Trụ sở OPEC tại Vienna, Áo. Ảnh: Tư liệu.

Dự luật các tập đoàn không sản xuất và xuất khẩu dầu (No Oil Producing and Exporting Cartels - NOPEC) đưa ra mục tiêu bảo vệ người tiêu dùng và doanh nghiệp Mỹ khỏi sự gia tăng đột biến về chi phí xăng và dầu sưởi, nhưng một số nhà phân tích cảnh báo rằng việc thực hiện nó có thể gây ra một số hậu quả nguy hiểm không lường trước được.

Dự luật NOPEC là gì?

Dự luật NOPEC của lưỡng đảng trong Quốc hội Mỹ sẽ thay đổi luật chống độc quyền của Mỹ để thu hồi quyền miễn trừ chủ quyền từ lâu đã bảo vệ OPEC và các công ty dầu mỏ quốc gia của OPEC khỏi các vụ kiện.

Nếu được ký thành luật, Tổng chưởng lý Hoa Kỳ (U.S. Attorney general) sẽ có khả năng kiện OPEC hoặc các thành viên, như Ả Rập Xê-út, ra tòa án liên bang. Các nhà sản xuất khác như Nga, hợp tác với OPEC trong nhóm OPEC+ để giữ lại sản lượng dầu, cũng có thể bị kiện.

Hiện chưa biết chính xác bằng cách nào mà một tòa án liên bang Mỹ có thể thực thi các quyết định tư pháp của Mỹ chống độc quyền đối với một quốc gia nước ngoài. Tuy nhiên, một số nỗ lực đối với dự luật NOPEC trong hơn hai thập kỷ đã khiến Ả Rập Xê-út, người lãnh đạo trên thực tế của OPEC lo lắng, khiến Riyadh phải khó khăn vận động hành lang mỗi khi có một phiên bản mới của dự luật.

Hôm nay (5/5), Ủy ban Tư pháp Thượng viện dự kiến ​​sẽ thông qua phiên bản mới nhất của dự luật. Để trở thành luật, dự luật sau đó sẽ phải thông qua toàn bộ Thượng viện, Hạ viện và được ký bởi tổng thống.

Nhà Trắng chưa cho biết liệu Tổng thống Mỹ Joe Biden có ủng hộ dự luật hay không và không rõ liệu dự luật có nhận đủ sự ủng hộ trong Quốc hội Mỹ để được thông qua hay không.

Điều làm gia tăng cơ hội của dự luật

Các phiên bản trước của dự luật NOPEC đã thất bại trong bối cảnh các nhóm công nghiệp dầu mỏ như Viện Dầu mỏ Mỹ (API) phản đối.

Kho dự trữ dầu chiến lược (SPR) Bryan Mound của Mỹ. Ảnh: Reuters/Tư liệu.

Tuy nhiên, gần đây việc Quốc hội Mỹ tức giận về việc giá xăng ở Mỹ tăng cao, làm cho lạm phát tăng vọt lên mức cao nhất trong nhiều thập kỷ, đã làm gia tăng cơ hội thành công của dự luật lần này.

Các nhà sản xuất OPEC đã từ chối yêu cầu của Mỹ và các đồng minh về việc mở các van dầu với sản lượng nhiều hơn từ khi nhu cầu tiêu dùng toàn cầu khôi phục sau đại dịch COVID-19 và cuộc khủng hoảng Ukraine khiến giá dầu sôi sục. Nga, quốc gia sản xuất khoảng 10% lượng dầu của thế giới, có thể thấy sản lượng dầu thô giảm tới 17% trong năm nay do các lệnh cấm vận của phương Tây.

Phản ứng tiềm năng từ các quốc gia khác, trong đó có OPEC

Một số nhà phân tích cho rằng, việc gấp rút thông qua dự luật có thể dẫn đến phản tác dụng ngoài ý muốn, bao gồm khả năng các quốc gia khác có thể có hành động tương tự đối với Mỹ vì đã giữ lại sản lượng nông nghiệp để hỗ trợ nền nông nghiệp trong nước của Mỹ.

Mark Finley, chuyên gia về năng lượng và dầu mỏ toàn cầu tại Viện Baker của Đại học Rice, đồng thời là cựu chuyên gia phân tích và quản lý tại CIA cho rằng: “Luôn luôn là một ý tưởng tồi khi hoạch định chính sách trong lúc bạn đang tức giận”.

OPEC cũng có thể đáp trả lại theo những cách khác nhau. Ví dụ, vào năm 2019, Ả Rập Xê-út đã đe dọa bán dầu của mình bằng các loại tiền tệ khác với đồng đô la nếu Washington thông qua một phiên bản của dự luật NOPEC. Việc làm như vậy sẽ làm suy yếu vị thế của đồng đô la như là đồng tiền dự trữ chính của thế giới, làm giảm sức ảnh hưởng của Washington trong thương mại toàn cầu và làm suy yếu khả năng thực thi các lệnh trừng phạt của Mỹ đối với các quốc gia khác. Ả Rập Xê-út cũng có thể quyết định mua một số vũ khí từ các quốc gia khác ngoài Mỹ, đánh vào một hoạt động kinh doanh béo bở của các nhà thầu quốc phòng Mỹ.

Ngoài ra, Ả Rập Xê-út và các nhà sản xuất dầu khác có thể hạn chế các khoản đầu tư của Mỹ vào quốc gia của mình, hoặc chỉ đơn giản là tăng giá dầu bán vào Mỹ, làm suy yếu mục tiêu cơ bản của dự luật.

Paul Sullivan, chuyên gia phân tích Trung Đông và là thành viên cấp cao không thường trú tại Trung tâm Năng lượng toàn cầu của Hội đồng Đại Tây Dương, cho rằng Mỹ và các đồng minh đang phải đối mặt với những thách thức lớn trong việc đảm bảo nguồn cung cấp năng lượng đáng tin cậy, đây là việc rất không nên làm vào lúc này.

Sự phản đối của ngành dầu khí Mỹ

Nhóm vận động hành lang dầu mỏ hàng đầu của Mỹ, Viện Dầu mỏ Mỹ (API), cũng đã phản đối dự luật NOPEC, nói rằng nó có thể gây tổn hại cho các nhà sản xuất dầu khí trong nước.

Một mối quan tâm trong ngành là NOPEC cuối cùng có thể dẫn đến việc OPEC sản xuất dầu quá mức, đưa giá xuống thấp đến mức các công ty năng lượng của Mỹ gặp khó khăn trong việc thúc đẩy sản lượng. Ả Rập Xê-út và các nước OPEC khác có một số nguồn dự trữ dầu rẻ nhất và dễ sản xuất nhất thế giới.

Trong một ghi chú cho khách hàng, ClearView Energy Partners, một nhóm nghiên cứu không đảng phái ở Mỹ, cho rằng nếu diễn ra một làn sóng xuất khẩu dầu từ các nhà sản xuất OPEC, ngay cả vào thời điểm lo ngại về nguồn cung của Nga, việc đó "có thể làm nguội lạnh hoạt động khoan dầu của Mỹ, có khả năng gây rủi ro cho cả an ninh năng lượng trong nước và sự phục hồi kinh tế của Mỹ”.