Trong 5 năm qua, lượng công suất nhiệt điện than liên quan đến Trung Quốc đã bị tạm hoãn hoặc hủy bỏ đã vượt lượng công suất được đưa vào hoạt động. Điều này cho thấy mặc dù được xây dựng rầm rộ trong nước, các dự án than ở nước ngoài phải đối mặt với những thách thức chính trị và tài chính đáng kể ở hầu hết các nước sở tại.

Trong tổng số 35,9 tỷ USD mà Trung Quốc đầu tư vào nhiệt điện than ở các nước, Bangladesh là nước nhận được cam kết tài trợ nhiều nhất với tổng trị giá hơn 7 tỷ USD, tiếp theo là Việt Nam, Nam Phi, Pakistan và Indonesia.

Trong năm 2017, các dự án than có Trung Quốc hỗ trợ từ giai đoạn lập kế hoạch và cấp phép đạt tổng công suất 138 gigawatt (GW). Kể từ đó, gần một nửa công suất này (73 GW) đã bị tạm dừng hoặc bị hủy bỏ - con số cao gấp 4,5 lần so với 18 GW công suất được đưa vào xây dựng trong cùng khoảng thời gian.

Các quyết định hủy bỏ dự án có thể xuất phát từ khả năng cạnh tranh kinh tế ngày càng kém của than, làn sóng phản đối của công chúng và lo ngại về các tác động tiêu cực đến môi trường và xã hội, cũng như tình trạng dư thừa năng lực hiện có ở các nước tiếp nhận.

Các dự án than ở nước ngoài mà Trung Quốc tham gia có lượng khí thải gây ô nhiễm không khí cao hơn nhiều so với mức cho phép đối với các nhà máy điện than ở Trung Quốc. Dữ liệu chính thức (từ ĐTM hoặc giấy phép) của những dự án ở nước ngoài do Trung Quốc hậu thuẫn đã công bố cho thấy giới hạn phát thải NOx, PM và SO2 cao gấp lần lượt là 6,4 và 7 lần so với trong giới hạn quy định của Trung Quốc.

Về cường độ phát thải CO2, chỉ có ba trong số 16 dự án mà chúng tôi tìm thấy dữ liệu đáp ứng các tiêu chuẩn nội địa của Trung Quốc về hiệu suất nhiệt. Trung bình, các dự án có hiệu suất nhiệt thấp hơn 8% so với mức tối thiểu theo tiêu chuẩn hiệu suất nhiệt của Trung Quốc.

Dữ liệu cho thấy đến nay các quyết định từ bỏ các dự án than đang xây dựng do Trung Quốc hỗ trợ là do các chính sách và xu hướng của nước sở tại. Các tín hiệu chính sách gần đây từ các nước tiếp nhận có thể đã khiến các ngân hàng và nhà cung cấp Trung Quốc thận trọng hơn khi tham gia vào các dự án mới. Trong khi thay đổi chính sách về than là một khởi đầu tốt, các nước tiếp nhận cũng phải gửi các tín hiệu thị trường rõ ràng về mối quan tâm của họ trong việc phát triển và ủng hộ các công nghệ năng lượng tái tạo.

Ban lãnh đạo Trung Quốc đã nhiều lần cam kết “xanh hóa” - Sáng kiến Vành đai và Con đường, và có cơ hội để Trung Quốc đáp ứng nhu cầu cấp thiết về chuyển đổi năng lượng bằng cách điều chỉnh các chính sách cho vay sang năng lượng sạch và tăng cường các tiêu chuẩn và giám sát môi trường đối với tất cả các dự án ở nước ngoài được hỗ trợ bởi các tổ chức công hoặc nhà nước của Trung Quốc.

Tùng Dương

	CREA: Phát triển nhiệt điện than Việt Nam có thể gây thiệt hại 13 tỉ USD
	Nghiên cứu phản ánh về cơ cấu nguồn nhiệt điện than trong Dự thảo Quy hoạch điện VIII
	Vì sao Việt Nam chưa thể dừng phát triển mới các dự án nhiệt điện than?
	Không phát triển thêm các dự án nhiệt điện than mới