Năng lượng Mới số 433

Những lời than phiền

Theo thống kê chưa đầy đủ, kể từ khi ra mắt vào tháng 8-2014 đến nay, liên minh quốc tế chống IS do Mỹ cầm đầu đã tiến hành hơn 3.000 trận không kích ở Iraq và Syria, song vẫn không ngăn chặn được bước tiến của IS. Tổ chức khủng bố này đã thôn tính thêm thành phố chiến lược Ramadi ở tỉnh Anbar của Iraq có đa số người Sunni sinh sống và Palmyra, thành phố lịch sử của Syria, cũng như Al-Tanf, nằm sát đường biên giới giữa hai nước này. Ngoài ra, theo nguồn tin đáng tin cậy, hiện IS chiếm hơn 50% lãnh thổ Syria, với gần như đa số các mỏ dầu và khí đốt, mang về cho chúng nguồn thu hàng trăm nghìn USD mỗi ngày.

Mỹ đang sử dụng IS như một công cụ để vẽ lại bản đồ Trung Đông (biếm họa của của trang operamundi.com)

Trong khi đó, Iraq và Mỹ đều đang tố cáo lẫn nhau và Washington  là kẻ “ra đòn” trước. Trả lời phỏng vấn kênh truyền hình CNN gần đây, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Ashton Carter đã nói: “Rõ ràng là quân lính Iraq đã tỏ ra không muốn chiến đấu. Họ đông hơn nhiều quân của đối phương nhưng họ cứ án binh bất động”.

Báo chí Mỹ lúc đó đã bình luận, khi thốt ra những lời chê bai này, ông Carter dường như đã quên rằng, quân Iraq đã từng ngăn chặn được IS tiến vào Ramadi trong gần 18 tháng và đã bảo vệ giành lại được Amerli, Zsuleima Beg, Tuz Khurmatu, Jurrf al-Sakhar, Jalula Saadiyah, Khanaqin, Muqdadiyah, Baquba, Udhaim Dam, cũng như các mỏ dầu ở Alas, Hamrin, rồi nhà máy lọc dầu Baiji, cùng hàng chục ngôi làng ở nhiều tỉnh khác nhau.

Người Iraq cũng phản pháo. Hakim al-Zamili, một nghị sĩ nổi tiếng của Quốc hội Iraq, đã quy trách nhiệm cho Mỹ về việc Ramadi thất thủ, vì theo ông, Mỹ đã không cung cấp “thiết bị, vũ khí và sự hỗ trợ từ trên không đủ mức cần thiết” cho quân đội Iraq. Phó Thủ tướng Saleh Mutlaq, một người Sunni gốc ở tỉnh Anbar, cũng kết luận rằng hành động của Mỹ là “chưa đủ” trong tất cả các lĩnh vực và ngay cả các cuộc không kích của liên minh cũng chưa đủ mạnh để tiêu diệt được IS. Hơn nữa, chính sách của Mỹ về việc hỗ trợ đào tạo các bộ tộc Sunni chống IS cũng là “quá muộn”.

Thậm chí, nhiều nguồn tin báo chí nước ngoài còn nói rằng ngay từ năm 2014, nhiều nhà lãnh đạo Iraq đã lên tiếng than phiền về việc vũ khí của Mỹ được thả dù xuống cho IS. Trong khi đó, các nguồn tin quân sự Iraq đã công khai một sự thật là liên minh do Mỹ cầm đầu đã phớt lờ phần lớn những yêu cầu của Iraq về việc yểm hộ trên không và tác chiến trên bộ.

Ở góc độ khách quan, các nhà phân tích cho rằng, Mỹ đã không thực sự muốn ngăn chặn IS, bởi không có lý do gì mà một liên minh quốc tế hùng hậu là thế lại không thể ngăn chặn bước tiến của tổ chức khủng bố này, mà lại còn để cho chúng dường như “càng bị đánh, càng mạnh lên”. Cần phải nhắc lại là chỉ trong 38 ngày không kích quyết liệt, Mỹ đã chiếm được Iraq của Saddam Hussein, mặc dù quân đội nước này vào thời điểm đó đang rất mạnh.

Nếu nói chiến lược của Mỹ ở Iraq có hạn chế và Washington cần phải xem xét kế hoạch đào tạo và trang bị vũ khí cho các bộ tộc Sunni, như chính họ thừa nhận sau khi Ramadi thất thủ, thì đấy cũng không phải là lý do chính. Điều cốt yếu là các cuộc không kích của liên minh rất hạn chế và nhằm vào những mục tiêu không mang tính chiến lược của đối phương.

