Trần lãi suất huy động đã hạ một lúc 2 điểm phần trăm, xuống còn 9% trong khi 2 lần trước đó (tính từ đầu năm đến nay), mỗi lần chỉ giảm 1 điểm phần trăm. Mức giảm này được áp dụng đối với lãi suất huy động kỳ hạn dưới 12 tháng (kỳ hạn từ 12 tháng trở lên, các ngân hàng tự ấn định).

Giảm lãi suất đầu vào là cơ sở để ngân hàng sớm hạ lãi suất đầu ra nhằm gỡ khó cho doanh nghiệp. Tuy nhiên, theo Phó Giáo sư – Tiến sĩ Nguyễn Thị Mùi, thành viên Hội đồng Tư vấn Chính sách Tài chính, Tiền tệ Quốc gia, lãi suất đầu ra có giảm ngay hay không còn tùy vào nhiều yếu tố.

Bà nghĩ gì về việc trần lãi suất huy động liên tục giảm và lần điều chỉnh này khá sâu, tới 2 điểm phần trăm?

Có nhiều cơ sở để Ngân hàng Nhà nước hạ lãi suất. Thứ nhất, đà tăng lạm phát 2-3 tháng trở lại đây đã giảm rất mạnh. Theo dự kiến, tháng 6 này, lạm phát cũng chỉ tăng 0,2%. Với tốc độ này, lạm phát cả năm nay sẽ chỉ khoảng 7%.

Thứ hai là dòng tiền tại các ngân hàng thương mại hiện rất dồi dào. Thậm chí, một số ngân hàng cho biết đang dư thừa vốn khá lớn mà không thể cho vay. Một căn cứ nữa là áp lực giảm lãi suất đầu ra để tháo gỡ khó khăn cho doanh nghiệp. Muốn lãi suất đầu ra giảm thì lãi suất đầu vào cũng phải hạ xuống. Vì thế, việc Ngân hàng Nhà nước hạ trần lãi suất huy động là hợp lý.

Lãi suất huy động giảm dần là cơ sở để hạ lãi suất đầu ra nhằm gỡ khó cho doanh nghiệp

Về mặt lý thuyết, ngân hàng huy động lãi suất 9% thì có thể cho vay 12%/năm. Nhưng từ thực tế của các lần giảm lãi suất trước lại không hẳn diễn ra như vậy?

Trước ngày 11/6 (thời điểm trần lãi suất huy động 9% được áp dụng), nhiều ngân hàng có những khoản huy động kỳ hạn 3 tháng và 6 tháng với lãi suất 11%, 12%. Điều đó có nghĩa việc huy động lãi suất cao vẫn tồn tại trong các ngân hàng. Do vậy, họ phải cân đối, tính toán để hòa dòng vốn ấy vào vốn huy động hiện nay để cho vay.

Bên cạnh đó, lãi suất đầu ra có giảm tương ứng hay không còn phụ thuộc đối tượng vay. Nếu doanh nghiệp có sức khỏe tốt, không nợ xấu, được ngân hàng tín nhiệm thì có thể được vay ngay với lãi suất 12%. Thậm chí tôi biết có doanh nghiệp vay chỉ 10%.

Vậy khi nào doanh nghiệp mới vay được vốn giá rẻ?

Như đã nói ở trên, có thể có những doanh nghiệp được vay vốn giá rẻ ngay. Còn đối với những khách hàng tiềm ẩn rủi ro cao, khả năng phát triển tương lai hạn chế, hoặc đang có nợ xấu tại ngân hàng thì cho dù độ trễ của chính sách có một tháng đi chăng nữa, khả năng tiếp cận vốn vẫn rất khó khăn.

Theo bà, khi trần lãi suất về mức 9%, người gửi tiền có rút vốn khỏi ngân hàng để chuyển hướng đầu tư?

Việc này không đáng lo. Với lãi suất huy động 9%, ở chừng mực nhất định người gửi tiền vẫn thấy đây là kênh đầu tư an toàn và có lợi. Đáng lo là các tổ chức kinh doanh. Có thể do lãi tiền gửi vào ngân hàng giảm, họ sẽ không gửi nữa mà đổ vào bất động sản hay chứng khoán. Do vậy, các cơ quan chức năng cần có biện pháp khuyến khích để hướng dòng tiền này vào sản xuất kinh doanh.

Có vẻ như lãi suất càng hạ, các ngân hàng lại càng thừa vốn và đi mua trái phiếu chính phủ. Bà nghĩ gì về việc này?

Giả sử một ngân hàng huy động vốn với lãi suất 14% và không cho vay được trong khi vẫn phải trả lãi cho người gửi tiền. Lúc đó, họ sẽ chọn mua trái phiếu chính phủ, cho dù lãi suất chỉ từ 8-9%. Về mặt số học, có thể ngân hàng bị lỗ vài điểm phần trăm. Nhưng bù lại, khi mua trái phiếu chính phủ, lúc nào thiếu vốn, họ có thể mang trái phiếu đó đến Ngân hàng Nhà nước chiết khấu, lấy tiền ra cho vay.

Hơn nữa, xu hướng hạ lãi suất là không thể khác được. Vì thế, cho dù lãi suất trái phiếu chỉ 8%, hay cho vay liên ngân hàng kỳ hạn 3 tháng, 6 tháng trong những ngày vừa qua chỉ còn 6,5%/năm, các ngân hàng vẫn mua vào trái phiếu hoặc cho vay liên ngân hàng. Như thế còn hơn là để vốn nằm chết một chỗ.

Cho vay như thế, ngân hàng có bị thiệt không?

Cần hiểu rằng kinh doanh ngân hàng bao gồm nhiều hoạt động. Hoạt động này lãi, hoạt động kia lỗ, nhưng tổng thể thì vẫn có lãi.

Ví dụ, một ngân hàng huy động với mức 11%, 12%, nhưng có thể cho vay chỉ 8%/năm. Tuy nhiên, kèm theo đó là các yêu cầu như khách hàng phải cam kết gửi tiền vào ngân hàng, thanh toán các giao dịch thông qua ngân hàng (như vậy ngân hàng sẽ thu được phí dịch vụ). Đối với những hoạt động cần bảo lãnh thì phải do chính ngân hàng này bảo lãnh và thu phí bảo lãnh. Nếu có ngoại tệ, doanh nghiệp cũng phải bán cho ngân hàng này. Như vậy, xét cục bộ có thể ngân hàng đó bị thiệt, nhưng về tổng thể thì vẫn có lãi.

Quay trở lại vấn đề trần lãi suất huy động. Theo bà, mức 9% đã đủ thấp để bỏ trần lãi suất huy động?

Điều các ngân hàng mong muốn là bỏ trần lãi suất. Trong nền kinh tế thị trường, để lãi suất theo đúng tín hiệu thị trường thì phải để cho thị trường định đoạt. Một khi lãi suất xuống 9% và lạm phát kỳ vọng đã được kiểm soát, Ngân hàng Nhà nước có thể tính đến chuyện bỏ trần huy động.