Từ mờ sáng ngày 8/6, hàng vạn người dân các huyện trong tỉnh Lào Cai và du khách đã kéo nhau đến sân vận động trung tâm thị trấn Bắc Hà để chờ đón vòng chung kết giải đua ngựa truyền thống huyện Bắc Hà mở rộng lần thứ 17.

Năm nay, giải diễn ra từ ngày 2 đến 8/6/2024 nằm trong chuỗi sự kiện Festival Cao nguyên trắng Bắc Hà mùa hè với chủ đề “Nghiêng say vó ngựa cao nguyên”, trong đó gồm các hoạt động Tái hiện Di sản văn hóa phi vật thể, Lễ hội đua ngựa Bắc Hà và Diễu hành đường phố của đoàn ngựa đua.

Khoảng 9 giờ sáng, vòng chung kết chính thức bắt đầu

Có lẽ không ở bất cứ nơi đâu lại có một cuộc đua ngựa gay cấn, nguyên sơ và hồn nhiên như vậy. Những chú ngựa ngày thường thồ hàng, đi nương nay được chủ dẫn đến đọ tài tranh sức. Những chàng trai chân đất, đầu đội một chiếc mũ nhựa bảo hiểm, leo lên lưng con ngựa đua mà không cần đến yên cương… Vậy mà họ vẫn đua hết mình trong tiếng reo hò cổ vũ không ngớt của khán giả.

Người dân và du khách nhanh chóng di chuyển đến khu vực sân vận động trung tâm huyện để vào sân, chiếm lấy chỗ ngồi đẹp nhất

Người thắng cuộc không những mang về vinh quang cho riêng mình mà còn mang lại cho bản làng một năm may mắn, bình yên. Hình ảnh những chàng kỵ sĩ chân đất luôn là hình ảnh đẹp và khó quên đối với những ai đã từng đến Bắc Hà đúng dịp diễn ra giải đua ngựa.

Khoảng 9 giờ sáng, vòng chung kết chính thức bắt đầu. 32 nài ngựa sẽ tham gia tranh ngôi vô địch với 3 vòng thi. Vòng thứ nhất, các nài ngựa được chia thành 8 lượt đua, mỗi lượt sẽ có 4 ngựa lên đường đua để chọn ra 16 nài ngựa có kết quả tốt nhất. Vòng đua tiếp theo, 16 nài ngựa có thành tích tốt nhất được chia thành 4 lượt đua để chọn ra 4 nài ngựa xuất sắc nhất vào vòng cuối cùng.

Các kỵ mã so kè từng centimet

Sau hiệu lệnh từ tổ trọng tài, các nài ngựa bước vào những cuộc đua đầy kịch tính - thậm chí so kè từng centimet. Đôi khi “tai nạn” cũng xảy ra, khi những chú ngựa chưa được thuần dưỡng, huấn luyện bất ngờ… bỏ đường phi vào đám đông khán giả đang nhiệt tình hò reo. Tình huống ngoài kịch bản này khiến Ban tổ chức được một phen… bở vía.

Năm nay, cánh nhà báo cũng kéo nhau đến đông như hội, một vài anh chị em mang theo drone để lấy hình ảnh từ trên cao. Tuy nhiên, điều này lợi bất cập hại - khi các nài ngựa than phiền drone bay vè vè khiến nhiều chú ngựa sợ hãi, không tuân theo sự điều khiển của chủ.

Sau hàng chục lượt đua gay cấn, hồi hộp, cuối cùng Tráng A Giờ (huyện Bát Xát) cưỡi trên chú ngựa mang số 76 đã vượt qua các đối thủ để trở thành nhà tân vô địch.

Sau cuộc đua, du khách còn được tham gia nhiều hoạt động vui chơi, thưởng thức những món ngon Bắc Hà như thắng cố, rượu ngô, phở chua… trong không gian nguyên sơ và nhộn nhịp của Chợ phiên Bắc Hà - 1 trong 10 chợ phiên độc đáo nhất Đông Nam Á hay trải nghiệm hái quả tại những vườn mận tam hoa.

Theo anh Giàng A Hải, Phó Trưởng phòng Văn hóa - Thông tin huyện, với những người đã từng được sinh ra và lớn lên ở vùng đất Cao nguyên trắng Bắc Hà, dường như âm thanh “lọc cọc… lộp cộp” thường nhật của xe ngựa gõ nhịp trên những nẻo đường đồi quanh co, nhất là vào những đêm về sáng, dưới ánh nắng ban trưa hay ráng chiều dịu mát, đã ăn sâu vào tiềm thức.

Vượt qua 3 đối thủ, Tráng A Giờ băng băng về đích

Tiếng vó ngựa thân quen ấy cũng đặc biệt nhắc nhớ những người con Bắc Hà xa quê lâu năm ấn tượng về giải đua ngựa truyền thống đã tồn tại hàng trăm năm ở địa phương này.

Giải đua ngựa Bắc Hà thường được tổ chức vào mùa xuân với quy mô toàn vùng. Vào năm 1975, ở Bắc Hà tổ chức một buổi diễu hành với trên 200 con ngựa đi khắp khu vực trung tâm chào mừng giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.

Chân dung nhà vô địch

Đến mùa xuân năm 1980, Huyện đội (Ban Chỉ huy Quân sự) Bắc Hà tổ chức giải đua ngựa, bắn súng chọn kỵ sĩ, xạ thủ giỏi để tham gia dân binh vận chuyển lương thực bằng đường bộ. Sau đó, Bắc Hà không tổ chức giải lần nào nữa.

Đến năm 2007, giải đua ngựa truyền thống Bắc Hà chính thức được khôi phục. Từ đó đến nay, giải đã trở thành lễ hội thường niên của huyện Bắc Hà, được tổ chức mỗi năm một lần, đáp ứng nhu cầu hưởng thụ đời sống văn hóa, tinh thần của nhân dân, góp phần bảo tồn và phát huy truyền thống văn hóa thể thao đặc sắc của đồng bào các dân tộc Bắc Hà; quảng bá hình ảnh con người, du lịch Bắc Hà đến du khách trong và ngoài nước, trở thành điểm nhấn thu hút khách du lịch đến Bắc Hà.

Tiếp sức cho ngựa

Lễ hội đua ngựa Bắc Hà trước đây diễn ra xung quanh cánh đồng, các quả đồi và đích là bãi đất ở trung tâm thị trấn. Khi gần về tới đích, các kỵ mã nhảy thật nhanh xuống đất, rút khẩu súng kíp trên vai và nhằm vào bia bắn 5 phát súng rồi cướp quả cầu đỏ, nhảy lên ngựa quay về điểm xuất phát. Ai vừa nhanh, vừa bắn súng trúng đích nhiều nhất là người chiến thắng.

Ngày nay, cuộc đua ngựa ở Bắc Hà đã không còn thi bắn súng, các nài ngựa cũng có một sân thi đấu riêng, cuộc đua được tổ chức bài bản và hấp dẫn người xem hơn.