Ngày 15/1 tại TP.HCM, ĐHQG TP.HCM phối hợp với Tạp chí Cộng Sản tổ chức Hội thảo khoa học quốc gia với chủ đề “Bàn về những giải pháp phòng, chống tham nhũng ở Việt Nam hiện nay”. Hội thảo quy tụ hơn 200 đại biểu là các nhà khoa học nhà quản lý, nhà nghiên cứu quan tâm, tham dự.  

Nhận diện tham nhũng

Phát biểu tại hội thảo các đại biểu đều thống nhất cho rằng tham nhũng đang trở thành vấn nạn quốc gia, là nỗi day dứt đối với lòng tự hào dân tộc và ý thức công dân của mỗi công dân. Tham nhũng đang là vấn đề chính trị, đạo đức, pháp lý và văn hóa đang thâm nhập vào các lĩnh vực của đời sống xã hội, các cơ quan công quyền và các đoàn thể chính trị -xã hội.

Tham nhũng không chỉ là một biểu hiện của sự tự “diễn biến hòa bình” làm suy yếu hệ thống chính trị và những hệ lụy của nó mà còn dẫn đến sự bất ổn trong môi trường văn hóa, xã hội, đạo đức, lối sống. Hệ quả của nó là tạo nên căn bệnh mất lòng tin trong nhân dân, làm suy giảm sức đề kháng xã hội trước những biểu hiện suy thoái biến chất của một bộ phận không nhỏ cán bộ đảng viên.

Theo PGS, TS Vũ Văn Phúc, Tổng biên tập Tạp chí Cộng sản, Ủy viên hội đồng lý luận Trung ương: Tham nhũng đang làm thất thoát một lượng lớn tài sản của Nhà nước và nhân dân, gây ảnh hưởng xấu đến chất lượng các dự án, các công trình xây dựng, làm xấu đi môi trường kinh tế, xã hội, làm nản lòng các nhà đầu tư, làm giảm tốc độ tăng trưởng, chất lượng, hiệu quả và sức cạnh tranh của nền kinh tế nước nhà.

Nghiêm trọng hơn là, nó làm tha hoá đạo đức, lối sống của một bộ phận cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức; làm nảy sinh nhiều vấn đề xã hội bức xúc, phức tạp, khiến cho  nhân dân lo lắng, bất bình. Nguy hiểm hơn, nó làm giảm sút lòng tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước và chế độ; tạo cơ hội cho các thế lực thù địch lợi dụng chống phá chế độ, bôi nhọ Đảng và Nhà nước ta; làm xấu đi hình ảnh, uy tín của Đảng ta, đất nước ta trên trường quốc tế…

Càng ở thời điểm hiện nay, hơn hết bao giờ, nạn tham nhũng không những là thách thức lớn trên con đường phát triển của đất nước mà còn thật sự là nguy cơ lớn đe doạ sự ổn định chính trị - xã hội và sự sống còn của chế độ xã hội ta. Theo ông Phúc để có biện pháp chống tham nhũng thì phải xác định tham nhũng thuộc dạng nào có như thế mới có thể có biện pháp căn cơ nhất để chống vấn nạn này.

Các đại biểu cùng tranh luận về vấn đề tham nhũng tại hội thảo

GS, TS Nguyễn Trọng Chuẩn, tham nhũng trong xã hội hiện đại tồn tại dưới rất nhiều biến thể vô cùng tinh vi, hết sức khéo léo, cực kỳ xảo quyệt nên nhiều khi rất khó phát hiện mặc dù mọi người đều có thể cảm nhận được. Phải thẳng thắn thừa nhận rằng, ở nước ta hiện nay bất kể ngành nào, kể cả các cấp trong ngành giáo dục, trong các cơ quan nghiên cứu khoa học, bất kể địa phương nào, cấp nào cũng đều có tham nhũng tuy mức độ có khác nhau.

Trong đó có thể phân ra hai loại tham nhũng cơ bản là tham nhũng kinh tế và tham nhũng chính trị. Tham nhũng trong lĩnh vực kinh tế là loại tham nhũng phổ biến nhất từ trước đến nay trên thế giới. Người nắm kinh tế hoặc làm việc trong lĩnh vực kinh tế là người có môi trường thuận lợi nhất để tham nhũng. Những người nắm quyền điều hành trong lĩnh vực này càng dễ có điều kiện hơn những người khác để tham nhũng.

Các vụ án lớn ở nước ta trong thời gian vừa qua là minh chứng cụ thể nhất cho điều này. Hàng chục, hàng trăm nghìn tỷ đồng tiến thuế của dân, tiền ngân sách nhà nước đã bị bọn sâu mọt này lấy làm của riêng hoặc tiêu xài phung phí theo nhiều cách khác nhau. Khi các vụ tham nhũng bị phát hiện thì khả năng thu hồi là rất nhỏ.

Tệ hại hơn nữa, loại tham nhũng trong lĩnh vực này còn tồn tại dưới dạng mách nước, vạch đường, bảo kê để trốn thuế, khai man thuế, phá rừng nguyên sinh, rừng đầu nguồn, vườn quốc gia v.v.

Tham nhũng quyền lực và tham nhũng nhờ quyền lực, bằng quyền lực, nhờ vị trí công việc đang được giao cũng phổ biến không kém. Điều này thể hiện rõ nhất trong khâu tuyển công chức các cấp, kể cả tuyển giáo viên, nhất là giáo viên bậc phổ thông, trong việc mở trường, mở ngành, v.v.

