Được theo những bàn chân Việt - Kỳ 1

Đánh vật với bộ giáp hàn 7 ký rưỡi

Lại cả một phần đêm trong một khách sạn tại thành phố Usinxco vừa kỷ niệm chẵn 20 năm thành lập của khu tự trị Nhenhezky... Quãng thời gian đó có lẽ đã không phí khi tôi liên tục quấy phiền ba thành viên cùng chuyến bay lên cực Bắc là Chánh địa chất Tkachenko Yura Petrovich và ông Cao Mỹ Lợi, Phó tổng GĐ thứ nhất của Công ty Liên doanh RusVietpetro. Và một người nữa là ông Trần Ngọc Sơn Tổng đại diện Tập đoàn Dầu khí Việt Nam (PVN) tại LB Nga và các nước SNG. Cả ba đã cố gắng lẫn tận tình vỡ vạc cho một kẻ ngoại đạo như tôi có thể láng máng biết được như thế nào là RusVietpetro lẫn việc tại sao PVN lại sở hữu được 49% vốn điều lệ của RusVietpetro. Và dòng dầu thương mại đầu tiên của RusVietpetro đã nhập với hệ thống dầu khổng lồ của nước Nga ngày 30-9-2010 như thế nào!

Sự hợp tác giữa Tập đoàn Zarubeznheft (OAO) và Tập đoàn Dầu khí Việt Nam về khai thác dầu khí trên lãnh thổ Liên bang Nga bắt đầu vào năm 2008 phù hợp với sự thỏa thuận và công bố chung của Tổng thống LB Nga và Chủ tịch Nhà nước Việt Nam.

Ngày 7-5-2008, OAO thắng thầu quyền sử dụng lòng đất để khảo sát địa chất thăm dò và khai thác tại các vùng lô mỏ số 1,2,3,4 thuộc vùng Khoreiver của khu tự trị Nhenhezky. 4 lô đó gồm 13 mỏ dầu dưới độ sâu 3.000 tấn có tổng trữ lượng dầu cấp C1+C2 khoảng 95 triệu tấn. OAO đã mời Tập đoàn Dầu khí Việt Nam tham gia. Tháng 7-2008, Công ty RusVietpetro được đăng ký kinh doanh và tháng 9 nhận chuyển nhượng từ Tập đoàn OAO giấy phép sử dụng lòng đất của 4 lô dầu nói trên. Tháng 10-2008, với sự chứng kiến của Tổng thống Nga Dmitry Medvedev và Chủ tịch nước Nguyễn Minh Triết, Tập đoàn Dầu khí quốc gia Việt Nam (PVN) và Tập đoàn khổng lồ OAO đã ký thỏa thuận PVN là thành viên tham gia trong Công ty TNHH liên doanh RusVietpetro với tỉ lệ sở hữu 49% vốn điều lệ. 51% cổ phần còn lại trong sở hữu của Tập đoàn OAO.

Việc thành lập công ty liên doanh mới trên lãnh thổ nước Nga nói theo ngôn từ ngoại giao lẫn báo chí là tăng cường thêm mối quan hệ giữa hai nước Việt Nga và đưa quan hệ đó lên một tầm cao mới. Nhưng cứ như ông Lợi thì đây là một sắc thái, một hình thức mới của việc đầu tư của Việt Nam ra nước ngoài trong lĩnh vực dầu khí.

Tôi cứ lẩn thẩn nghĩ, thế mạnh của PVN dù gì vẫn là việc khai thác dầu ở ngoài bể khơi. Với đối tác Nga, Zarubezhneft và PetroVietnam đã từng quen việc làm ăn bình đẳng với nhau từ lâu nay trong liên doanh Vietsopetro, hiện sản xuất 8 triệu tấn dầu mỗi năm, tức là khoảng 160.700 thùng mỗi ngày. Nay tại vùng băng giá vĩnh cửu cách xa Mát gần 2.500 cây số cách Hà Nội hơn 7 ngàn cây. Đồng tiền của PVN sẽ sinh lời ra sao, những người Việt trong liên doanh RusVietpetro sẽ bươn chải thế nào trong điều kiện mùa đông kéo dài nhiệt độ trung bình tháng 1 là -20oC. Nhiệt độ trung bình năm là từ 3 đến 6oC. Lượng mưa tuyết trung bình là 300-500mm. Tuyết rơi vào cuối tháng 10 tan vào khoảng tháng 6. Độ dày tuyết trung bình là nửa mét. Ngày trong thời gian mùa đông chỉ khoảng 2-4 tiếng đồng hồ. Nhưng mùa hè là 22 tiếng. Khu vực hoạt động của liên doanh hoàn toàn nằm trên vùng băng giá vĩnh viễn. Mùa đông đất đai bị đóng băng từ độ sâu 1 đến 1,5m. Có chỗ trên 2m!

