Sách lậu tràn lan

Vừa qua, đoàn công tác liên ngành về phòng, chống in lậu Trung ương bất ngờ kiểm kho sách của Công ty Cổ phần Đầu tư và Tư vấn giáo dục Văn Hiến (Hà Nội). Tại đây, đoàn công tác đã phát hiện khoảng 50.000 cuốn sách do công ty này in lậu, trong đó, số lượng nhiều nhất là sách của NXB Giáo dục Việt Nam. Tuy nhiên, toàn bộ số sách này đều được dán tem nhái, tem chống hàng giả của chính… NXB Giáo dục Việt Nam.

Trước đó, Công an TP Hà Nội cũng đã phát hiện một cơ sở in lậu, làm giả hàng nghìn tấn sách và tem chống hàng giả mang tên NXB Giáo dục Việt Nam. Các tên sách của NXB Giáo dục Việt Nam bị in lậu nhiều nhất, gồm: sách Tiếng Anh 3, 4, 5 (bao gồm sách học sinh và sách bài tập); sách và vở bài tập các môn học Làm văn, Vật lý của các lớp 6, 7, 8, 9; Bài tập cuối tuần Toán 1, 2, 3, 4, 5; Tập bản đồ bài tập và bài tập thực hành Địa lý từ lớp 6 đến lớp 12.

Ông Nguyễn Văn Phước - Giám đốc Công ty Văn hóa sáng tạo Trí Việt (First News) cho biết, theo thống kê ở Hà Nội và các tỉnh phía bắc, cứ 6 cuốn sách bán chạy như “Đắc Nhân Tâm”, “Quẳng gánh lo đi và vui sống”, “Hạt giống tâm hồn”... thì chỉ có 1 cuốn có bản quyền, còn lại là “hàng nhái”. Mỗi năm có 245 đầu sách trong số 300 đầu sách bán chạy của công ty bị in lậu và bày bán công khai với số lượng lớn.

Độc giả chọn sách tại Hội sách Quốc tế 2015

Công ty Sách Thái Hà (Thai Ha Books) cũng không ít lần phải xử lý vấn đề sách nhái, sách lậu. Điển hình như cuốn “Tứ thư lãnh đạo” được công ty mua bản quyền tiếng Việt, ngay khi sách bản quyền còn chưa kịp in thì các bản nhái, bản lậu đã tràn ngập… vỉa hè khiến ban lãnh đạo Thái Hà Books rơi vào thế “tiến thoái lưỡng nan”. Một cuốn sách lậu đáng nhớ khác của Thai Ha Books là cuốn “Tôi là con gái của mẹ tôi” bị in lậu nhân dịp 8-3-2008. Mặc dù cuốn sách này có lượng mua rất lớn với 10.000 bản được bán ra nhưng phần lớn là… sách lậu.

Ông Nguyễn Mạnh Hùng - Tổng giám đốc Công ty Sách Thái Hà chia sẻ: “Ngay từ khi mới ra đời vào năm 2007, Thai Ha Books đã ngay lập tức bị in lậu, sau đó, cả công ty đã bắt đầu lo lắng bởi phải chiến đấu với sách lậu”. Ông cũng khẳng định, đối với xã hội, mối nguy hại lớn nhất mà sách lậu, sách giả mang lại chính là việc mọi người chấp nhận sách lậu, nghĩa là đang chấp nhận thói ăn cắp, chấp nhận những cuốn sách sai lệch về nội dung và yếu kém về hình thức.

Đại diện một nhà xuất bản cho rằng: “Tình trạng in lậu, vi phạm bản quyền trong lĩnh vực xuất bản ngày càng nhiều khiến chúng tôi cảm thấy nản. Thậm chí, khi biết sản phẩm của mình bị ăn cắp nhưng chúng tôi cũng chẳng thể ngăn chặn được. Trong khi mức xử phạt hành chính hiện nay quá nhỏ so với món lợi mà những cơ sở in lậu thu về. Nếu tình trạng này cứ kéo dài sẽ là mối nguy không nhỏ cho cả ngành xuất bản chứ không riêng đơn vị nào”.

Thời gian qua, Cục An ninh Văn hoá Thông tin Truyền thông (A87 - Bộ Công an) đã phát hiện, kiểm tra xử lý nhiều cơ sở in, phát hành sách in lậu của NXB Giáo dục Việt Nam như: Công ty TNHH Sách - Văn phòng phẩm (Nhà sách Định Thịnh) ở Ngô Quyền, TP Bắc Giang tổ chức phát hành 15.391 cuốn; Nhà sách Hương Liên, ở đường Tô Hiệu, TP Sơn La tổ chức phát hành 2.029 cuốn… Bên cạnh đó, những ấn phẩm bán chạy, nổi tiếng, ấn phẩm liên quan tới tôn giáo, chính trị, tuyên truyền mê tín dị đoan và sách đang được xã hội quan tâm… đều “được” giới in lậu “ưu ái”. Bên cạnh đó, tỷ lệ sách in lậu do đơn vị giữ bản quyền xuất bản xuất hiện tại các tỉnh thành phía bắc lên đến 80%...

