu hiện ra ngoài khi các cơ hô hấp, đặc biệt là cơ hoành, một loại cơ hô hấp ngăn đội ngực và bụng, phải tăng cường co bóp để bù đắp. Khi đó phần dưới lồng ngực của trẻ sẽ bị cơ này kéo lõm vào khi trẻ hít vào. Như vậy khi trẻ có dấu hiệu thở co lõm lồng ngực thì bệnh viêm phổi đã nặng, cần nhập viện ngay để điều trị. Để nhận ra chính xác dấu hiệu này, chúng ta cần vén áo trẻ cao lên để thấy rõ vùng ngực và bụng trẻ, quan sát khi trẻ nằm yên, không bú, không khóc.

Cha mẹ cần phải đặc biệt chú ý và cần thuộc lòng các dấu hiệu cho biết trẻ đang trong tình trạng nguy hiểm, tính mạng đang bị đe dọa. Những dấu hiệu này không chỉ trong bệnh viêm phổi mà còn có trong nhiều loại bệnh nặng khác cũng cần được cấp cứu kịp thời. Ở trẻ dưới 2 tháng, là hiện tượng bỏ bú hoặc bú kém, co giật, trẻ ngủ li bì – khó đánh thức trẻ dậy, sốt hoặc lạnh, thở khò khè. Trẻ từ 2 tháng đến 5 tuổi, có biểu hiện không thể uống được gì cả, co giật, ngủ li bì – khó đánh thức, thở có tiếng rít, suy dinh dưỡng nặng. Cha mẹ của bé cần phải đưa trẻ đi bệnh viện cấp cứu lập tức để còn có thể cứu sống được trẻ.

Điều trị viêm phổi tại nhà  

Đứng đầu trong 3 loại bệnh “hung thần” đối với trẻ em (viêm phổi, tiêu chảy và suy dinh dưỡng) nhưng nếu có đầy đủ kiến thức thì vẫn có thể điều trị  viêm phổi tại nhà. Để trẻ được chăm sóc đúng cách, sớm khỏi bệnh, cha mẹ bé phải thực hiện tốt 4 việc là cho trẻ uống kháng sinh thích hợp, điều trị các triệu chứng kèm theo, biết cách chăm sóc trẻ tại nhà, biết được khi nào cần đưa trẻ đến khám lại bao gồm tái khám theo hẹn và khám lại ngay lập tức khi diễn tiến của bệnh xấu đi.

Cần lưu ý giữ ấm cho trẻ trong thời điểm giao mùa

Điều quan trọng nhất để trẻ có thể khỏi bệnh viêm phổi là trẻ cần phải được cho uống kháng sinh thích hợp đúng cách, đủ liều và đủ thời gian. Khi được thầy thuốc chỉ định phác đồ điều trị, cha mẹ của trẻ cần nhận biết đúng dạng thuốc cần cho trẻ uống, liều lượng mỗi lần uống, số lần uống trong ngày và số ngày cần cho trẻ uống thuốc. Đối với các loại thuốc viên, cần tán nhỏ viên thuốc trước khi cho trẻ uống (có thể cho vào một ít nước và chờ vài phút, nước sẽ làm viên thuốc bở ra và dễ nghiền nhỏ hơn). Có thể pha thêm một ít đường, hoặc pha với một ít sữa, nước cháo để bé có thể uống dễ dàng hơn. Cha mẹ cũng cần lưu ý nếu trẻ nôn ói trong vòng 30 phút sau khi uống thuốc, bắt buộc phải cho bé uống lại một liều thuốc khác. Tùy trường hợp mà thầy thuốc sẽ cho trẻ các loại thuốc cần thiết như thuốc hạ sốt (Paracetamol), thuốc điều trị khò khè (Salbutamol, Trebutaline). Cần cho trẻ uống đúng theo hướng dẫn dù rằng các loại thuốc này cũng khá an toàn cho trẻ em. Tuy nhiên, cha mẹ cũng cần tránh lạm dụng kháng sinh khi trẻ chỉ bị cảm ho thông thường. Ngoài việc tốn kém, lạm dụng kháng sinh sẽ gây các tác dụng phụ cho trẻ, về lâu về dài dễ gây lờn thuốc. Nhiều nghiên cứu dược phẩm đã chứng minh việc lạm dụng kháng sinh không ngừa được biến chứng viêm phổi ở trẻ chỉ bị ho cảm thông thường.

 Để chăm sóc trẻ tại nhà khi trẻ bị bệnh viêm phổi, cần phải tăng cường cho ăn, bú, đủ chất, đều đặn, tránh các tập quán kiêng ăn. Khi trẻ vừa khỏi bệnh cũng cần bồi dưỡng thêm cho trẻ mau lại sức. Bệnh hô hấp thường gây  nghẹt, tắc mũi khiến trẻ sẽ khó bú, khó ăn hơn vì vậy cần thông mũi (thụt rửa bằng nước muối y tế), để trẻ có thể bú, ăn dễ dàng hơn. Mẹ bé cần cho trẻ uống nhiều nước hoặc tăng cường cho bú, đây là điều rất quan trọng vì trẻ bị viêm phổi cần được cung cấp nhiều nước để làm loãng đàm, dịu họng, giảm ho. Cần lưu ý, ho là một phản xạ có lợi để tống đờm, dãi ra ngoài, giúp đường hô hấp được thông thoáng để trẻ có thể hít thở dễ dàng. Vì vậy không nên lạm dụng các loại thuốc ho để kìm hãm phản xạ có lợi này của trẻ, nhất là khi hiện nay có nhiều loại thuốc ho có thể gây ngộ độc, tác dụng phụ nếu dùng không đúng cách. Bộ Y tế Việt Nam khuyến cáo nên dùng các loại dược thảo, thuốc nam an toàn đã từng được lưu truyền rất rộng rãi trong dân gian như tắc (quất) chưng đường, rau tần dầy lá, mật ong, gừng... thuốc ho có thành phần chính là thảo dược an toàn như tần dầy lá, núc nác...

Một vấn đề quan trọng mà các bậc cha mẹ thường thiếu lưu tâm là vấn đề tái khám của trẻ. Nếu cha mẹ không thực hiện đúng yêu cầu tái khám sẽ khiến việc điều trị của trẻ trở nên khó khăn, làm giảm hiệu quả của thuốc. Nguyên tắc tái khám là trẻ cần được bác sĩ khám lại sau 2 ngày để đánh giá xem thuốc kháng sinh này có hiệu quả tốt hay không. Ngay trong trường hợp tốt nhất (trẻ thở trở lại bình thường, hết sốt, ăn – bú khá hơn) vẫn phải tiếp tục cho uống kháng sinh đủ thời gian 5 ngày. Nếu sau 2 ngày tái khám, trẻ còn thở nhanh, thầy thuốc sẽ cho bé dùng một loại kháng sinh cần thiết khác hoặc cho nhập viện điều trị.

Thành Công