Ê ẩm cùng bải hoải chặng chờ ở Vnukovo lẫn chặng bay lên cực Bắc nhưng trong căn phòng ấm áp của khách sạn mới xây, mắt vẫn cứ chong chong? Lần đầu tiên được đặt chân lên dải đất cực Bắc nước Nga ven bờ Bắc Băng Dương hay bộ đồ chống tuyết, chống lạnh gồm quần áo, mũ, găng tay, ủng mới được phát hồi tối ùn một đống to sụ dưới chân giường ám ảnh? Chả biết nữa nhưng tôi nhớ hình như đã tiêu gần quá nửa phần đêm cho việc hoay hoay thử đi thử lại bộ đồ đặc chủng dành cho người phương Bắc này. Riêng quần áo dày cộp những bông lông chưa kể ủng đã gần tám ký. Đắn đo mãi, tôi quyết định để lại cái quần lông nặng chịch. Bởi vận vào khó xoay xỏa quá! Quyết định sai lầm này khiến tôi phải trả giá cho một trận cảm. Chuyện đó nói sau.

Tổ hợp Nhenhezky chìm trong băng tuyết

Gần 5 giờ sáng, ngoài áo len, áo lạnh mang theo từ Việt Nam, tôi đánh cái áo lông ra ngoài và ráng sức chèn chân vào đôi ủng chật cứng. Bởi được hướng dẫn rằng, ủng càng chật khít càng có tác dụng chống lạnh. Để cho vừa độ khít, tôi đành bỏ lại đôi tất xù! Như một chú gấu kềnh càng, toát mồ hôi hột qua mấy công đoạn thử quần áo nghĩ thứ lạnh ngoài kia cũng thường thôi. Bà trực khách sạn to béo đang gà gật ở quầy nhướng mắt ngạc nhiên hỏi tôi đi đâu rồi trỏ lên chiếc hàn thử biểu treo trên tường. Tôi ngó qua thấy phát hoảng khi chiếc kim chỉ độ âm vượt trên con số 20. Hai mươi độ âm ở thành phố Usinxco nghĩa là ngược gần 300km để đến Nhenhezky nhiệt độ giảm thêm 10 độ! Hé cánh cửa khách sạn, làn da mặt ngay tức khắc cộm lên một cảm giác khó chịu vì lạnh! Vội chụp lên chiếc mũ len và sục ngay đôi tay vào găng, tôi chuệnh choạng lê bước trên lối đi tuyết phủ ngập mắt cá. Chao ôi, cơ mầu này liệu có đi nổi không đây bởi bước còn khó nữa là hành nghề này khác. Bao tay dày cộp thế này thì chụp ảnh ghi chép ra làm sao? Hơi hoang mang nhưng tôi cứ liều một đoạn, rồi một đoạn nữa... Cảm giác khó chịu vì vướng lẫn cóng lạnh giảm bớt. Cứ chuệnh choạng như gã khùng như thế khoảng nửa giờ sau, tôi thấy có vẻ tạm ổn thì có tiếng hú gọi từ cửa khách sạn của anh Cao Mỹ Lợi. Thì ra đáo sang phòng để đánh thức không thấy nên anh phát hoảng đi tìm. Nghĩ mà phục lẫn ngại cho ông Phó tổng GĐ thứ nhất của Liên doanh RusVietpetro này. Từ đại bản doanh của liên doanh đóng ở Mátxcơva, gần hai chục lần anh Lợi đã phải bươn bả lên thực địa ở Nhenhezky vì công việc. Vốn là một kỹ sư địa chất dày dạn kinh nghiệm từng chinh chiến ở những giếng dầu tít ngoài khơi thềm lục địa Việt Nam của Liên doanh Vietsopetro, Cao Mỹ Lợi được PVN chọn làm người đứng đầu đối tác trong Liên doanh RusVietpetro. Vác một đống ngoại tệ ra làm ăn ở xứ người là cả một việc hệ trọng đòi hỏi những sứ thần được cử đi phải là người thạo cả tay dao tay thớt lẫn chỉn chu cả việc tay hòm chìa khóa... Chưa hẳn là việc thông thạo tiếng Nga (trước đây anh là kỹ sư tốt nghiệp ở Liên Xô cũ) mà do kinh nghiệm kiến thức phong phú được bạn nể vì. Ngoài thông thạo việc thăm dò khai thác ở những giàn khoan ngoài bể khơi cắm thẳng xuống lòng đại dương thăm thẳm, Cao Mỹ Lợi còn thông thạo việc đọc các thông số kỹ thuật các địa tầng địa mạo ở dưới lòng đất liền để tìm ra những vỉa dầu ngoắt nghéo tiềm ẩn. Chững chạc ở vị thế Phó tổng GĐ thứ nhất của Liên doanh, có thể vắng Lợi đi một ngày thì công việc bị ùn lại cả một đống! Chỉ trong một thời gian ngắn, Cao Mỹ Lợi và Rusvietpetro phải tất tả hoàn tất khâu tổ chức để 9 đại diện của Petrovietnam tới làm việc. Giống như các chuyên viên Nga ở Vietsovpetro đã từng vất vả thích nghi với điều kiện nhiệt đới, các chuyên gia trẻ những đồng sự những người anh em dưới quyền Cao Mỹ Lợi đã và đang vất vả biết bao nhiêu thứ để thích nghi với điều kiện làm việc ở vùng băng giá vĩnh cửu. Ngoài Cao Mỹ Lợi, các yếu nhân của người Việt ngày càng chững chạc trong Liên doanh như phó kế toán trưởng và một số các phó phòng làm công tác quản lý. Cứ lấn bấn mãi với ánh mắt thương hại pha chút hài hước khi ông Phó tổng GĐ thứ nhất Cao Mỹ Lợi hồi tối ngó tôi cứ hoay hoay với bộ đồ chống rét vừa được phát. Ánh mắt ấy như một thông điệp nhắc nhở bà con trong nước rằng chẳng hề có chuyện đơn giản khi vác tiền đi đầu tư ở xứ người trong lĩnh vực dầu khí!?

