Năng lượng Mới số 403

Thành công bước đầu

Quá trình tái cơ cấu hệ thống ngân hàng được mở đầu bằng việc hợp nhất 3 ngân hàng hoạt động yếu kém là Đệ Nhất, Việt Nam Tín Nghĩa, Sài Gòn thành một ngân hàng. Tiếp đến là việc các ngân hàng lớn nhận sáp nhập các ngân hàng nhỏ như việc SHB sáp nhập Habubank, HDB sáp nhập Đại Á, PVFC hợp nhất với WesterBank và đổi tên thành PVcomBank. Ngoài mua bán, sáp nhập các ngân hàng cũng được tự tái cơ cấu với sự hỗ trợ của các đối tác ngoài ngân hàng như Tiên phong, Đại Tín. Như vậy, đến nay đã có 8 ngân hàng trong số 9 ngân hàng yếu kém được xác định từ thời điểm 2012 đã được tái cơ cấu. Mới đây nhất là tái cơ cấu Ngân hàng Xây dựng (VNCB) thông qua việc NHNN trở thành chủ sở hữu (100% vốn điều lệ) của VNCB và Ngân hàng TMCP Ngoại thương (Vietcombank) tham gia quản trị, điều hành VNCB nhằm giúp VNCB có điều kiện thuận lợi hơn trong việc triển khai thành công phương án tái cơ cấu được duyệt và phát triển hoạt động kinh doanh theo hướng an toàn, hiệu quả hơn.Tuy nhiên, theo các chuyên gia, nhìn chung lộ trình tái cơ cấu ngân hàng mới chỉ thành công ở việc kiểm soát tình hình của một số ngân hàng cổ phần yếu kém.

Phòng giao dịch của Ngân hàng BIDV

Ông Cao Sỹ Khiêm - chuyên gia kinh tế đánh giá: “Theo đề án tái cơ cấu, có hai giai đoạn, giai đoạn thứ nhất để giải quyết các ngân hàng yếu kém nhằm tránh đổ vỡ và trì trệ của hệ thống ngân hàng. Giai đoạn này đã được tiến hành tương đối khẩn trương và có kết quả, đáp ứng được yêu cầu đề ra. Tuy vậy, việc nâng cao chất lượng của cả hệ thống ngân hàng và giải quyết các vấn đề tồn tại, nâng chất lượng các ngân hàng một cách đồng đều thì đang còn chậm”.

Bước sang năm 2015, việc sáp nhập hệ thống ngân hàng sẽ còn diễn ra mạnh mẽ hơn. Một số thương vụ nhiều khả năng sẽ sớm được thực hiện là Sacombank sáp nhập với Phương Nam, Ngân hàng Hàng Hải hợp nhất với ngân hàng Mêkông, ngoài ra GPBank có thể nhập vào LienVietPostBank. Cùng lúc đó, các NHTM lớn cũng tham gia quá trình tái cơ cấu khi Vietcombank nhận sáp nhập Ngân hàng Sài Gòn Công thương, BIDV nhận sáp nhập MHB, VietinBank có thể cùng lúc nhận sáp nhập hai ngân hàng nhỏ là OceanBank và PGBank. Điểm khác trong các thương vụ sáp nhập năm 2015 là không phải xử lý các ngân hàng yếu kém mà chủ yếu là ngân hàng lớn sáp nhập với ngân hàng nhỏ để lớn mạnh hơn.

Chuyên gia kinh tế Nguyễn Trí Hiếu cho rằng, khi hai ngân hàng sáp nhập với nhau thì họ sẽ tận dụng được lợi thế về mạng lưới, vốn điều lệ, tổng tài sản, nguồn nhân lực.

Đồng tình với quan điểm này, Tiến sĩ Lê Xuân Nghĩa, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Phát triển kinh doanh (BDI) cho rằng, quá trình mua bán, sáp nhập trong năm 2015 sẽ diễn ra nhanh chóng vì đối với những ngân hàng mạnh sáp nhập với một ngân hàng yếu kém thì giống như nối thêm một toa tàu vào với một đoàn tàu mà thôi. Song ông Nghĩa giải thích vấn đề ngân hàng mạnh thôn tính các ngân hàng nhỏ cũng không cần phải bàn bạc nhiều về phân chia quyền lực, thị phần... mà hãy nghĩ đến sự lành mạnh của hệ thống.