Đặc biệt nhất là tham nhũng trong chính trị, trong việc chi phối các chính sách. Theo GS, TS Hoàng Chí Bảo, Hội đồng lý luận Trung ương: “Đây mới là điều đáng lo ngại nhất đối với sự tồn vong của chế độ, của đất nước. Nó bộc lộ sự hư hỏng của con người, sự vẩn đục trong bộ máy, sự đánh mất nhân cách, liêm sỉ, lòng tự trọng, nghĩa vụ, bổn phận của người cán bộ, công chức; đó chính là những kẻ thoái hóa biến chất. Thoái hóa đạo đức, biến dạng của quyền lực tất yếu dẫn tới phi pháp, phạm pháp.

Giải quyết từ gốc rễ

Tình trạng tham nhũng ở Việt Nam xuất hiện ở hầu khắp các cấp, ngành, lĩnh vực như hành chính, tư pháp, nhà nước, tư nhân… từ qui mô nhỏ đến lớn. Đáng lo ngại hơn cả là nhiều người dân nhận biết được các hành vi tham nhũng của những người có chức, có quyền nhưng hầu hết không dám tố cáo vì sợ bị trả thù hoặc không thấy lợi lộc. Vì vậy việc phòng, chống tham nhũng trrong thời điểm hiện tại phải xác định là không dễ dàng.

Theo PGS, TS Đoàn Công Tiến, nguyên hiệu trưởng trường ĐHKT TP.HCM,  nguyên nhân của tham nhũng là do chúng ta duy trì quá lâu nền kinh tế công hữu, một nền kinh tế công hữu tạo ra một khối tài sản không có chủ, kêu gọi và khơi gợi lòng tham trong con người.

Trong khi đó, GS, TS Trần Đình Bút  lại cho rằng chính việc tư duy chính trị không theo kịp tư duy quản lý nên đã tạo cơ hội cho việc nảy sinh nạn tham nhũng. Vì vậy việc chống tham nhũng phải thực hiện từ tư duy đến đường lối và giải quyết các vấn đề từ gốc rể.

GS, TS Vũ Văn Phúc phát biểu tại hội thảo

Theo đó, phải đi từ các vấn đề cốt lõi từ giáo dục đạo đức nâng cao nhận thức, ý thức trách nhiệm trong toàn Đảng, toàn dân, trong Nhà nước và các đoàn thể, tạo ra áp lực xã hội và đề cao dũng khí của cả dân tộc trong việc giải quyết quốc nạn tham nhũng. Về luật pháp phải coi chống tham nhũng là chống một tội ác xã hội, trừng trị cái ác để bảo vệ cái thiện, sự lương thiện vì sự bình yên của cuộc sống, sự an toàn của phẩm giá, sự lành mạnh của xã hội.

Mặt khác cần bảo vệ người tố cáo và đấu tranh chống tham nhũng cùng gia đình họ bằng sức mạnh luật pháp và an ninh, đồng thời cũng nghiêm trị những sự lợi dụng chống tham nhũng để tố cáo sai, vu khống, làm nhục, làm hại người khác vì những động cơ xấu.

Về mặt vĩ mô, để chống lại nạn tham nhũng thì nhà nước pháp quyền phải được củng cố thật sự vững chắc. Luật pháp phải được nhanh chóng bổ sung, nhất là bịt ngay những lỗ hổng nhằm ngăn chặn có hiệu quả tình trạng lợi dụng rất phổ biến những lỗ hổng này, trước hết là bổ sung luật công vụ vì tham nhũng chỉ gắn với những người thực thi công vụ các cấp chứ không liên quan đến người dân bình thường.

Quốc hội phải thực sự là cơ quan lập pháp chứ không phải chỉ là cơ quan thông qua luật pháp do các bộ, các ngành chấp bút đệ trình nhằm tránh tình trạng lợi ích nhóm, lợi ích ngành chi phối luật pháp và các chính sách.

Cơ quan phòng chống tham nhũng phải có thực quyền, có cơ chế đặc biệt dưới sự giám sát của Quốc hội và độc lập đối với mọi thành phần của Chính phủ. Cơ quan này được lập ra để kiểm soát hoạt động của Chính phủ, của các cơ quan công quyền thì người đứng đầu Chính phủ không thể là người đứng đầu cơ quan này.

Đẩy nhanh tiến trình kiểm soát tài sản và kiểm soát thu nhập, việc không công khai, không minh bạch là điều kiện hết sức thuận lợi cho hành vi tham nhũng.

Sửa đổi luật phòng, chống tham nhũng, khuyến khích tố giác người tham nhũng; không đánh đồng người đòi hối lộ với người buộc phải đưa hối lộ nếu người bị buộc đưa hối lộ tự giác và tố cáo người đã đòi hối lộ, đã hoặc sẽ nhận hối lộ, với nhà chức trách.

Đồng thời, phải xử lý thật nghiêm những kẻ mắc tội tham nhũng, dù kẻ đó ở bất cứ cương vị nào, và cần coi tham nhũng là nội xâm phải kiên quyết diệt trừ… Đặc biệt cần có đổi mới trong tư duy quản lý để hạn chế nạn tham nhũng.

Thùy Trang