Sau mấy ngày bay về gấp để giải quyết công việc, 26 tết năm ngoái, Cao Mỹ Lợi lại phải sang gấp Mát. Tại RusVietpetro có bao công việc khẩn đang chờ. Thấy ông chồng sửa soạn valy trong lúc thiên hạ rầm rầm náo nhiệt sắm tết, bà vợ nước mắt rân rấn quay đi... Cao Mỹ Lợi hồi nãy kể với tôi chuyện ấy mà giọng vẫn cứ day dứt... Chỉ còn hai ngày nữa là bước sang năm mới và cái tết âm lịch Tân Mão cũng chả còn xa, tôi rụt rè hỏi ông liệu năm nay có đền cái tết năm ngoái bị lỡ vì công việc, ông Phó tổng GĐ thứ nhất cười rằng cũng chả biết thế nào! Ông bạn đồng hành lên phương Bắc Trần Ngọc Sơn, Tổng đại diện của PVN tại Nga và các nước SNG cũng đang có một mớ việc công tư cái nào cũng chưa trọn vẹn. Phải toàn tâm toàn trí cho nhiệm kỳ công việc ở xứ người, PVN đã tạo điều kiện cho kỹ sư Trần Ngọc Sơn mang theo vợ con sang. Đi Tây ai đó đã nói là cái phúc! Trong cái phúc hình như có cả chút họa? Họa ấy là động viên mãi bà vợ với cô con gái dùng dằng mãi mới dứt được ra một môi trường sinh hoạt và công việc học hành đang yên ổn! Hình như với Mátxcơva với Nga cũng chả phải là nơi hấp dẫn lắm với nhiều người? Với bà vợ, tất nhiên lạ lẫm bỡ ngỡ rồi cũng phải quen, bởi phải lấy cái bất biến vì công việc của chồng để ứng phó với những thứ vạn biến khác? Nhưng nghĩ cũng phục và thương cho cô con gái đang học lớp 12 đùng cái chuyển sang một môi trường học hành hoàn toàn khác. Cháu phải tập làm quen từ đầu với thứ tiếng Nga mà bố nó từng lầu lầu! Phải thạo thứ tiếng ấy nếu không muốn phải về nước?