Sách thật sợ sách giả

Mới đây trong ngày “Sách và Bản quyền thế giới” (23-4-2015), Công ty Văn hóa sáng tạo First News - Trí Việt đã nhận được thông báo của NXB HapperConllins tại New York (Mỹ) thông báo sẽ xem xét việc tạm dừng giao dịch bản quyền với lý do First News không thu hồi được các bản in lậu cuốn sách “Bí mật tư duy triệu phú” của tác giả T.Harv Eker, hiện được phát hành công khai tại Việt Nam. Trước đó, vào tháng 4-2015, đại diện của HapperCollins Việt Nam đã phát hiện 2 phiên bản in lậu cuốn “Bí mật tư duy triệu phú” tại các nhà sách lớn ở Hà Nội và TP Hồ Chí Minh.

Không dừng lại ở đó, đầu tháng 3-2015, ông Trương Minh Nhựt - Giám đốc NXB Trẻ đã phải đưa lên facebook của mình “bí kíp” giúp bạn đọc phân biệt cuốn sách “Người Quảng ăn mì Quảng” phiên bản “giả” và “thật”. Đây là cuốn sách  của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh, được NXB Trẻ ra mắt vào tháng 4-2014 và đến tháng 3-2015 thì các bản in lậu đã tràn ngập hiệu sách. Trước đó, NXB Trẻ đã tìm nhiều phương cách chống hàng giả, hàng nhái như cải tiến công nghệ in nhưng nhiều đầu sách của NXB này vẫn bị in lậu.

Cuốn Bí mật tư duy triệu phú bản thật và giả

Sách lậu lan tràn nhưng việc xử phạt các cơ sở in lậu mới chỉ bị xử phạt hành chính từ 15 đến 30 triệu đồng/vụ việc. Số tiền này quá nhỏ so với lợi nhuận mà giới in lậu sách thu được và không mang tính răn đe, ngăn cản. Vì thế, các cơ sở in lậu không những không giảm bớt mà càng lúc càng ngang nhiên, công khai thách thức dư luận. Trong giới làm sách, nhiều người truyền tai nhau một câu chuyện… như đùa, ấy là khi bị phát hiện in lậu, một ông chủ sách lậu đã ngang nhiên cho rằng mình không sai, thậm chí còn góp phần truyền bá văn hóa phẩm với giá cả cạnh tranh với các NXB. Thậm chí, có NXB còn gặp mặt các đầu mối làm sách lậu để “xin nương nhẹ” với sách của NXB mình.

Một trường hợp in lậu rất lớn bị phát hiện gần đây là cơ sở Huy Thi in lậu sách của First News. Tuy nhiên, khi bị bắt quả tang đang tổ chức in ấn trên một vạn bản sách lậu nhiều ấn phẩm ăn khách của First News - Trí Việt, cơ sở này cũng chỉ phải chịu xử phạt ở mức thu hồi và tiêu hủy số sách vi phạm. Ðồng thời, với lý do số sách in lậu này chưa phát hành ra thị trường và không gây thiệt hại cho First News nên đơn kiện của Công ty First News - Trí Việt bị bác bỏ, đánh dấu sự thất bại đầu tiên và nặng nề nhất trong cuộc chiến chống sách lậu.

Không chỉ bày bán công khai, nhiều bản sách lậu còn được “đẩy giá” cao hơn hẳn sách bản quyền. Đó là trường hợp cuốn “Sống như Tiểu Cường” có giá 69.000 đồng, nhưng sách lậu đẩy lên 85.000 đồng; cuốn “Bí mật tư duy triệu phú” có giá là 58.000 đồng nhưng sách lậu có giá 68.000 đồng, thậm chí 75.000 đồng/cuốn. Để giành lại thị phần trong lĩnh vực xuất bản, có đơn vị hạ giá sách bằng với sách lậu để cạnh tranh. Tuy nhiên, đây không phải biện pháp triệt để, bởi việc hạ giá sách quá thấp trong khi vẫn gánh nhiều chi phí khiến công ty sách sẽ gặp nhiều khó khăn trong việc cân đối tài chính.

Không chỉ ở vỉa hè, sách lậu còn tràn vào Hội chợ sách Quốc tế vừa diễn ra tại Hà Nội. Những bản in lậu của “Búp sen xanh” (Sơn Tùng), “Thú chơi sách” (Vương Hồng Sển), “Văn hóa Việt Nam” (Trần Quốc Vượng)… từng gây xôn xao dư luận cũng đã vô tư lọt vào hội chợ và bày bán công khai bên cạnh những cuốn sách có bản quyền.

In lậu và buôn bán sách lậu đang trở nên nhức nhối và cấp bách hiện nay, khi tình trạng này càng trở nên công khai, thách thức dư luận cũng như các cơ quan chức năng. Trong khi việc xử phạt chưa đủ răn đe, thì có lẽ các độc giả cần trang bị cho mình “màng lọc” để bài trừ sách lậu. Chỉ khi nào bạn đọc nói không với sách lậu giá rẻ thì ngành xuất bản mới có thể giải quyết tình trạng sách lậu một cách triệt để.