Trong vòng 9 tháng qua, tổng cộng các đợt không kích của Mỹ và liên quân vào Syria và Iraq vẫn ít hơn nhiều số lần Israel không kích trong chiến dích chớp nhoáng kéo dài chỉ có trong 3 tuần vào dải Gaza của Palestine từ năm 2008 - 2009. Không ít người đặt câu hỏi rằng, khi các thành phố Ramadi của Iraq và Palmyra của Syria thất thủ thì các máy bay ném bom của Mỹ và liên quân đang ở đâu? Tại sao Không quân Mỹ dường như chỉ can thiệp một cách nghiêm chỉnh khi các đồng minh người Kurd của Mỹ bị đe dọa - như ở Kobane, Ain al-Arab ở Syria và Erbil ở Iraq?

Tính toán của Mỹ với Iraq và Syria

Do cách hành xử “nói nhiều hơn làm” của Mỹ như vậy, nhiều người Iraq cho rằng, hãy quên đi những viễn cảnh được vẽ ra trong các bài diễn văn của các chính khách Mỹ và Iraq về một “Iraq thống nhất” với một “chính phủ trung ương hùng mạnh”. Còn ở Syria, người ta cũng bảo hãy quên đi những mục tiêu đã được thông báo ầm ĩ “thành lập các lực lượng ôn hòa” để “đánh đuổi tổ chức IS” ở Syria, thông qua các đường biên giới Jordan và Thổ Nhĩ Kỳ. Theo họ, đó chỉ là những lời nói rỗng tuếch, những lời hứa suông.

Nếu người ta lưu ý một cách khách quan những lợi ích của Mỹ ở khu vực thì sẽ thấy rõ một thực tế khác hoàn toàn. Mỹ đang tìm cách duy trì sự bá quyền tuyệt đối của mình ở khu vực Trung Đông ngay cả khi Mỹ đã rút quân khỏi Iraq và Afghanistan sau một thời gian chiếm đóng quân sự tốn kém. Những lợi ích chính của Mỹ là: có được nguồn dầu mỏ và khí đốt giá rẻ; hỗ trợ cho Israel và phá hoại ảnh hưởng của Nga (và Trung Quốc) ở khu vực này.

Việc duy trì sự bá quyền của Mỹ sẽ dễ dàng hơn nhiều nếu không có sự có mặt của một Cộng hòa Hồi giáo Iran hùng mạnh và độc lập, bởi nước này vẫn tiếp tục ngáng trở nhiều dự án khu vực của Mỹ. Vì vậy, sự bá quyền của Mỹ phụ thuộc một phần vào sự suy yếu của Iran và các đồng minh của Tehran trong khu vực. Với việc loại bỏ Saddam Hussein ở Iraq, Mỹ đã vô tình (dù không muốn) mở rộng vòng cung ảnh hưởng địa lý của Iran cho đến tận Palestine, khiến cho dự án mở rộng các vùng định cư của Israel dễ bị tổn thương hơn.

Cựu Tổng thống Mỹ George W. Bush (con), khi còn đương chức, đã nhận thức được nguy cơ trên và lập tức bắt tay vào thực hiện nhiệm vụ tiêu  diệt trục kháng chiến này bằng cách ra sức vô hiệu hóa các đồng minh của Israel là phong trào Hezbollah ở Liban, Syria và phong trào Hamas ở Palestine, nhưng đều đã thất bại. Tuy nhiên, sau đó, phong trào Mùa xuân Arập đã mang đến một cơ hội mới: Mỹ và các đồng minh Thổ Nhĩ Kỳ và các nền quân chủ Arập ở vùng vịnh Persian chuyển sang hành động để tạo điều kiện cho một sự thay đổi chế độ ở Syria. Mục tiêu bao trùm của hành động này phá vỡ sự liên tục về địa lý - thông qua Iraq, Syria và Lebanon - giữa Iran và Palestine.

Khi kế hoạch thay đổi chế độ ở Syria thất bại, Mỹ đã chuyển sang kế hoạch 2: chia rẽ Syria thành nhiều thực thể cạnh tranh nhau để làm suy yếu Nhà nước trung ương và tạo ra một “vùng đệm” thân Mỹ nằm dọc biên giới với Israel. Cũng như vậy, Mỹ tìm cách kích động, chia rẽ người Kurd, người Sunni và người Shiite để làm suy yếu chính phủ trung ương Iraq. Và đây mới chính là những ưu tiên của Mỹ.