Trong băng giá 30 độ âm

Nằm trong hệ thống 25 sân bay vùng Sibêri mênh mông bao la, sân bay Usinxco khiêm tốn nhỏ hẹp. Trong khoảng màn đêm đặc quánh mặc dầu đã gần 9 giờ sáng, mọi vật chỉ lờ mờ trong tầm nhìn mấy chục thước trong ánh đèn sân bay và băng tuyết trắng xóa. Không thấy chiếc máy bay nào. Có lẽ phải đợi chuyến từ Mátxcơva lên. Có lẽ chưa có chỗ đáp cho cỡ Boeing hay Airbus mà chỉ cỡ nhỏ nhẹ như Tu-134. Nhưng đội bay trực thăng gồm 4 chiếc Mir 8 mà công ty Liên doanh RusVietpetro thuê chuyên phục vụ cho tổ hợp dầu khí Nhenhezky khá là đáng nể. Sau khi làm những thủ tục an ninh cần thiết, chúng tôi leo lên một chiếc MIR- 8. Thầm cảm ơn sự phối thuộc ăn ý. Người nhà ga bay đã làm sạch băng đóng trên thân máy bay từ hơn một giờ trước. Nhưng khi tiếng gầm của động cơ, không biết là lấy đà hay thủ tục gì khác phải 20 phút sau, 3 chiếc cánh quạt mới nặng nhọc lừ đừ quay báo hiệu cho một chuyến bay chắc chẳng dễ dàng gì? Trên chiếc Mir-8 cũ kỹ, không có cáp chống ồn, cục bông lót tai như những chặng bay bằng trực thăng đời mới từ Vũng Tàu ra các giàn khoan dầu, mọi thứ chuyện trò kể từ lúc này đều bặt hẳn. Không biết là bao nhiêu đềxiben, nhưng độ ồn này dẫu người khỏe có hét thật lực thì cũng chả thấu tai ai được!

Mir-8 lừ đừ bốc lên. 9 rưỡi sáng mà vẫn nhá nhem. Những vệt sáng của thành phố Usinxco 20 năm tuổi với 400 ngàn dân dần khuất. Dưới trực thăng là bắt đầu miên man mải miết lẫn phẳng lỳ của Tunga. Tunga khác Taiga. Tunga là liên hồ kỳ trận những đầm hồ xen lân với giống cây tùng loại cằn thấp của rừng Taiga. Từ độ cao trực thăng ngó xuống có cảm giác như đang bay trên mênh mang vùng chiêm trũng xứ mình. Nhưng tiếng gầm của động cơ cùng cảm giác lạnh tê cóng khi áp vào cửa sổ tròn của máy bay nhắc tôi thứ hao hao như năn như lác dưới kia là khoảng rừng đặc thù của Tunga với những cây tùng cùng diệp hoàn liễu thâm thấp cằn cỗi không bao giờ có thể um tùm xanh tốt bởi khí hậu khắc nghiệt vùng cực Bắc này. Còn khoảng trăng trắng vô tận kia là tuyết đã đóng thành băng cứng đét.

Đinh tai nhức óc là thế, một chặp lâu sau cũng quen dần âm thanh chói gắt và lại gây cảm giác buồn ngủ bởi cảnh vật lẫn âm thanh cứ một kiểu một gam đơn điệu như thế. Bỗng bừng cơn gà gật khi ông Cao Mỹ Lợi ra hiệu cho tôi chú mục vào một khung cảnh bên dưới. Chiếc trực thăng chừng như cũng chầm chậm lại để chúng tôi được mục sở thị một đàn tuần lộc dễ mấy ngàn con màu xám trắng đang chen nhau chạy trên nền tuyết phau phau. Chợt nhớ những đàn tuần lộc chăn thả trên hoang mạc phương Bắc qua câu chuyện hồi tối của ông Lợi. Rằng người dân tộc có tên gọi là Nenets ở vùng cực Bắc xa xôi và khắc nghiệt nhất nước Nga này hằng bao đời có truyền thống chăn thả tuần lộc, thứ thú nửa hươu nửa nai. Chúng có khả năng chịu lạnh rất giỏi chỉ gặm lá tùng, rêu đá và vài ba thứ cỏ dại hiếm hoi loi thoi trên tuyết. Phạm vi chăn thả kéo dài đến hàng trăm km. Khí hậu nhiên trong trẻo cùng suơng tuyết vùng băng giá đã làm nên chất lượng thịt tuyệt hảo của đàn tuần lộc cùng thứ da và mỡ quý giá. Có vùng dùng tuần lộc kéo xe. Da dùng làm lều làm áo chống lạnh cho người Nenets. Mỡ tuần lộc có lắm công dụng trong đó việc đầu tiên để sưởi. Nhiều sản phẩm da và mỡ tuần lộc vùng cực Bắc của dân Nenets được người Nga và thế giới ưa chuộng.

Ghi chep của Xuân Ba

(Năng lượng Mới số 2, ra ngày 17-3-2011)

(Xem tiếp kỳ sau)