Còn Ông Đỗ Thiên Anh Tuấn - Giảng viên giảng dạy kinh tế Fullbright khuyến cáo: “Đi liền với các hoạt động M&A, NHNN phải hoàn thiện các bộ khung pháp lý về đảm bảo an toàn hoạt động ngân hàng. Những quy định về quản trị ngân hàng, những quy định về kiểm soát, kiểm toán nội bộ ngân hàng, kiểm toán độc lập, những chuẩn mực về kiểm toán, kế toán cũng cần phải được hoàn thiện”.

Điểm được lớn nhất của quá trình tái cơ cấu ngân hàng tới nay là tính thanh khoản của hệ thống đã được cải thiện, hoạt động cho vay thông suốt, quyền lợi của người gửi tiền được đảm bảo.

Chấm dứt sở hữu chéo

Một trong những mục tiêu quan trọng nhất của đề án tái cơ cấu hệ thống ngân hàng đó là giảm thiểu tình trạng sở hữu chéo, đặc biệt là giảm tình trạng các ông chủ ngân hàng lợi dụng ngân hàng huy động vốn từ người dân để cho vay các công ty sân sau dễ dàng với lãi suất thấp. Tuy nhiên, để khắc phục tình trạng sở hữu chéo sau khi tái cơ cấu hệ thống ngân hàng thì các cổ đông lớn cần công bố thông tin một cách minh bạch.

Theo một số chuyên gia, sau khi sáp nhập, hợp nhất những yếu kém tồn tại trước đây của các ngân hàng đã được khắc phục, thay đổi ra sao rất ít khi được đề cập. Đến thời điểm hiện nay, việc công bố thông tin sáp nhập mới chỉ dừng lại ở thay đổi tổng tài sản, vốn điều lệ cũng như mạng lưới sáp nhập với nhau.

Nhận định về vấn đề này, ông Cao Sỹ Khiêm cho rằng, cách công bố số liệu của ngân hàng chưa thống nhất, mỗi lúc một khác làm cho người nghe có sự nghi ngờ và không tin tưởng vào số liệu công bố.

Một trong những nhiệm vụ trọng tâm trong tái cơ cấu ngành ngân hàng là giảm tình trạng sở hữu chéo, cho vay công ty sân sau dễ dàng, kể cả khi NHNN Luật Tổ chức tín dụng và các văn bản dưới luật của NHNN đã đưa ra nhiều quy định như một ngân hàng chỉ được sở hữu cổ phần nhiều nhất tại hai ngân hàng khác, số lượng lớn nhất là 5% vốn điều lệ, nhưng theo nhiều chuyên gia, sở hữu chéo, cho vay công ty sân sau tại Việt Nam thường lại là hoạt động ngầm, để người khác đứng tên nên rất khó kiểm soát.

Chuyên gia kinh tế Vũ Đình Ánh nhận định: Trước đây chúng ta đã có các quy định rất cụ thể liên quan đến một tổ chức hay cá nhân sở hữu trong một NHTM hay tổ chức tín dụng, tuy nhiên, thực tế cho thấy trong thời gian vừa qua các quy định đó đã không được quản lý một cách chặt chẽ và tình trạng sở hữu chéo trong thời gian qua đã lên tới mức không kiểm soát được và làm cho ngân hàng có những rủi ro mang tính hệ thống lớn hơn rất nhiều so với rủi ro hệ thống thông thường. Do vậy, trọng tậm là phải kiểm soát chặt chẽ vấn đề sở hữu chéo trong các ngân hàng.

Để làm được điều này, NHNN cần yêu cầu và có chế tài buộc các cổ đông lớn trong các ngân hàng công bố thông tin minh bạch, bao gồm tỷ lệ sở hữu tại các ngân hàng, các hoạt động có liên quan của toàn bộ ngân hàng cũng như các doanh nghiệp có sở hữu chéo. Có như vậy, việc tái cơ cấu hệ thống ngân hàng mới thực sự giúp triệt để các tiêu cực trong sở hữu chéo, không gây bất ổn và rủi ro cho hệ thống ngân hàng.

Thành Trung