Chỉ cần nhìn những gì Mỹ đã làm mới đây ở Iraq là thấy được phần nào kế hoạch bí mật này. Các cuộc không kích của Mỹ cho đến nay được coi là ác nhiệt nhất là khi thành phố Erbil của người Kurd và các vùng xung quanh bị IS đe dọa. Quốc hội Mỹ đã vi phạm tất cả những tiêu chuẩn quốc tế bằng cách qua mặt chính phủ trung ương ở Baghdad, thông qua một đạo luật tán thành trang bị vũ khí trực tiếp cho các dân quân Sunni và người Kurd. Và dù đã hứa và cam kết rất nhiều nhưng Mỹ vẫn không thành lập được và cũng không trang bị có hiệu quả cho quân đội và các lực lượng an ninh của Iraq.

Một Iraq suy yếu và chia rẽ sẽ không bao giờ có thể trở thành một cường quốc khu vực liên minh với Iran và trục kháng chiến chống Mỹ. Một Syria suy yếu và chia rẽ càng không có nguy cơ làm được như vậy. Nhưng chừng nào Mỹ còn chưa đạt được mục tiêu là kiểm soát được các chính phủ trung ương ở những nước này thì Washington sẽ tiếp tục tìm cách đạt được điều đó thông qua việc gây ra một cuộc xung đột bè phái và sắc tộc dẫn đến việc lập ra những vùng đệm thân Mỹ ở bên trong các nhà nước của trục kháng chiến; hoặc thông qua việc tạo ra “một vùng đệm Sunni” thù địch để phá vỡ sự liên tục về địa lý giữa Iran và Palestine.

IS là “vùng đệm Sunni” của Mỹ?

Tướng Walid Sukariyya, một người Sunni thân phe kháng chiến của Quốc hội Lebanon nói: “Đối với Mỹ và Israel, có tổ chức IS tốt hơn là có một Iran, một Iraq và một Syria hùng mạnh… Nếu Mỹ đạt được các mục đích của mình thì Nhà nước Sunni ở Iraq sẽ phá hoại trục kháng chiến của Palestine”.

Trong khi đó, từ lâu nay, Mỹ đã tìm cách tạo ra một vùng đệm ở Iraq và ở biên giới Syria và đã ra sức tìm kiếm và dựng lên các nhà lãnh đạo Iraq Sunni chỉ biết tuân theo Mỹ, nhưng không đạt kết quả.

Ví dụ minh chứng cho điều đó là trong đoàn các quan chức thành phố Anbar, do Tướng Mỹ John Allen chọn lựa vào tháng 12-2014 để thăm Washington, không có các đại diện của hai bộ tộc Sunni nổi bật nhất đang chiến đấu chống IS ở Iraq là Albu Alwan và Albu Nimr. Một người phát ngôn của 2 bộ tộc này khi đó đã phàn nàn với tờ báo Al-Jarida: “Chúng tôi chiến đấu chống IS, nhưng chúng tôi đang bị tàn sát bởi vì chúng tôi thiếu vũ khí. Trong khi đó, có những người khác tới Washington để lĩnh tiền, nhận vũ khí, để rồi sau đó họ sẽ được chỉ định làm các nhà lãnh đạo của chúng tôi”.

Nhưng tại sao người Mỹ lại phớt lờ các nhóm Sunni đang chiến đấu chống IS? Chẳng phải đó là những đồng minh tự nhiên của Mỹ ở Iraq đó sao?

Thực tế đấy chính là mẹo chia rẽ người Iraq của Mỹ. Chừng nào những người Sunni chống IS không đủ mạnh, thì đấy mới là mục tiêu thực sự của Mỹ, vì khi ấy, IS dư sức biến dự án “vùng đệm” của Mỹ thành thực tế địa lý cụ thể. Mỹkhi ấy không cần tốn nhiều tiền của, sức lực và không mất một giọt máu, nhưng vẫn thực hiện được mục tiêu của mình - lập các “vùng đệm” giữa các quốc gia Iraq và Syria và các “vùng đệm” ngay bên trong lãnh thổ từng nước, để ngăn chặn nguy cơ Iran “liên thông” với Palestines qua toàn vùng lãnh thổ rộng lớn này.

Linh Phương